Οι πληρωμές της Ρωσίας σε ρούβλια, η ΕΕ και οι ΗΠΑ

.

Τα συμφέροντα της ΕΕ δεν είναι τα ίδια με αυτά των ΗΠΑ – ούτε οι κίνδυνοι που τους απειλούν. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ δεν θα υποφέρουν καθόλου από μία ενεργειακή καταιγίδα που θα γονάτιζε πολλές ευρωπαϊκές χώρες – ούτε από ένα «Αφγανιστάν» στην Ευρώπη, εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία διαρκέσει με τη βοήθεια του «υποδαυλισμού» και της δυτικής στήριξης. Επίσης οι ΗΠΑ δεν θα υποφέρουν καθόλου από προσφυγικό κύμα που έχει πλημμυρίσει ήδη πολλά ευρωπαϊκά κράτη και που θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από το 2015 – ενώ θα υποφέρουν πολύ λιγότερο από έναν ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο. Αντίθετα, οι ΗΠΑ θα έχουν πολύ μεγάλα οφέλη, γεωπολιτικά, επιχειρηματικά, χρηματοπιστωτικά και οικονομικά, από τη συνέχιση του πολέμου – ελπίζοντας να το καταλάβουν οι Ευρωπαίοι και να βρουν μία ειρηνική λύση, προτού είναι πολύ αργά. Το να ενδιαφέρονται πάντως οι ΗΠΑ για τη δημοκρατία και την ελευθερία στην Ουκρανία, πείθει πολύ δύσκολα – αφού με αυτό το πρόσχημα διεξάγουν χρόνια τώρα τους πολέμους τους.   

.

Ανάλυση

Προφανώς είμαστε εναντίον της βίας, από όπου και αν προέρχεται – ενώ ασφαλώς η εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι καταδικαστέα, όσο και αν θα μπορούσε να δικαιολογηθεί από την περικύκλωση της εκ μέρους του ΝΑΤΟ. Άλλωστε, η περικύκλωση της έγινε μεν σκόπιμα και πονηρά, αλλά ειρηνικά – με την έννοια πως οι ΗΠΑ δεν υποχρέωσαν καμία χώρα να συμμετέχει. Αντίστοιχα βέβαια καταδικαστέα ήταν η εισβολή του ΝΑΤΟ, δηλαδή των ΗΠΑ στη Γιουγκοσλαβία, με αποτέλεσμα τον ακρωτηριασμό της – επίσης στο Ιράκ με θύματα χιλιάδες παιδιά, στη Συρία, στη Λιβύη κοκ.

Ανεξάρτητα τώρα από όλα αυτά, πριν από λίγο καιρό είχαμε γράψει πως το πλέον σωστό για τη Ρωσία, μετά τον αποκλεισμό της από το Swift, ιδίως όμως μετά το πάγωμα των συναλλαγματικών αποθεμάτων της κεντρικής της τράπεζας που στην ουσία ισοδυναμεί με κλοπή, ήταν να εισπράττουν οι εταιρίες της τα χρήματα από τις εξαγωγές τους σε ρούβλια (ανάλυση) – κάτι αυτονόητο, αφού δεν έχει νόημα να πληρώνονται σε δολάρια ή σε ευρώ και να δεσμεύονται τα χρήματα τους. Εκτός αυτού, επειδή ήταν λάθος να αυξήσει τα επιτόκια η κεντρική της τράπεζα για να σταθεροποιήσει το ρούβλι, εις βάρος της ανάπτυξης της, με τον παραπάνω τρόπο θα ισχυροποιούσε το νόμισμα της – εύλογα, αφού έτσι θα αυξανόταν η ζήτηση του.

Πράγματι τώρα ο πρόεδρος Putin δήλωσε στις 23 Μαρτίου πως η Ρωσία θα συναλλάσσεται, όσον αφορά τις ενεργειακές της εξαγωγές, με χώρες μη φιλικές, σε ρούβλια – εννοώντας εκείνες τις χώρες που συμμετείχαν στις κυρώσεις εναντίον της, όπως δυστυχώς και η Ελλάδα. Έδωσε δε χρόνο προετοιμασίας στη ρωσική κεντρική τράπεζα μία εβδομάδα – γεγονός που ισοδυναμεί με την κήρυξη πολέμου, πρωτίστως εναντίον του δολαρίου και δευτερευόντως του ευρώ, κυρίως όμως εναντίον του δυτικού συστήματος του χρέους (ανάλυση) που κυριαρχεί σε ολόκληρο των πλανήτη.

Εμείς πάντως είχαμε επίσης προβλέψει πως η κατάχρηση των κυρώσεων εναντίον της Ρωσίας ισοδυναμεί με την αρχή του τέλους της παγκόσμιας κυριαρχίας τόσο του δολαρίου, όσο και του «θυγατρικού» του, του ευρώ (ανάλυση) – γνωρίζοντας μεταξύ άλλων πως η Σαουδική Αραβία που διέσωσε το δολάριο από την καταστροφή μετά το 1971, μετά την έξοδο του δηλαδή από τον κανόνα του χρυσού, συζητάει ήδη με την Κίνα για την πληρωμή των ενεργειακών εξαγωγών της σε γουάν. Είχαμε αναφερθεί άλλωστε στη μάχη της Σαουδικής Αραβίας (ανάλυση), όταν προσέγγισε τη Ρωσία τότε – ενώ τώρα η χώρα δεν συμμετείχε στις κυρώσεις εναντίον της Ρωσίας.

Συνεχίζοντας, η Γερμανία δήλωσε πως δεν συμφωνεί με την πληρωμή των ενεργειακών εισαγωγών της σε ρούβλια – ενώ ασφαλώς θα έπρεπε αφενός μεν να γνωρίζει πως θα επέλεγε κάτι τέτοιο ο Putin, όπως εμείς, αφετέρου να είναι προετοιμασμένη. Φυσικά δεν μπορεί να αποκλεισθεί πως η ενέργεια του Ρώσου είναι πρόφαση για την έμμεση επιβολή εμπάργκο – κάτι που θα ζημίωνε σε μεγάλο βαθμό τη Γερμανία και, αμέσως μετά, την Ιταλία.

Σε κάθε περίπτωση, ένα μέλος του οικονομικού συμβουλίου της γερμανικής κυβέρνησης, δήλωσε πως πρόκειται για μία κλιμάκωση του οικονομικού πολέμου (πηγή) – πως ο στόχος είναι να αναγκασθεί η Δύση να υπονομεύσει τις κυρώσεις της, αγοράζοντας ρούβλια από τη ρωσική κεντρική τράπεζα. Πρόκειται βέβαια για ανοησία, αφού το σωστό είναι πως έχουν μεν επιβληθεί κυρώσεις στη ρωσική κεντρική τράπεζα από την ΕΕ και τις ΗΠΑ, αλλά όχι από άλλες νομισματικές περιοχές, όπως η Ελβετία ή η Κίνα.

Εάν λοιπόν μία γερμανική εταιρεία, όπως για παράδειγμα η ΕΟΝ, θέλει να πληρώσει τους λογαριασμούς της σε ρούβλια στη Gazprom, τότε μπορεί να το δρομολογήσει εύκολα, μέσω του λογαριασμού της στην Ελβετία – όπου για να πληρώσει ανταλλάσσει τα ευρώ με ελβετικά φράγκα και τα ελβετικά φράγκα με ρούβλια. Κάτι ανάλογο θα μπορούσε να κάνει με το κινεζικό γουάν αλλά και με πολλά άλλα μικρότερα νομίσματα – κυρίως όμως με αυτά τα δύο, επειδή έχουν μεγάλη ρευστότητα και δεν επηρεάζονται οι ισοτιμίες τους σημαντικά από τέτοιες συναλλαγές.

Από την άλλη πλευρά, η Γερμανία δήλωσε πως η πρόθεση του Putin να εισπράττουν ρούβλια οι ρωσικές ενεργειακές εταιρίες, είναι αντίθετη με τις συμβάσεις που έχουν υπογραφεί – οπότε πως η ενέργεια του είναι αντισυμβατική και άρα μη νόμιμη. Εν τούτοις ούτε αυτό ισχύει – όπως θα αναλύσουμε στη συνέχεια.

Η οικονομική ερμηνεία

Ειδικότερα, στην περίπτωση μακροπρόθεσμων συμβάσεων προμηθειών, η τιμή που πρέπει να καταβληθεί ρυθμίζεται συνήθως από μία ρήτρα αναπροσαρμογής της – ενώ τέτοιες ρήτρες εξαρτώνται από διάφορους παράγοντες. Για παράδειγμα, στις οικιακές συμβάσεις παροχής νερού στη Γερμανία, οι παράγοντες είναι το κόστος ενέργειας και εργασίας – τα οποία καθορίζονται από τη στατιστική υπηρεσία.

Στην περίπτωση τώρα των διεθνών συμβάσεων προμηθειών, οι συναλλαγματικές διακυμάνσεις διαδραματίζουν έναν ιδιαίτερα σημαντικό ρόλο – ενώ δεν γνωρίζουμε ποιες συναλλαγματικές ισοτιμίες έχουν συμφωνηθεί μεταξύ της Γερμανίας και της Ρωσίας, για την προμήθεια φυσικού αερίου, κατά τον καθορισμό των τιμών.

Υποθετικά βέβαια, επειδή θα ήταν προς όφελος και των δύο πλευρών, θα έχει επιλεχθεί ένα καλάθι νομισμάτων ως βάση για τις προσαρμογές των τιμών – αποτελούμενο κυρίως από το δολάριο και το ευρώ, επειδή έχουν σταθερές αξίες, είναι ιδιαίτερα σημαντικά για τις ενεργειακές συναλλαγές, υπάρχουν πολύ ρευστοποιημένες αγορές για συμβόλαια μελλοντικής εκπλήρωσης, καθώς επίσης  συναλλαγές αντιστάθμισης τιμών στις χρηματοπιστωτικές αγορές (=hedging).

Εν τούτοις, τα νομίσματα που συμπεριλαμβάνονται στις ρήτρες αναπροσαρμογής των τιμών, τα οποία καθορίζουν το ποσόν που πρέπει να καταβληθεί ως ονομαστικό νόμισμα, δεν έχουν καμία σχέση με το νόμισμα συναλλαγής – στο οποίο διακανονίζονται τελικά οι συναλλαγές (settlement στην οικονομική ορολογία). Το νόμισμα συναλλαγής λοιπόν επιλέγεται από τον αγοραστή και τον πωλητή – οπότε από την Gazprom και την ΕΟΝ, στο παράδειγμά μας.

Εάν λοιπόν η EON και η Gazprom συμφωνούσαν να πληρωθούν οι προμήθειες φυσικού αερίου σε στερλίνες, την ημέρα της πληρωμής η ΕΟΝ θα μετέτρεπε το ποσόν του τιμολογίου από ευρώ σε στερλίνες, θα το μετέφερε στη Gazprom και η Gazprom θα μετέτρεπε τις στερλίνες σε ρούβλια – γεγονός που αποτελεί ένα είδος παιχνιδιού μηδενικού αθροίσματος.

Η ανακοίνωση τώρα του Putin αφορά το νόμισμα συναλλαγής – όχι τα νομίσματα αναφοράς, όπως το καλάθι που αναφέραμε παραπάνω και τα οποία καθορίζουν την τιμή του φυσικού αερίου. Πρόκειται εδώ για κάτι πολύ σημαντικό – ενώ τεκμηριώνει πως ο πυρήνας των συμβολαίων παραμένει ανέγγιχτος.

Περαιτέρω, το νόμισμα συναλλαγής μέχρι σήμερα για τις εξαγωγές ενέργειας της Ρωσίας στη Γερμανία, ήταν κυρίως το ευρώ – επειδή βόλευε και τα δύο μέρη, για να αποφεύγονται περιττές κινήσεις και έξοδα. Με απλά λόγια, η ΕΟΝ δεν χρειαζόταν να ξοδέψει χρήματα για συναλλαγές μετατροπής συναλλάγματος – ενώ η Gazprom διατηρούσε μεγάλο μέρος των λογαριασμών της σε ευρώ, έως ότου αντάλλασσε όσα χρειαζόταν με ρούβλια, για να πληρώσει τα έξοδα της στη Ρωσία.

Όμως, λόγω των κυρώσεων που επιβλήθηκαν στη Ρωσία από την ΕΕ, η παραπάνω λειτουργία δεν είναι πλέον δυνατή χωρίς σημαντική καθυστέρηση – επειδή ένα μεγάλο μέρος του ρωσικού τραπεζικού τομέα, συμπεριλαμβανομένης της ρωσικής κεντρικής τράπεζας, έχει αποκοπεί από την αγορά του ευρώ. Με απλά λόγια, σήμερα τα έσοδα της Gazprom από τις πωλήσεις φυσικού αερίου στην Ευρωζώνη οδηγούνται σε έναν δεσμευμένο λογαριασμό ευρώ – στον οποίο η Gazprom δεν έχει πρόσβαση de facto, οπότε δεν της προσφέρουν τίποτα οι πωλήσεις.

Μπορεί δε να συνεχίσει να πληρώνει τους λογαριασμούς της σε ρούβλια, τα έξοδα της δηλαδή στη Ρωσία, μόνο με τη βοήθεια ενός «πιστωτικού παραθύρου» της ρωσικής κεντρικής τράπεζας – ενώ την ίδια στιγμή, οι κυρώσεις έχουν εξουδετερώσει την αγορά συναλλάγματος για το ρούβλι. Είναι λογικό επομένως να θέλει να πληρώνεται σε ρούβλια – αφού δεν γίνεται να τη στηρίζει η κεντρική τράπεζα εσαεί, ενώ μόνο έτσι ελέγχει τις εισπράξεις της.

Όπως και να είναι, δεν πρόκειται σε καμία περίπτωση για αναίρεση συμβολαίων, όπως ισχυρίζεται η Γερμανία – αφού δεν αλλάζει το νόμισμα αναφοράς, οπότε η τιμή του φυσικού αερίου, αλλά μόνο το νόμισμα συναλλαγής που δεν διαδραματίζει κανένα ρόλο.

Ο στόχος των κυρώσεων

Συνεχίζοντας, επειδή δεν μπορεί ή δεν θέλει σχεδόν κανένας να ανταλλάξει το ευρώ με ρούβλια, το ρούβλι δέχθηκε μεγάλες υποτιμητικές πιέσεις – αν και λιγότερες ποσοστιαία, από ότι το 2014 (γράφημα). Η υποτίμηση αυτή καθιστά με τη σειρά της ακριβότερες τις εισαγωγές της Ρωσίας – γεγονός που τελικά οδηγεί σε πληθωρισμό.

Αυτός άλλωστε ήταν ένας από τους στόχους των κυρώσεων των ΗΠΑ και της ΕΕ – οπότε είναι απολύτως κατανοητό να αναζητάει η Ρωσία τρόπους, για να αποτρέψει αυτήν την υποτίμηση. Ο πλέον κατάλληλος τρόπος δε, είναι ο διακανονισμός των πληρωμών των εξαγωγών σε ρούβλια – αφού έτσι αυξάνεται η ζήτηση του ρουβλίου και μειώνονται οι υποτιμητικές πιέσεις.

Επί πλέον, η Gazprom εισπράττει τα χρήματα της σε ρούβλια, σε έναν ρωσικό λογαριασμό που ελέγχει και δεν δεσμεύεται – ενώ η ΕΟΝ επιβαρύνεται μόνο με ένα υψηλότερο κόστος συναλλαγών, το οποίο όμως θα μεταφέρει στις τιμές φυσικού αερίου.

Βέβαια, η υποτίμηση του ρουβλίου έχει και άλλες συνέπειες, αφού δεν αφορά μόνο το δολάριο ή το ευρώ αλλά, επίσης, το κινεζικό γουάν – με αποτέλεσμα η Ρωσία να πληρώνει στην κορυφή της πτώσης, σχεδόν τα διπλάσια για τις εισαγωγές της από την Κίνα (πηγή, γράφημα). Εάν συνεχιζόταν κάτι τέτοιο, οι επιπτώσεις στο ρωσικό πληθωρισμό θα ήταν γιγαντιαίες – οπότε ο φτωχός πληθυσμός της χώρας θα λιμοκτονούσε.

Τα πρώτα νομισματικά μέτρα που πήρε λοιπόν, η αύξηση των βασικών επιτοκίων και η υποχρεωτική ανταλλαγή, βοήθησαν το ρούβλι να σταθεροποιηθεί – εις βάρος όμως της οικονομίας που απειλείται με μία τεράστια ύφεση. Ως εκ τούτου, η Ρωσία δεν είχε άλλη λύση εκτός από την παραπάνω – διαφορετικά θα αυτοκτονούσε οικονομικά.

Εάν τώρα η Γερμανία και οι άλλες χώρες την κατηγορήσουν πως θέλει να επιβάλει εμπάργκο με αυτήν την κίνηση της, κάτι που δεν ισχύει, σταματώντας τις εισαγωγές, τότε οι τιμές του φυσικού αερίου θα εκτοξευθούν στα ύψη – οπότε η ΕΕ θα πληρώσει πανάκριβα τις κυρώσεις, με τη μορφή του πληθωρισμού,

Φυσικά το γνωρίζουν τόσο οι Ρώσοι, όσο και οι Αμερικανοί – οι οποίοι όμως δεν έχουν ανάγκη τις ρωσικές εισαγωγές. Αντίθετα, έχουν ανάγκη από υψηλότερες τιμές για τη βιομηχανία σχιστόλιθου τους που ήταν στα πρόθυρα της χρεοκοπίας – καθώς επίσης από μεγαλύτερες πωλήσεις υγροποιημένου φυσικού αερίου ()LNG που θα κοστίζει έως και τετραπλάσια, σε σχέση με το φυσικό αέριο. Πόσο μάλλον αφού απαιτούνται εγκαταστάσεις στη Γερμανία και στην υπόλοιπη ΕΕ για την προμήθεια τους με LNG – οι οποίες κοστίζουν αρκετά και θα προσελκύσουν αμερικανικές επενδύσεις.

Επίλογος

Ολοκληρώνοντας, τα συμφέροντα της ΕΕ δεν είναι τα ίδια με αυτά των ΗΠΑ – ούτε οι κίνδυνοι που τους απειλούν. Για παράδειγμα, οι ΗΠΑ δεν θα υποφέρουν καθόλου από μία ενεργειακή καταιγίδα που θα γονάτιζε πολλές ευρωπαϊκές χώρες – ούτε από ένα «Αφγανιστάν» στην Ευρώπη, εάν ο πόλεμος στην Ουκρανία διαρκέσει με τη βοήθεια του «υποδαυλισμού» και της δυτικής στήριξης.

Επίσης οι ΗΠΑ δεν θα υποφέρουν καθόλου από προσφυγικό κύμα που έχει πλημμυρίσει ήδη πολλά ευρωπαϊκά κράτη και που θα είναι κατά πολύ μεγαλύτερο από το 2015 – ενώ θα υποφέρουν πολύ λιγότερο από έναν ενδεχόμενο πυρηνικό πόλεμο.

Αντίθετα, οι ΗΠΑ θα έχουν πολύ μεγάλα οφέλη, γεωπολιτικά, επιχειρηματικά, χρηματοπιστωτικά και οικονομικά, από τη συνέχιση του πολέμου – ελπίζοντας να το καταλάβουν οι Ευρωπαίοι και να βρουν μία ειρηνική λύση, προτού είναι πολύ αργά. Το να ενδιαφέρονται πάντως οι ΗΠΑ για τη δημοκρατία και την ελευθερία στην Ουκρανία, πείθει πολύ δύσκολα – αφού με αυτό το πρόσχημα διεξάγουν χρόνια τώρα τους πολέμους τους.