Νομίσματα, Bitcoin κρυπτονομίσματα και επενδυτικά προϊόντα

.

Όλοι όσοι αγοράζουν σήμερα κρυπτονομίσματα, πιστεύουν πως θα υπάρξει κάποιος μεγαλύτερος ανόητος που θα τα αγοράσει – χωρίς να δίνουν σημασία στο ενδεχόμενο να είναι αυτοί οι τελευταίοι μεγάλοι ανόητοι στον πλανήτη. Αυτό που προξενεί όμως εντύπωση είναι το γεγονός ότι, τα συγκρίνουν με τα χαρτονομίσματα διαφόρων κρατών, όπως με το δολάριο ή με το ρούβλι – ισχυριζόμενοι πως στηρίζονται επίσης στην εμπιστοσύνη μεταξύ των συναλλασσομένων, αφού ούτε τα εθνικά νομίσματα έχουν κάποιο αντίκρισμα. Ο ισχυρισμός αυτός είναι μεν ορθός σε κάποιο βαθμό, αφού μετά το 1971 τα νομίσματα έχουν πάψει πλέον να έχουν αντίκρισμα σε χρυσό, αλλά πίσω από όλα ευρίσκεται κάποιο κράτος που τα στηρίζει με την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών εκ μέρους του – ή με άλλους τρόπους, όπως συμβαίνει με το δολάριο. Επίσης κάποια κεντρική τράπεζα που εγγυάται για την ανταλλαγή τους – υπεύθυνη για τη δημιουργία και κυκλοφορία τους, για τη μη πλαστογράφηση τους κοκ. Αντίθετα τα BITCOIN δεν έχουν πατρίδα, δεν τα στηρίζει κανένα κράτος, ενώ δεν εγγυάται και δεν ελέγχει τις ποσότητες τους καμία κεντρική τράπεζα – οπότε πρόκειται για κάτι εντελώς διαφορετικό: για ένα νόμισμα που θα μπορούσε να εξαφανισθεί από το χάρτη σε χρόνο μηδέν είτε λόγω της απώλειας της εμπιστοσύνης, είτε από τεχνικές αιτίες, είτε επειδή θα δεχόταν την επίθεση κάποιου «οργανισμού», ειδικά το Bitcoin που παράγεται κυρίως στην Κίνα. Επομένως δεν έχουν καμία σχέση με τα υπόλοιπα χρήματα χωρίς αντίκρισμα – αλλά αποτελούν μία κορυφαία διαστρέβλωση του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς, όπου νομίζει κανείς πως είναι σε θέση πια να κερδίζει χρήματα με «ηλεκτρονικά παίγνια», χωρίς να παράγει απολύτως τίποτα.

.

Ανάλυση

Σε μία πρόσφατη ανάρτηση μας στο Twitter που αφορούμε το Bitcoin, δεχθήκαμε δεκάδες επιθέσεις, επειδή χαρακτηρίσαμε την τιμή του ως «φούσκα» – ενώ κατά σύμπτωση την επόμενη ημέρα υπήρξε μία μεγάλη πτώση της, λόγω ως συνήθως τον δηλώσεων του E. Musk. Ανακοίνωσε δηλαδή πως δεν θα το δέχεται για την πληρωμή των Tesla, λόγω του είναι περιβαλλοντικά επιζήμιο – αν και υποθέτουμε πως έχοντας τη δύναμη να κερδίζει τεράστια ποσά με την επιρροή που ασκεί στις αγορές, απλά ήθελε να στηρίξει ένα άλλο κρυπτονόμισμα, προφανώς έχοντας πουλήσει προηγουμένως το Bitcoin σε ακριβή τιμή και αγοράζοντας το καινούργιο (Dodge coin) σε φθηνή.

Η πρώτη μας διαπίστωση λοιπόν είναι πως ένα νόμισμα που εξαρτάται από τις δηλώσεις κάποιου σε τόσο μεγάλο βαθμό, δεν μπορεί να είναι ασφαλές, ως μέσο αποθήκευσης πλούτου ή ανταλλαγής – σημειώνοντας πως ο E. Musk δεν θα μπορούσε για παράδειγμα να πει πως δεν δέχεται το δολάριο για την πληρωμή των Tesla. Κατανοούμε βέβαια την επιθυμία των ανθρώπων να ξεφύγουν από τη μέγγενη των τραπεζών και των νομισμάτων τους, είναι άλλωστε και δική μας, αλλά αυτό δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να είμαστε ρεαλιστές – αναζητώντας τη βέλτιστη λύση.

Σε κάθε περίπτωση, έχουμε αναφερθεί πολλές φορές, από χρόνια τώρα, στο θέμα των κρυπτονομισμάτων, όπως το 2014 (ανάλυση) ή το 2017 – όπου είχαμε χαρακτηρίσει το Bitcoin ως το νόμισμα της άγριας Δύσης, τεκμηριώνοντας το φυσικά (ανάλυση). Έχουμε επίσης αναφερθεί στην πολλά υποσχόμενη τεχνολογία του blockchain, καθώς επίσης στη νέα μορφή τραπεζών, όπως στην Κίνα (πηγή) – οπότε ασφαλώς παρακολουθούμε το θέμα, έχοντας αρκετή εμπειρία. Στα πλαίσια αυτά, θα θέλαμε να υπενθυμίσουμε τα εξής από ένα άλλο κείμενο μας.

Η θεωρία των μεγάλων ανοήτων

Σε μία πραγματική οικονομία της ελεύθερης αγοράς ο μοναδικός τρόπος που μπορεί ένας άνθρωπος ή μία επιχείρηση να αποκτήσει νόμιμα πλούτο είναι η παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών. Εν προκειμένω τα χρήματα δεν είναι τίποτε άλλο, από το «πιστοποιητικό» αυτής της παραγωγής – ενώ ο πληθωρισμός συμβαίνει όταν η δημιουργία χρημάτων υπερβαίνει την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών ή τη δημιουργία πλούτου με πιο απλά λόγια. Ο πληθωρισμός δεν προκαλείται λοιπόν από τις αυξήσεις των τιμών αλλά, αντίθετα, προκαλεί τις αυξήσεις των τιμών – ενώ η παραγωγή πραγματικού πλούτου καταπολεμάει τις επιπτώσεις του πληθωρισμού.

Στο παράδειγμα της Ελλάδας, η ποσότητα των χρημάτων που κυκλοφορούσαν  έως πρόσφατα ήταν ανάλογη της παραγωγής αγαθών και υπηρεσιών, έως ότου η εικόνα άλλαξε από την πανδημία, έχοντας αυξηθεί δυσανάλογα (ΑΕΠ, γράφημα) – οπότε δεν είναι σωστή η άποψη, σύμφωνα με την οποία η χώρα αντιμετωπίζει προβλήματα λόγω μη ύπαρξης χρημάτων. Η παραγωγή είναι αυτή που λείπει – γεγονός που σημαίνει ότι, εάν δεν επιλυθεί το συγκεκριμένο θέμα, δεν υπάρχει μέλλον ούτε με ευρώ, ούτε με οποιοδήποτε άλλο νόμισμα.

Περαιτέρω, είναι εμφανές πως ο πληθωρισμός προκαλείται από εκείνους που ελέγχουν τη δημιουργία χρημάτων – από τις εκάστοτε κυβερνήσεις δηλαδή, οι οποίες όμως έχουν παραδώσει το προνόμιο της έκδοσης χρημάτων στις κεντρικές και εμπορικές τράπεζες. Οι κεντρικές δημιουργούν μόλις το 10% των νέων χρημάτων και οι εμπορικές το 90%, μέσω της παροχής δανείων (ανάλυση) – ενώ, εάν η φορολογία είναι η δήμευση του ιδιωτικού πλούτου με βίαια μέσα, ο πληθωρισμός είναι η απαλλοτρίωση του πλούτου με απάτη.

Όταν η προσφορά χρημάτων πάντως αυξάνεται χωρίς να αυξηθεί ανάλογα η παραγωγή, τότε η (αγοραστική) αξία τους μειώνεται σε σχέση με τα άλλα πράγματα – γεγονός που σημαίνει πως η διαδικασία αυτή (πληθωρισμός), είναι πολύ πιο καταστροφική από τη φορολογία που απλά διαχέει τον πλούτο. Εάν δεν μειώνεται η αγοραστική αξία τους, όπως συμβαίνει με το δολάριο, τότε η μείωση δεν αποφεύγεται, αλλά απλά «συσσωρεύεται» – έως ότου είναι πια αδύνατον να συνεχιστεί η συγκεκριμένη διαδικασία, με αποτέλεσμα να προκαλείται απότομα υπερπληθωρισμός.

Οι «δημιουργοί» των χρημάτων τώρα πρέπει να προσέχουν έτσι ώστε, η ποσότητα των χρημάτων να μην είναι μεγαλύτερη από την παραγωγή πλούτου – οπότε εύλογα αναρωτιέται κανείς τι συμβαίνει με τα κρυπτογραφημένα νομίσματα τύπου BITCOIN, τα οποία δημιουργούνται από το πουθενά, δεν ευθύνεται κανένας για την «εξαργύρωση» τους, δεν υπάρχουν εγγυήσεις, δεν έχουν καμία σχέση με την παραγωγή αγαθών και όμως προσφέρουν πλούτο μέσω της ανόδου της ισοτιμίας τους!

Η θεωρία της εύλογης αξίας

Συνεχίζοντας, η τιμή του πλέον γνωστού κρυπτονομίσματος, του BITCOIN, έχει εκτοξευθεί στα ύψη – με έναν ρυθμό που ευρίσκεται εκτός των ορίων της λογικής. Όπως συμβαίνει δε με όλες τις φούσκες, εάν υποθέσουμε πως πρόκειται για κάτι τέτοιο, απασχολεί πλέον τους πάντες – τα ΜΜΕ, τους ταξιτζήδες, τις κομμώτριες, τους χρηματοπιστωτικούς αναλυτές, τους επενδυτές κοκ. Αυτό σημαίνει βέβαια από μόνο του πως πρόκειται για μία κερδοσκοπική φούσκα – όπου το βασικό χαρακτηριστικό της είναι η άποψη ότι, «αυτή τη φορά συμβαίνει κάτι άλλο».

Εν προκειμένω εννοούμε ότι, όλοι όσοι αγοράζουν το συγκεκριμένο «προϊόν», όπως κάποτε τις τουλίπες στην Ολλανδία σε αστρονομικές τιμές, τεκμηριώνουν την απόφαση τους εφευρίσκοντας διάφορους λόγους που την αιτιολογούν – σύμφωνα με τους οποίους αυτή τη φορά δεν πρόκειται για μία κλασσική φούσκα, αλλά για κάτι που έχει πραγματική αξία. Το ενδεχόμενο πάντως να αποτελεί το BITCOIN ή/και οι διάφοροι «συνάδελφοί» του φούσκα, δεν σημαίνει πως θα σπάσει σύντομα – αφού από τα 60.858 $ που διαπραγματευόταν πρόσφατα (γράφημα), μειώθηκε μεν στα 48.100 $ τώρα (πηγή), αλλά μπορεί να αυξηθεί στα 100.000 $ ή πολύ περισσότερο, ενώ φυσικά είναι δυνατόν να καταρρεύσει σε χρόνο μηδέν.

Ανεξάρτητα τώρα από την εξέλιξη της τιμής του, αυτό που οφείλει να μας απασχολεί είναι η εύλογη αξία του – αφού οι εξτρεμιστικές κινήσεις της τιμής ενός χρηματοπιστωτικού «προϊόντος» αποτελούν μεν ένδειξη πως είναι φούσκα, αλλά δεν το τεκμηριώνουν. Αυτό που τεκμηριώνει την ύπαρξη μίας φούσκας είναι η «αποσύνδεση» της θεμελιώδους ή εύλογης αξίας ενός επενδυτικού προϊόντος από την τιμή του – η εκτόξευση της στα ύψη, η οποία δεν έχει καμία σχέση με την πραγματική του αξία. Επομένως, για να κρίνουμε σωστά θα πρέπει να γνωρίζουμε την εύλογη αξία του BITCOIN – όπως συμβαίνει με όλα τα άλλα επενδυτικά προϊόντα. Στα πλαίσια αυτά τα εξής:

(α) Μετοχές: Η εσωτερική τιμή μίας μετοχής αντιπροσωπεύει συνήθως τη λογιστική της αξία, τα κεφάλαια δηλαδή που διαθέτει η εκάστοτε εταιρεία, καθώς επίσης τα μερίσματα που θα διανεμηθούν στο μέλλον. Άλλες φορές αξιολογείται ανάλογα με τα κέρδη που θα έχει η επιχείρηση στα επόμενα 10 – 30 χρόνια ή με τις προοπτικές αύξησης του τζίρου και των κερδών της (Growth – συνήθως συμβαίνει με τις εταιρείες της υψηλής τεχνολογίας, ενώ προκάλεσε τη φούσκα του διαδικτύου που έσπασε το 2001). Φυσικά δεν πρόκειται για μία σταθερή μέτρηση της τιμής, η οποία μπορεί να παρουσιάζει μεγάλες διακυμάνσεις, αλλά προσφέρει ένα είδος προσανατολισμού – για να κατανοήσει κανείς εάν έχει ελπίδες να κερδίσει στο μέλλον αγοράζοντας τη μετοχή στη σημερινή της τιμή ή κινδυνεύει να χάσει τα χρήματα του.

(β)  Ομόλογα: Εδώ πρόκειται για χρεόγραφα που εκδίδουν κράτη ή επιχειρήσεις, τα οποία αποδίδουν ένα ετήσιο τόκο (κουπόνι), ενώ στη λήξη τους εξοφλούνται στο 100% της τιμής έκδοσης τους. Με διάφορους μεθόδους υπολογισμού μπορεί κανείς εύκολα να βρει την εύλογη αξία τους – συμπεριλαμβάνοντας το ρίσκο να χάσει τα χρήματα του όταν υπάρξει αθέτηση της πληρωμής τους (χρεοκοπία), μερική διαγραφή κοκ.

(γ) Ακίνητα: Ο υπολογισμός της εύλογης αξίας τους είναι συνήθως το ετήσιο ενοίκιο για τα επόμενα 20 χρόνια – όπου, εάν τα υπερβαίνουν χωρίς να αιτιολογείται από τις μελλοντικές τους προοπτικές (αναβάθμιση της περιοχής κοκ.), τότε πρόκειται για φούσκα.

(δ)  Νομίσματα: Η μακροπρόθεσμη εύλογη αξία τους υπολογίζεται από την αγοραστική τους δύναμη – η οποία αυξάνεται όταν οι χώρες έχουν πλεονάσματα στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών τους και άρα παράγουν ανταγωνιστικά, πλεονάσματα στους προϋπολογισμούς τους οπότε χαμηλό εξωτερικό δανεισμό, είναι ασφαλή κοκ.

(ε)  Πρώτες ύλες: Εδώ πρόκειται για πετρέλαιο, φυσικό αέριο, βιομηχανικά μέταλλα κλπ., τα οποία έχουν οικονομικά οφέλη – οπότε η εύλογη αξία τους υπολογίζεται από τη ζήτηση και την προσφορά, από τις δυνατότητες υποκατάστασης τους κλπ. Σε περιόδους που προβλέπεται πληθωρισμός δε, όπως η σημερινή, προηγούνται όσον αφορά την άνοδο των τιμών τους – ενώ όταν αυξάνονται τα επιτόκια για να καταπολεμηθεί ο πληθωρισμός, μειώνονται οι τιμές τους, επειδή η άνοδος των επιτοκίων σηματοδοτεί ύφεση.

Ο γρίφος των κρυπτονομισμάτων

Περαιτέρω, τα κρυπτονομίσματα αποτελούν πρόβλημα για τους επενδυτές, όσον αφορά τον υπολογισμό της εύλογης αξίας τους – αφού δεν διανέμουν μερίσματα όπως οι μετοχές, δεν προσφέρουν τόκο και δεν εξοφλούνται στη λήξη τους όπως τα ομόλογα, δεν έχουν ενοίκια όπως τα ακίνητα, δεν έχουν εθνικότητα για να προσμετρείται η αγοραστική τους αξία με βάση τις επιδόσεις του κράτους που τα εκδίδει όπως τα νομίσματα, καθώς επίσης δεν προσφέρουν οικονομικό όφελος όπως οι πρώτες ύλες.

Επομένως δεν έχουν καμία εύλογη αξία, συγκρινόμενα σε κάποιο βαθμό με το χρυσό – ο οποίος επίσης δεν προσφέρει μερίσματα, ούτε έχει κάποιο άμεσο οικονομικό όφελος όπως τα βιομηχανικά μέταλλα του τύπου του ασημιού, του χαλκού, του σιδήρου κοκ. Ουσιαστικά δηλαδή δεν μπορεί να υπολογισθεί η εύλογη αξία ούτε του χρυσού – οπότε η μοναδική δυνατότητα για να υπολογίσει κανείς την εύλογη αξία του χρυσού ή του BITCOIN έγκειται στη θεωρία του «οριακού κόστους παραγωγής».

Στα πλαίσια αυτά, η τιμή μίας ουγκιάς χρυσού έχει ένα κατώτατο όριο, το οποίο είναι στα επίπεδα του κόστους εξόρυξης του από τον πλέον παραγωγικό ιδιοκτήτη ορυχείου – ο οποίος, εάν δεν κάλυπτε το κόστος του, θα σταματούσε την «παραγωγή» χρυσού επειδή δεν θα τον συνέφερε, περιμένοντας καλύτερες εποχές (άνοδο της τιμής πώλησης, έτσι ώστε να καλύπτει το κόστος του και να κερδίζει).

Κάτι ανάλογο θα μπορούσε κανείς να χρησιμοποιήσει στην περίπτωση του BITCOIN – να υπολογίσει δηλαδή το κόστος της ισχύος των υπολογιστών που είναι απαραίτητο για την παραγωγή του από ένα «ορυχείο» κρυπτονομίσματος, συμπεριλαμβανομένης της ηλεκτρικής ενέργειας. Με αυτόν τον τρόπο θα καθοριζόταν ένα κατώτατο όριο της τιμής του – κάτι που βέβαια δεν είναι καθόλου εύκολο, αφού υπάρχουν μεγάλες διαφορές όταν ο τόπος παραγωγής είναι η Κίνα, όπως συμβαίνει σε μεγάλο βαθμό σήμερα με ενέργεια από λιγνίτη, οι Η.Π.Α. ή η Βενεζουέλα.

Φυσικά κάτι τέτοιο, σε αντίθεση με το χρυσό, θα ήταν εντελώς θεωρητικό, αφού η «εμπορική» τιμή του BITCOIN, καθώς επίσης των υπολοίπων «συναδέλφων» του, είναι πολύ μεγαλύτερη – οπότε κανένας δεν είναι σε θέση να πει με σιγουριά εάν ένα BITCOIN αξίζει 5.000 $ ή 100.000 $. Ως εκ τούτου ο μοναδικός παράγοντας που καθορίζει την τιμή του είναι ο εκάστοτε επόμενος αγοραστής, ο οποίος είναι πρόθυμος να πληρώσει ένα ποσόν για να το αποκτήσει – τίποτα άλλο.

Στο σημείο αυτό ακριβώς παρεμβαίνει η θεωρία των μεγάλων ανοήτων (Greater Fool theory) – σύμφωνα με την οποία ένας επενδυτής, ένας κερδοσκόπος καλύτερα, ο οποίος αγοράζει ένα προϊόν χωρίς να γνωρίζει την εύλογη αξία του, βασίζει την απόφαση του αποκλειστικά και μόνο στην υπόθεση ότι, θα βρεθεί στο μέλλον κάποιος άλλος, στον οποίο θα μπορεί να το πουλήσει σε υψηλότερη τιμή. Με απλά λόγια η αγορά τέτοιου είδους προϊόντων δικαιολογείται μόνο από το ότι, στο μέλλον θα βρεθεί ένας ακόμη πιο ανόητος – ο οποίος θα είναι πρόθυμος να προσφέρει περισσότερα χρήματα.

Όταν όμως πάψουν να υπάρχουν «μεγαλύτεροι ανόητοι», τότε η τιμή του BITCOIN, όπως αυτή όλων των υπερτιμημένων επενδυτικών προϊόντων, θα καταρρεύσει μέσα σε ελάχιστα δευτερόλεπτα – κάτι που βέβαια δεν μπορεί να προβλεφθεί ως προς το πότε θα συμβεί, αφού ο αριθμός των ανόητων στον πλανήτη είναι αρκετά μεγάλος. Όπως έλεγε δε ο Einstein, μπορεί το σύμπαν να είναι πεπερασμένο, αλλά όχι η ανθρώπινη ανοησία – ενώ συνήθως οι φούσκες διαρκούν πολύ, σπάζοντας από λόγους που δύσκολα προβλέπει κανείς.

Υπάρχει πάντως μία μεγάλη διαφορά με το χρυσό, αφού ο τελευταίος, εκτός του ότι χρησιμοποιείται και για άλλους σκοπούς (κοσμήματα κλπ.), είναι το πιο σταθερό «νόμισμα» επί δεκάδες αιώνες – ενώ η ποσότητα της ετήσιας εξόρυξης του είναι στα όρια του ομαλού πληθωρισμού (1,5 έως 2%),

Επίλογος

Όλοι όσοι αγοράζουν σήμερα κρυπτονομίσματα, πιστεύουν πως θα υπάρξει κάποιος μεγαλύτερος ανόητος που θα τα αγοράσει – χωρίς να δίνουν σημασία στο ενδεχόμενο να είναι αυτοί οι τελευταίοι μεγάλοι ανόητοι στον πλανήτη. Αυτό που προξενεί όμως εντύπωση είναι το γεγονός ότι, τα συγκρίνουν με τα χαρτονομίσματα διαφόρων κρατών, όπως με το δολάριο ή με το ρούβλι – ισχυριζόμενοι πως στηρίζονται επίσης στην εμπιστοσύνη μεταξύ των συναλλασσομένων, αφού ούτε τα εθνικά νομίσματα έχουν κάποιο αντίκρισμα.

Ο ισχυρισμός αυτός είναι μεν ορθός σε κάποιο βαθμό, αφού μετά το 1971 τα νομίσματα έχουν πάψει πλέον να έχουν αντίκρισμα σε χρυσό, αλλά πίσω από όλα ευρίσκεται κάποιο κράτος που τα στηρίζει με την παραγωγή αγαθών και υπηρεσιών εκ μέρους του – ή με άλλους τρόπους, όπως συμβαίνει με το δολάριο (ανάλυση). Επίσης κάποια κεντρική τράπεζα που εγγυάται για την ανταλλαγή τους – υπεύθυνη για τη δημιουργία και κυκλοφορία τους, για τη μη πλαστογράφηση τους κοκ.

Αντίθετα τα BITCOIN δεν έχουν πατρίδα, δεν τα στηρίζει κανένα κράτος, ενώ δεν εγγυάται και δεν ελέγχει τις ποσότητες τους καμία κεντρική τράπεζα – οπότε πρόκειται για κάτι εντελώς διαφορετικό: για ένα νόμισμα που θα μπορούσε να εξαφανισθεί από το χάρτη σε χρόνο μηδέν είτε λόγω της απώλειας της εμπιστοσύνης, είτε από τεχνικές αιτίες, είτε επειδή θα δεχόταν την επίθεση κάποιου «οργανισμού», ειδικά το Bitcoin που παράγεται κυρίως στην Κίνα.

Επομένως δεν έχουν καμία σχέση με τα υπόλοιπα χρήματα χωρίς αντίκρισμα – αλλά αποτελούν μία κορυφαία διαστρέβλωση του καπιταλισμού και της ελεύθερης αγοράς, όπου νομίζει κανείς πως είναι σε θέση πια να κερδίζει χρήματα με «ηλεκτρονικά παίγνια», χωρίς να παράγει απολύτως τίποτα.