Ο επιτάφιος του Μιχαήλ Γκορμπατσόφ

.

Φαίνεται πως ο Γκορμπατσόφ δεν ήθελε να καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση – ούτε να δρομολογήσει το τέλος του σοσιαλισμού. Επιθυμούσε αφελώς μόνο να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο για τη Ρωσία, ενδεχομένως να βοηθήσει να ξεχασθεί η φρίκη του 20ου αιώνα, με τα εγκλήματα των Γερμανών και όχι μόνο – καθώς επίσης να σταματήσει ο Ψυχρός Πόλεμος, προτού καταλήξει σε θερμό, όπως μάλλον δρομολογείται σήμερα.  Ακόμη και μετά την ανατροπή του, καθώς επίσης μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το όραμα του για μια Ρωσία ενσωματωμένη σε μία ειρηνική, δημοκρατική και ευημερούσα Ευρώπη, από την Πορτογαλία έως τα Ουράλια, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί – κάτι που όμως θα απαιτούσε την καλή θέληση των ΗΠΑ και μία ευφυή ευρωπαϊκή ηγεσία. Δυστυχώς όμως, δεν υπήρχε και δεν υπάρχει τίποτα από τα δύο – ενώ ειδικά η ευρωπαϊκή ηγεσία είναι χειρότερη από όσο θα μπορούσε ποτέ να φαντασθεί κανείς. Στα πλαίσια αυτά, οι ύμνοι και οι έπαινοι εκ μέρους των Αμερικανών και των Ευρωπαίων πολιτικών ηχούν «κούφιοι» – ψεύτικοι και εντελώς υποκριτικοί. Αυτοί άλλωστε οι ηγέτες εκπροσωπούν το πολιτικό κατεστημένο που πρόδωσε το όραμα του Γκορμπατσόφ – ενώ αυτή η προδοσία επεξηγεί γιατί είναι ένας άνθρωπος που τον αποφεύγουν οι Ρώσοι συμπατριώτες του, ακόμη και σήμερα, θεωρώντας τον προδότη.

.

Ανάλυση

Ο Γκορμπατσόφ πέθανε στις 30 Αυγούστου του 2022, ενώ στην κηδεία του δεν παραβρέθηκε κανένας δυτικός ηγέτης – λόγω της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία. Εν τούτοις, υμνήθηκε και επαινέθηκε σε μεγάλο βαθμό, από όλους τους δυτικούς επικεφαλής κρατών και κυβερνήσεων – δίνοντας την εντύπωση πως γίνεται μία προσπάθεια «συσκοτισμού» της προδοσίας της Δύσης μετά την πτώση του η οποία, μεταξύ άλλων, τροφοδότησε τη σύγκρουση στην Ουκρανία.

Ειδικότερα, ο Γκορμπατσόφ ήθελε να αλλάξει ριζικά τη Σοβιετική Ένωση – να την μετατρέψει, κατά τον T. Palley, από ένα κλειστό, αυταρχικό, κατασταλτικό σύστημα, σε ένα ανοιχτό σοσιαλιστικό που θα αποτελούσε μέρος της ευρωπαϊκής οικογένειας. Η φιλοδοξία και το σχέδιο του αυτό ονομάσθηκε «Glasnost» – μία λέξη που χρησιμοποιείται στα ρωσικά από τον 18^ο αιώνα, ενώ σημαίνει «ανοιχτότητα».

Πρόκειται για μία πολιτική μέγιστης διαφάνειας στις δραστηριότητες των κρατικών θεσμών και ελευθερίας πληροφόρησης, χωρίς καμία αποσιώπηση των εκάστοτε προβλημάτων – ενώ η εφαρμογή της δρομολογήθηκε από το μεταρρυθμιστικό σύστημα «Περεστρόικα» που σημαίνει αναδόμηση, ανασυγκρότηση και αναδιάρθρωση.

Η συγκεκριμένη φιλοδοξία του καταγράφηκε στην ιστορική του ομιλία, στο Συμβούλιο της Ευρώπης, το 1989 – με την οποία κάλεσε τη δυτική Ευρώπη να ενωθεί με τη Σοβιετική Ένωση. Ο στόχος του ήταν να δημιουργηθεί μία ανοιχτή, αλληλέγγυα και ευημερούσα Ευρώπη που θα άφηνε πίσω της τις εχθροπραξίες του Ψυχρού Πολέμου – ενώ η ομιλία του ολοκληρώθηκε με την έκκληση για ένταξη της Σοβιετικής Ένωσης σε μία αρμονική Ευρώπη. Είπε δε χαρακτηριστικά τα εξής:

«Είμαστε πεπεισμένοι ότι χρειάζεστε μία Ευρώπη ειρηνική και δημοκρατική – μία Ευρώπη που θα διατηρήσει όλη της την ποικιλομορφία και τις κοινές ανθρωπιστικές ιδέες της. Μία ευημερούσα Ευρώπη που θα προσεγγίζει, που θα ανοίγει τα χέρια της στον υπόλοιπο πλανήτη. Μία Ευρώπη που βαδίζει με αυτοπεποίθηση στο μέλλον. Σε μία τέτοια Ευρώπη βλέπουμε το δικό μας μέλλον».

Δυστυχώς όμως, το όραμα του δεν έγινε πραγματικότητα – αντίθετα, κατέρρευσε από μία σειρά γεγονότων που πυροδότησαν το πραξικόπημα του 1991, η εχθρότητα των ΗΠΑ και η αφέλεια των κρατών της δυτικής Ευρώπης. Μία «αφέλεια», για να μην τη χαρακτηρίσουμε διαφορετικά, που συνεχίζεται σήμερα – με τη χειρότερη διαχείριση της κρίσης στην Ουκρανία που θα μπορούσε ποτέ να φαντασθεί κανείς (ανάλυση).

Το σοβιετικό πραξικόπημα του 1991

Συνεχίζοντας, η κατάρρευση του οράματος του Μ. Γκορμπατσόφ ξεκίνησε με το πραξικόπημα της 19^ης Αυγούστου του 1991 – με το οποίο οι σκληροπυρηνικοί στο Κομμουνιστικό Κόμμα προσπάθησαν να τον ανατρέψουν, με στόχο να σταματήσουν τη διαδικασία της Περεστρόικα. Το πραξικόπημα απέτυχε μεν, αλλά προκάλεσε τη δημιουργία εκείνων των δυνάμεων που διέλυσαν τη Σοβιετική Ένωση – ενώ οδήγησαν στην πολιτική πτώση του Γκορμπατσόφ.

Αμέσως μετά, στις 24 Αυγούστου, η «Ουκρανική Σοβιετική Σοσιαλιστική Δημοκρατία» ανακοίνωσε την ανεξαρτησία της – ενώ ακολούθησε μία παρόμοια διακήρυξη από τη Δημοκρατία της Λευκορωσίας, στις 25 Αυγούστου. Στις 27 Αυγούστου το Ανώτατο Σοβιέτ της Μολδαβίας ανακοίνωσε την ανεξαρτησία του – ενώ στις 30 Αυγούστου αποσχίσθηκε το Ανώτατο Σοβιέτ του Αζερμπαϊτζάν και στις 31 του ίδιου μήνα, το Σοβιέτ της Κιργιζίας.

Τελικά, από τις δεκαπέντε σοβιετικές δημοκρατίες, έως το Νοέμβριο του 1991 μόνο τρεις δεν είχαν ακόμη ανακηρύξει την ανεξαρτησία τους – η Ρωσία, το Καζακστάν και το Ουζμπεκιστάν. Ως εκ τούτου, δεν υπήρχε πλέον Σοβιετική Ένωση για να διατηρήσει τη θέση του ο Γκορμπατσόφ – οπότε παραιτήθηκε από πρόεδρος στις 25 Δεκεμβρίου του 1991, ανήμερα των Χριστουγέννων. Την επόμενη ημέρα, το Ανώτατο Σοβιέτ δήλωσε πως δεν υπήρχε πλέον ούτε το ίδιο, ούτε η Σοβιετική Ένωση – οπότε ολοκληρώθηκε η κατάρρευση.

Συμπερασματικά λοιπόν, εκ των υστέρων το αποτυχημένο πραξικόπημα των σκληροπυρηνικών, σηματοδότησε την αρχή του τέλους της Σοβιετικής Ένωσης – όπου οι επικεφαλής του Κομμουνιστικού Κόμματος αγωνίζονταν για να καταλάβουν την εξουσία που θα άνοιγε το δρόμο στη λεηλασία που θα ακολουθούσε. Εν προκειμένω, στη Ρωσία κέρδισε ο Μ. Γιέλτσιν – ο οποίος ήταν ο πρόεδρος της Ρωσικής Σοβιετικής Δημοκρατίας.

Η επέκταση του ΝΑΤΟ στα Ανατολικά

Περαιτέρω, ακόμη και μετά τη διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης, την καταστροφική θεραπεία του «δόγματος του σοκ» που επιβλήθηκε (ανάλυση) με τεράστιο κόστος ακόμη και σε ζωές (ανάλυση), καθώς επίσης τη λεηλασία της Ρωσίας (το ίδιο συνέβη στην Ελλάδα μετά το 2010, με τα μνημόνια), το όραμα του Γκορμπατσόφ για μία ενωμένη Ευρώπη «από την Πορτογαλία έως τα Ουράλια» θα μπορούσε να είχε πραγματοποιηθεί – εάν δεν είχε ματαιωθεί από την επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα Ανατολικά.

Εν προκειμένω, όπως έχει τεκμηριωθεί από τον τελευταίο πρέσβη των ΗΠΑ στη Σοβιετική Ένωση (J. Matlock Jr.), το πλέον κρίσιμο στοιχείο για τον τερματισμό του Ψυχρού Πολέμου από τον Γκορμπατσόφ, ήταν η συμφωνία μη επέκτασης του ΝΑΤΟ προς τα Ανατολικά – με μοναδική εξαίρεση την ένταξη της Ανατολικής Γερμανίας. Η συμφωνία αυτή, η οποία επικυρώθηκε μόνο με χειραψία, ήταν ζωτικής σημασίας για την εθνική ασφάλεια της Ρωσίας – κάτι που αποδέχθηκε η Δύση.

Εν τούτοις, μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, οι ΗΠΑ με το μανδύα της Δύσης εκμεταλλεύθηκαν την αδυναμία της Ρωσίας – με στόχο να επεκτείνουν το ΝΑΤΟ έως τα σύνορα της. Το αποτέλεσμα αυτών των ενεργειών, ήταν η καταστροφή της βάσης εμπιστοσύνης μεταξύ της Ρωσίας και της Δύσης – καθώς επίσης η δημιουργία συνεχών φόβων από την πλευρά της Ρωσίας, όσον αφορά τις στρατιωτικές συνθήκες.

Με δεδομένο τώρα το ότι, το ΝΑΤΟ ιδρύθηκε ως μία αμυντική συμμαχία στα πλαίσια του Ψυχρού Πολέμου, η διεύρυνση του προς τα Ανατολικά παρά το τέλος του Ψυχρού Πολέμου (χάρτης), ήταν μία σαφώς επιθετική ενέργεια – η οποία δεν βελτίωσε την ασφάλεια των αρχικών μελών του αλλά, αντίθετα, την επιδείνωσε.

Δηλαδή, τα νέα μέλη του ΝΑΤΟ είχαν αμελητέους στρατιωτικούς πόρους στη διάθεση τους – όταν την ίδια στιγμή μετέφεραν μαζί τους έναν τεράστιο κίνδυνο σύγκρουσης. Ειδικότερα, σχεδόν όλα δεν είχαν δημοκρατικές παραδόσεις, διέπονταν από μία μακρά ιστορία πολιτικής μισαλλοδοξίας και από μία ιστορία συγκρούσεων με τη Ρωσία, ενώ ήταν μισαλλόδοξα απέναντι τους Ρώσους εντός των συνόρων τους – με απλά λόγια, τους φθονούσαν και ως εκ τούτου τους αντιπαθούσαν.

Συμπερασματικά λοιπόν η ένταξη αυτών των ανατολικών χωρών στο ΝΑΤΟ σήμαινε στην ουσία ότι, τα αρχικά μέλη του δεσμεύθηκαν να υπερασπισθούν αδύναμες στρατιωτικά χώρες, με μεγάλες πιθανότητες να «προβοκάρουν» μία σύγκρουση με τη Ρωσία – οπότε εύλογα δεν βελτιώθηκε η ασφάλεια τους, αλλά επιδεινώθηκε.

Η εχθρότητα των ΗΠΑ

Συνεχίζοντας, σε αντίθεση με την Ευρώπη η επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά είχε πάντοτε νόημα από την οπτική γωνία των ΗΠΑ – για τους εξής τουλάχιστον λόγους:

(α) Οι ΗΠΑ είναι υποστηρικτές του ονομαζόμενου «νεοσυντηρητικού δόγματος» – σύμφωνα με το οποίο τους ανήκει ο πλανήτης, με την έννοια πως πρέπει να έχουν την παγκόσμια ηγεμονία. Το γεγονός αυτό σημαίνει ότι, καμία χώρα δεν πρέπει να μπορεί να αμφισβητήσει τις ΗΠΑ – όπως κάποτε η Σοβιετική Ένωση. Εν προκειμένω, η Ρωσία έχει ακόμη αυτή τη δύναμη – κάτι που την καθιστά μία διαρκή απειλή για τις ΗΠΑ, από την πλευρά βέβαια των νεοσυντηρητικών (όπως άλλωστε και η Κίνα).

(β) Οι ΗΠΑ προστατεύονται ως χώρα τόσο από τον Ατλαντικό ωκεανό, όσο και από τον Ειρηνικό – ενώ δεν πρέπει να ξεχνάμε το δόγμα Μονρόε, με το οποίο απαγορεύουν κάθε ανάμιξη άλλων δυνάμεων σε ολόκληρη την αμερικανική ήπειρο (ανάλυση), όταν οι ίδιες επιτρέπεται να «ανακατεύονται» όπου θέλουν. Ως εκ τούτου, επειδή προστατεύονται δηλαδή από τους δύο ωκεανούς, δεν υφίστανται ποτέ άμεσες «βλάβες» και δεν έχουν επιπτώσεις από τις συγκρούσεις που προκαλούν οι ίδιες στον υπόλοιπο πλανήτη – οπότε η διεύρυνση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, ήταν σχεδόν ουδέτερη ως προς το κόστος της για τις ΗΠΑ.

(γ) Το όραμα του Γκορμπατσόφ για μία «εξευρωπαϊσμένη» Ρωσία, αποτελούσε μία θεμελιώδη απειλή για τη στρατιωτική και οικονομική ηγεμονία των ΗΠΑ – αφού η εκπλήρωση του θα επέτρεπε στη Δυτική Ευρώπη και στη Ρωσία να συνεννοηθούν μεταξύ τους, εάν όχι να ενωθούν. Επομένως, το συγκεκριμένο όραμα ήταν εφιάλτης για τις ΗΠΑ – στρατηγικά ανατρεπτικό και επικίνδυνο.

Η ευρωπαϊκή αφέλεια

Περαιτέρω, η Ευρώπη έχει χάσει πάρα πολλά, αποτυγχάνοντας να πραγματοποιήσει το όραμα του Γκορμπατσόφ – ενώ σήμερα δεν ληστεύεται μόνο από τις ΗΠΑ με διάφορους τρόπους, όπως με την αισχροκέρδεια στην προμήθεια με LNG ή/και με τις αυξημένες στρατιωτικές δαπάνες, με τις οποίες η Αμερική θησαυρίζει, αλλά επί πλέον από τα εξής:

(α) Υποφέρει από τις άμεσες ζημίες και από τις επιπτώσεις πολλών συγκρούσεων – όπως φάνηκε από τις συγκρούσεις στη Βοσνία, στη Σερβία, στο Ιράκ, στη Λιβύη, στη Συρία και στο Αφγανιστάν οι οποίες, μεταξύ άλλων, προκάλεσαν τεράστια μεταναστευτικά κύματα. Σήμερα φαίνεται ξανά από τη σύγκρουση στην Ουκρανία – η οποία θα κοστίσει στην Ευρώπη πάρα πολλά, με κίνδυνο να διαλυθεί εντελώς, όταν οι ΗΠΑ έχουν μόνο να κερδίσουν.

(β) Η Ευρώπη, ακολουθώντας τη στρατηγική ηγεσία των ΗΠΑ, έχασε μία σημαντική οικονομική ευκαιρία – εκτός από τις τεράστιες ζημίες που θα υποστεί. Ειδικότερα, η οικονομική σύνδεση της Ρωσίας με την Ευρώπη, θα ήταν ιδανική – αφού η Ρωσία έχει άφθονους Φυσικούς πόρους και χρειάζεται Κεφάλαια, ενώ η Ευρώπη έχει Κεφάλαια και χρειάζεται Φυσικούς πόρους. Τόσο η Ευρώπη δε, όσο και η Ρωσία, έχουν επιστημονική τεχνογνωσία σε διαφορετικούς τομείς, καθώς επίσης πολύ μορφωμένους πληθυσμούς – οπότε είναι αλληλοσυμπληρούμενες.

(γ) Η συνεχιζόμενη επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα ανατολικά, έχει δημιουργήσει έναν Δούρειο Ίππο των ΗΠΑ – ο οποίος υπόσχεται να αποσταθεροποιήσει την ΕΕ τον 21^ο αιώνα, καθιστώντας την ένα εντελώς άβουλο και κατακερματισμένο αμερικανικό προτεκτοράτο. Ειδικότερα, τα νέα κράτη μέλη του ΝΑΤΟ είναι πιο πιστά στις ΗΠΑ παρά στην ΕΕ – κάτι που έχει αποδειχθεί επανειλημμένα από την Πολωνία, η οποία αγόρασε αμερικανικά στρατιωτικά και πολιτικά αεροσκάφη, αντί ευρωπαϊκών. Εκτός αυτού, η Πολωνία έχει δημιουργήσει μία αυτόνομη αμερικανική στρατιωτική βάση – η οποία είναι πλήρους κλίμακας.

Σε κάθε περίπτωση, οι χώρες που ευθύνονται κυρίως για την αποτυχία της Ευρώπης, είναι η Γαλλία και η Γερμανία – οι οποίες είναι οι μεγαλύτερες οικονομίες της ΕΕ και ευρίσκονται στην πρώτη γραμμή, χωρίς όμως να καταφέρουν να αναπτύξουν ένα ανεξάρτητο γεωπολιτικό σχέδιο.

Ακόμη χειρότερα, η Γερμανία διεξήγαγε έναν οικονομικό πόλεμο, εν πρώτοις εναντίον των αδύναμων ευρωπαϊκών κρατών – ο οποίος φάνηκε καθαρά μετά τη μετατροπή της Ελλάδας σε αποικία χρέους, αν και είχε ξεκινήσει πολύ πριν. Ως εκ τούτου έχασε την εμπιστοσύνη όλων των άλλων κρατών, επανέφερε τις οδυνηρές αναμνήσεις του 3^ου Ράιχ και έγινε εξαιρετικά αντιπαθής – ενώ ασφαλώς δεν έχει την εμπιστοσύνη ούτε της Γαλλίας.

Η αποτυχία της Ευρώπης θα μπορούσε επίσης να οφείλεται στην ανάληψη της ευρωπαϊκής ηγεσίας από τις ΗΠΑ – ενώ είναι αδύνατον να καταλάβει κανείς τα τεράστια λάθη των ηγετών της ΕΕ, ειδικά στην περίπτωση της Ουκρανίας, μεταξύ άλλων όσον αφορά την ενέργεια που μοιάζει σαν να αυτοπυροβολείται η ΕΕ.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, φαίνεται πως ο Γκορμπατσόφ δεν ήθελε να καταρρεύσει η Σοβιετική Ένωση – ούτε να δρομολογήσει το τέλος του σοσιαλισμού. Επιθυμούσε αφελώς μόνο να ανοίξει ένα νέο κεφάλαιο για τη Ρωσία, ενδεχομένως να βοηθήσει να ξεχασθεί η φρίκη του 20ου αιώνα, με τα εγκλήματα των Γερμανών και όχι μόνο – καθώς επίσης να σταματήσει ο Ψυχρός Πόλεμος, προτού καταλήξει σε θερμό, όπως φαίνεται πως δρομολογείται σήμερα.

Ακόμη και μετά την ανατροπή του, καθώς επίσης μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης, το όραμα του για μια Ρωσία ενσωματωμένη σε μία ειρηνική, δημοκρατική και ευημερούσα Ευρώπη, από την Πορτογαλία έως τα Ουράλια, θα μπορούσε να πραγματοποιηθεί – κάτι που όμως θα απαιτούσε την καλή θέληση των ΗΠΑ και μία ευφυή ευρωπαϊκή ηγεσία. Δυστυχώς όμως, δεν υπήρχε και δεν υπάρχει τίποτα από τα δύο – ενώ ειδικά η ευρωπαϊκή ηγεσία είναι χειρότερη από όσο θα μπορούσε ποτέ να φαντασθεί κανείς.

Στα πλαίσια αυτά, οι ύμνοι και οι έπαινοι εκ μέρους των Αμερικανών και των Ευρωπαίων πολιτικών ηχούν «κούφιοι» – ψεύτικοι και εντελώς υποκριτικοί. Αυτοί άλλωστε οι ηγέτες εκπροσωπούν το πολιτικό κατεστημένο που πρόδωσε το όραμα του Γκορμπατσόφ – ενώ αυτή η προδοσία επεξηγεί γιατί είναι ένας άνθρωπος που τον αποφεύγουν οι Ρώσοι συμπατριώτες του, ακόμη και σήμερα, θεωρώντας τον προδότη.