Περαιτέρω, όταν τα βασικά επιτόκια είναι μηδενικά (0,05% σήμερα), η κεντρική τράπεζα δεν μπορεί να τα μειώσει άλλο, για να υπάρξει ζήτηση από τις εμπορικές, οπότε να αυξηθεί η ποσότητα χρήματος. Τότε είναι υποχρεωμένη να υιοθετήσει μέτρα ποσοτικής διευκόλυνσης (QE) – με τη βοήθεια των οποίων αγοράζει από τις εμπορικές τράπεζες ομόλογα. Στην περίπτωση αυτή, στην οποία έχει προστεθεί και η προηγούμενη (100 €), εάν η κεντρική τράπεζα αγοράσει ομόλογα αξίας 1.000 €, ο ισολογισμός της μεταβάλλεται ως εξής:
.
| Ενεργητικό | € | Παθητικό | € |
| Ομόλογα | *2.000 | Μετρητά Χρήματα | 250 |
| Εγγυήσεις | *100 | *Καταθέσεις των τραπεζών στην ΕΚΤ | 2.800 |
| Συναλλαγματικά αποθέματα | 1.000 | Κατατεθειμένο κεφάλαιο των μετόχων της | 50 |
| Σύνολο ενεργητικού | 3.100 | Σύνολο παθητικού | 3.100 |
.
Όπως φαίνεται, τόσο τα 100 € (εγγυήσεις), όσο και τα 1.000 € (ομόλογα) που προστέθηκαν στην αριστερή πλευρά του ισολογισμού, στη δεύτερη και πρώτη θέση, αύξησαν τις καταθέσεις των τραπεζών στη δεξιά – επίσης το σύνολο του ισολογισμού (ενεργητικό, παθητικό), τα κεντρικά χρήματα δηλαδή (μονεταριστική βάση), στα 3.100 €.
Η ποσότητα όμως του χρήματος δεν σημαίνει ότι αυξήθηκε υποχρεωτικά κατά το ίδιο ποσόν – αφού οι εμπορικές τράπεζες θα μπορούσαν να αφήσουν τις καταθέσεις τους στην κεντρική, χωρίς να κάνουν τίποτα. Χωρίς λοιπόν να δανείσουν τα χρήματα που έχουν στη διάθεση τους σε άλλους, οπότε η παραπάνω ενέργεια της κεντρικής τράπεζας δεν έχει κανένα αποτέλεσμα.
Επομένως, η επιτυχία των προγραμμάτων ποσοτικής διευκόλυνσης (QE), εξαρτάται από το τι κάνουν οι τράπεζες, με τα νέα χρήματα που τους προσφέρει η ΕΚΤ – όπου, σε περιόδους κρίσης ή αποπληθωρισμού, οι τράπεζες μειώνουν το δανεισμό τους, είτε λόγω έλλειψης φερέγγυων δανειοληπτών, είτε επειδή ελάχιστοι επενδύουν ή καταναλώνουν.
.
Οι άλλοι τρόποι αύξησης της ποσότητας χρήματος
Οι πιστώσεις όμως είναι ένας μόνο από τους δυνατούς τρόπους αύξησης της ποσότητας χρήματος. Ένας δεύτερος είναι η συναλλαγματική ισοτιμία, αφού η κεντρική τράπεζα, η ΕΚΤ για παράδειγμα, δεν αγοράζει μόνο τα ομόλογα των εγχωρίων τραπεζών, αλλά και των ξένων – αυτών που έχουν στην κατοχή τους ευρωπαϊκά ομόλογα.
Όταν η ΕΚΤ αγοράζει τα ευρωπαϊκά ομόλογα που κατέχουν ξένες τράπεζες, τότε οι πωλητές τους μετατρέπουν τα έσοδα από την πώληση στα εθνικά τους νομίσματα – οπότε ουσιαστικά πουλούν ευρώ, με αποτέλεσμα να μειώνεται η ισοτιμία του.
Ένας επόμενος τρόπος είναι η αγορά εκ μέρους των εμπορικών τραπεζών, με τις καταθέσεις των 1.100 € που έχουν στην ΕΚΤ, μετοχών από τα χρηματιστήρια – οπότε αυξάνονται οι τιμές και οι δείκτες. Στην περίπτωση αυτή, δημιουργούνται φούσκες στα χρηματιστήρια, ενώ την ίδια στιγμή η πραγματική οικονομία υποφέρει από έλλειψη ρευστότητας. Επομένως εμφανίζονται διαστρεβλώσεις, με ανυπολόγιστα επακόλουθα.
Συμπερασματικά λοιπόν, αυτό που έχει τη μεγαλύτερη σημασία δεν είναι τα πακέτα νέας ρευστότητας, αλλά το εάν ή το πως θα χρησιμοποιηθούν – ενώ όταν δεν διατεθούν καθόλου από τις εμπορικές τράπεζες, τότε το αποτέλεσμα είναι μηδενικό, δεν προσφέρουν απολύτως τίποτα.
Όπως έχει αναφέρει δε γνωστός ιάπωνας οικονομολόγος (Koo), εάν έχει ένα μανάβικο στη βιτρίνα του 100 μήλα και δεν μπορεί να τα πουλήσει (όπως συμβαίνει σήμερα, όπου οι καταθέσεις των εμπορικών τραπεζών παραμένουν στην ΕΚΤ), δεν σημαίνει πως εάν τα αυξήσει στα 1.000, θα πουλήσει περισσότερα (όπως θα προσπαθήσει η ΕΚΤ, μετά τις 22 Ιανουαρίου).
Στην περίπτωση αυτή, χρήματα υπάρχουν άφθονα, αφού δημιουργούνται από το πουθενά – αυτό που δεν υπάρχει είναι η προθυμία για επενδύσεις ή για κατανάλωση, αφού οι δυτικές οικονομίες έχουν βυθιστεί στην ύφεση, κυρίως λόγω της υπερχρέωσης τους.
Σε τέτοιες εποχές λοιπόν δεν αυξάνεται η ζήτηση και η κατανάλωση, οπότε δεν διενεργούνται επενδύσεις – με αποτέλεσμα τα χρήματα που υπάρχουν να οδηγούνται είτε στα χρηματιστήρια, είτε στα ακίνητα, δημιουργώντας τεράστιες, εξαιρετικά επικίνδυνες φούσκες.
.
Επίλογος
Οι κεντρικές τράπεζες θα πρέπει να ομαλοποιήσουν ξανά το χρηματοπιστωτικό σύστημα, παρά το ότι θα διακινδυνεύσουν την κατάρρευση των χρηματιστηρίων. Διαφορετικά θα χάσουν εντελώς τον έλεγχο, οδηγώντας τον πλανήτη σε μία πρωτόγνωρη καταστροφή.
Όπως έχουμε γράψει λοιπόν στο παρελθόν, πρέπει να σπάσουν τη φούσκα τώρα, όσο υπάρχει ακόμη καιρός – εάν βέβαια υποθέσουμε ότι έχουν τα μέσα να το κάνουν, χωρίς να ξεσπάσουν παντού επαναστάσεις όλων αυτών που βλέπουν τα χρήματα τους να μεταφέρονται όλο και πιο γρήγορα στο 1% της παγκόσμιας ελίτ.
.
Υστερόγραφο: Η κατακόρυφη άνοδος της ισοτιμίας του ελβετικού φράγκου, μετά την «απελευθέρωση» του από το ευρώ, η οποία οφείλεται πιθανότατα στην πεποίθηση της κεντρικής τράπεζας της χώρας πως το ευρώ θα συνεχίσει την πτωτική του πορεία, δημιουργεί τεράστια προβλήματα στην Αυστρία – αφού τα δάνεια των νοικοκυριών, καθώς επίσης των επιχειρήσεων της σε ξένο νόμισμα, κυρίως σε φράγκα, υπολογίζονται στα 29,5 δις €.
Η χώρα, οι τράπεζες της οποίας αντιμετωπίζουν ήδη μεγάλα προβλήματα, δεν έχει τη δυνατότητα να βοηθήσει τους δανειολήπτες της – τα δάνεια των οποίων αυξήθηκαν μέσα σε ένα λεπτό πάνω από 14%.
Η κατάσταση στην Ουγγαρία είναι ανάλογη – με αποτέλεσμα το νόμισμα της να υποτιμηθεί ραγδαία, ακόμη και απέναντι στο ευρώ. Το γεγονός αυτό οφείλεται πιθανότατα στις μεγάλες εκροές κεφαλαίων, εκ μέρους των επενδυτών, επειδή υποθέτουν πως τα δάνεια σε ξένο συνάλλαγμα θα δημιουργήσουν μεγάλα προβλήματα στην Ουγγαρία – στην οποία η πολιτική αστάθεια που επικρατεί θα τα επιδεινώσει σε μεγάλο βαθμό.
Στην Πολωνία τα πράγματα δεν είναι καλύτερα, με το νόμισμα της να υποτιμάται αντίστοιχα, καθώς επίσης με το χρηματιστήριο της να καταρρέει (-4%). Πόσο μάλλον όταν η οικονομία της, στα πλαίσια της προετοιμασίας της εισόδου της στην Ευρωζώνη, είναι αντιμέτωπη με πάρα πολύ δύσκολες καταστάσεις.
Προφανώς θα υπάρξουν ανάλογες δυσκολίες σε πολλές άλλες χώρες (ενδεχομένως και στην Ιταλία), οι οποίες είναι εκτεθειμένες σε ανάλογα δάνεια – κατ’ επέκταση σε ολόκληρο το χρηματοπιστωτικό κλάδο της Ευρώπης, ο οποίος είναι εξαιρετικά προβληματικός (ανάλυση). Τέλος αρκετά επενδυτικά κεφάλαια κατάρρευσαν – με αποτελέσματα που θα φανούν αργότερα.
.
*Κυριότερες πηγές που χρησιμοποιήθηκαν για τα στοιχεία τους (παρούσα ανάλυση): Spiegel, F&W
