Εν έτη 2014 και η Ελλάδα δεν έχει ακόμα αποφασίσει τη στρατηγική που θα ακολουθήσει για το βάση στοιχείων, πολυτιμότερο αγροδιατροφικό προϊόν της, την ώρα που αρχίζει να απειλείται και από νεοεισερχόμενους ανταγωνιστές (Τουρκία, Τυνησία).
(To άρθρο αποτελείται από 4 Σελίδες)
Σε συνεργασία με την www.ExpoHellas.gr
.
Εισαγωγή
Είναι γεγονός πως κάπως όψιμα φαίνεται να αναγνωρίσαμε την αξία της πρωτογενούς παραγωγής για την εύρυθμη λειτουργία μιας κοινωνίας/κοινότητας. Φαίνεται δε πως η αναγνώριση αυτή δεν επήλθε ύστερα από τη μακροχρόνια ζύμωση δημιουργικών δυνάμεων του χώρου, αλλά πιο πολύ ως ανάγκη κάλυψης των χαμένων εισοδημάτων, ίσως και της χαμένης μας αυτοπεποίθησης, ίσως και της ευρύτερης ανάγκης για νέα πράγματα και νέες καταστάσεις, για διεξόδους γενικότερα. Πιθανόν σε αυτό να οφείλεται και η προχειρότητα με την οποία αντιμετωπίζουμε ακόμα σε μεγάλο βαθμό, την όλη υπόθεση. Κάτι που διαπιστώνει κανείς εύκολα όταν βλέπει τους όρους με τους οποίους γίνεται (ή ΔΕΝ γίνεται) ο διάλογος, είτε τη νέα αυτή καθαυτή δημιουργία. Φαίνεται σαν να κυλήσαμε από το ένα άκρο στο άλλο, σαν το εκκρεμές και να μην έχουμε ισορροπήσει ακόμα.
Όσον αφορά το ελαιόλαδο, είναι αδιαμφισβήτητη η τάση των τελευταίων χρόνων που επιβάλλει την τυποποίησή του, στον αντίποδα της μέχρι τώρα «χύμα» κατάστασης που επικρατούσε στην αγορά του. Είναι ενδεικτικό άλλωστε πως ουσιαστικά την εγχώρια αγορά του τυποποιημένου ελαιολάδου την διαχειρίζονται ακόμα δύο εταιρίες. Μεγάλος είναι σχετικά και ο βαθμός άγνοιας εκ μέρους του καταναλωτή για το ελαιόλαδο, αφού είτε δεν γνωρίζει επακριβώς τις κατηγορίες και την σήμανσή του, είτε θεωρεί ότι γνωρίζει εμπειρικά το «καλό ελαιόλαδο», χωρίς όμως να έχει ιδέα για τα στοιχεία εκείνα που καθορίζουν πραγματικά την ποιότητά του. Εκεί όμως που βρίσκεται η προχειρότητα στο απόγειό της είναι σε πλήθος ελληνικών ελαιοτριβείων που για τον οιονδήποτε λόγο (άγνοια, συμφέρον, παλαιότητα κ.α.) ενώ πολλές φορές παραλαμβάνουν ένα άριστο προϊόν της ελληνικής γης, το κακομεταχειρίζονται και το παραδίδουν στον τελικό καταναλωτή χωρίς τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά. Σε ότι έχει να κάνει με τις εξαγωγές του κορυφαίου αγροδιατροφικού προϊόντος μας, τα στοιχεία μοιάζουν αποκαρδιωτικά και προκαλούν προβληματισμό για την επόμενη μέρα. Ο κλάδος φαίνεται να είναι ανοχύρωτος την ώρα που απολαμβάνει την siesta του (βλ. Κοινή Αγροτική Πολιτική) αν και αυτή θα αρχίσει σταδιακά από το 2015 να υποχωρεί για τους ελαιοκαλλιεργητές, για να φτάσει τα 2019 σε πολύ χαμηλές αποδόσεις.
.
Γενικές πληροφορίες
.
Ελαιόδεντρο. Αναμφίβολα ένα από τα παλαιότερα (6η – 7η χιλ. π.Χ.) και σημαντικότερα δέντρα στην ιστορία του ανθρώπινου γένους. Αρχικά αναπτύχθηκε είτε στην Μεσοποταμία, είτε στην ευρύτερη παραθαλάσσια περιοχή που εκτείνεται από την Μικρά Ασία μέχρι την Αίγυπτο. Στη συνέχεια φαίνεται να πέρασε (μέσω Φοινίκων εμπόρων) σε Κρήτη και ηπειρωτική Ελλάδα, όπου έφτασε να γίνει το ιερό σύμβολο της θεάς Αθηνάς και σημαντικότερο στοιχείο για τους Αθηναίους ακόμα και από τη θάλασσα! Από την Αττική φαίνεται να εξαπλώθηκε σε όλη την υπόλοιπη μεσογειακή ζώνη, όπου φύεται μέχρι τις μέρες μας (Ιταλία, Τυνησία, Ισπανία). Τελευταία έχουν εισέλθει δυναμικά στην καλλιέργεια της ελιάς και κατ’ επέκταση στη παραγωγή ελαιολάδου και άλλες περιοχές του πλανήτη, με κυριότερες την πολιτεία της Αμερικής, Καλιφόρνια, την Αυστραλία, τη Χιλή, τη Βραζιλία και τη Νότιο Αφρική. Συνολικά παγκοσμίως παραγωγοί ελαιολάδου δηλώνουν 47 χώρες.
.
.
Ελαιόλαδο. Το λάδι δηλαδή που προέρχεται από τους καρπούς του ελαιόδεντρου. Ο «υγρός χρυσός» σύμφωνα με τον Όμηρο. Είναι αποτέλεσμα έκθλιψης ή συμπίεσης του ελαιόκαρπου. Ανάλογα με την ποιότητά του μπορεί να είναι πλούσιο σε Βιταμίνη Ε (τοκοφερόλη), μονοακόρεστα λιπαρά οξέα (τα καλά λιπαρά), πολυφαινόλες, φλαβονοειδή και αντιοξειδωτικές ουσίες (ελαϊκό οξύ, λινελαϊκό οξύ, σκουαλένιο, ελαιοευρωπεΐνη).
Μελέτες έχουν δείξει ότι μερικά από τα συστατικά αυτά έχουν την δυνατότητα να δεσμεύουν τις ελεύθερες ρίζες οξυγόνου (EPO), οι οποίες είναι κατά κύριο λόγο υπεύθυνες για την δημιουργία νεοπλασμάτων και καρκινογενέσεων στον ανθρώπινο οργανισμό. Βοηθούν επίσης στην αντιμετώπιση των ιών και στη ρύθμιση της χοληστερίνης, μειώνοντας την «κακή» και αυξάνοντας την «καλή». Αν και πολλά από τα συστατικά του ελαιολάδου χρησιμοποιούνται ήδη στην φαρμακοβιομηχανία, δεν μπορούμε να πούμε εντούτοις ότι υπάρχει η ολοκληρωμένη εκείνη μελέτη που μπορεί και καλύπτει με σαφήνεια όλα τα πλεονεκτήματά τους για την ανθρώπινη υγεία μολονότι τα τελευταία δέκα χρόνια υπάρχει αυξημένο ενδιαφέρον για τη μελέτη του ελαιολάδου από ερευνητές σε Ευρώπη και Αμερική, οι οποίοι έχουν δώσει ήδη τα πρώτα εμπεριστατωμένα συμπεράσματα για μεμονωμένα όμως συστατικά του. Στο σημείο που οι μέχρι τώρα έρευνες έχουν να επιδείξουν ομοφωνία είναι για τη χρήση του (π.χ. τηγάνισμα) και την ξεκάθαρη υπεροχή του για την υγεία του ανθρώπου σε σύγκριση με τους άλλους τύπους ελαίων που κυκλοφορούν στην αγορά (σπορέλαια, σογιέλαια, ηλιέλαια) αν και τα τελευταία είναι σε μεγάλο ποσοστό προτιμητέα από το σύνολο των καταναλωτών παγκοσμίως εξαιρουμένων βέβαια των χωρών που παράγουν σε μεγάλες ποσότητες ελαιόλαδο.
.
Ποικιλίες ελιάς
.
Η FAO το 1998 κατέγραψε περί τις 538 ποικιλίες ελιών ελαιοπαραγωγής και επιτραπέζιων παγκοσμίως με σημαντικό μέρος τους να βρίσκεται στην Ελλάδα. Υπάρχουν διαφορετικών ειδών καρποί ελιάς. Ο βασικός διαχωρισμός είναι βέβαια οι επιτραπέζιες ελιές και οι ελιές ελαιοπαραγωγής. Κυριότερες ελιές ελαιοπαραγωγής στην χώρα μας είναι οι εξής:
- Κορωνέικη: Η πιο διαδεδομένη ποικιλία (μικρόκαρπη) σε όλη την Ελλάδα, καταλαμβάνει το μεγαλύτερο μέρος της Πελοποννήσου στην οποία παράγεται το 65% του ελαιολάδου της χώρας. Φύεται επίσης και σε χώρες του εξωτερικού, όπου καλλιεργείται με μεγάλη επιτυχία. Είναι δένδρο μικρόσωμο, αγαπά τον ήλιο, κατά συνέπεια είναι εξαιρετικά ανθεκτικό στις υψηλές θερμοκρασίες και την ξηρασία γι’ αυτό αν και αποδίδει λιγότερα λίτρα ανά δένδρο από τις συνηθισμένες καλλιέργειες, κερδίζει σε γεύση και ποιότητα. Το ελαιόλαδο που παράγει έχει βαθύ και λαμπερό πράσινο χρώμα απαλή και γλυκόπικρη φρουτώδη γεύση. Η απόδοση σε λάδι του καρπού κυμαίνεται περίπου στο 20%. Συνήθως πιάνει τις καλύτερες τιμές από όλα τα ελληνικά ελαιόλαδα.
- Αθηνολιά: Μεγαλόσωμο δέντρο που συναντάται κυρίως στη Λακωνία, την δυτική Κρήτη, την Άνω Μεσσηνία και την Κορινθία, με κύριο χαρακτηριστικό την αντοχή στο ψύχος και την δυνατότητα να καλλιεργηθεί και σε ύψη μέχρι 1000 μέτρα. Περιεκτικότητα του καρπού σε λάδι άνω του 20%. Δίνει εξαιρετικής ποιότητας λάδι, λεπτόρρευστο με χαμηλή οξύτητα και κεχριμπαρένιο χρώμα, φρουτώδη και πιπεράτη γεύση.
- Μανάκι: Ωριμάζει με αργούς ρυθμούς, είναι μεσόκαρπη ποικιλία υψηλής αντοχής αφού επιβιώνει σε υψηλά υψόμετρα, σε ψύχος και σε δυνατούς ανέμους. Καλλιεργείται κυρίως στη Στερεά Ελλάδα και συγκεκριμένα σε Άμφισσα, Ιτέα, Δελφούς, Λαμία, αλλά και σε ορεινή Αρκαδία, Κυνουρία, Ερμιόνη, Πόρο και σποραδικά στην Αττική. Η γεύση του λαδιού που παράγει μπορεί να χαρακτηριστεί ως μαλακή, ήπια και γλυκιά και γι’ αυτό και η συγκεκριμένη ποικιλία έχει πολλούς πιστούς ακολούθους.
- Μεγάρων: Αρκετά διαδεδομένη στη Στερεά Ελλάδα αν και φύεται σε όλη τη χώρα. Εξαιρετικής αντοχής στο χρόνο, ακόμα και αιωνόβια δέντρα καρποφορούν. Η περιεκτικότητα σε λάδι του ελαιόκαρπου κυμαίνεται από 28% μέχρι 35%. Μεσόκαρπη και διπλής χρήσης (και επιτραπέζια και για ελαιοπαραγωγή), ανεκτική στο ψύχος, παρέχει λάδι άριστης ποιότητας και χαμηλής οξύτητας. Το ελαιόλαδο που παράγεται διακρίνεται για την φρουτώδη γεύση του με στοιχεία ανθέων και αχλαδιού στην οσμή.
- Υπάρχουν βέβαια δεκάδες ακόμα ποικιλίες, που ευδοκιμούν σε συγκεκριμένες περιοχές όπως η Αδραμυτιανή με καταγωγή από την Μικρά Ασία που σήμερα παράγεται κυρίως σε Λέσβο και Χιο, η Τσουνάτη Χανίων, η Μαυρολιά στη Μεσσηνία, η Μαρώνειας στην Ανατολική Θράκη και πολλές άλλες.
