.
Η περιοχή του Σαχέλ, στην οποία η Ελλάδα συμφώνησε να στηρίξει τη Γαλλία, ως αντάλλαγμα της αμυντικής συμφωνίας, θα μπορούσε να μετατραπεί σε πεδίο ενός νέου πολέμου δια αντιπροσώπων, όπως αυτός στην Ουκρανία – ενώ όλα όσα διαδραματίζονται εκεί, δεν έχουν καμία σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα ή/και με τη δημοκρατία. Η Δύση έχει συμφέροντα και μάλλον είναι έτοιμη να τα υπερασπισθεί στρατιωτικά – αν και είναι αμφίβολο εάν έχει τα μέσα να το κάνει. Ως εκ τούτου, το πιθανότερο είναι να συμφιλιωθεί με τη χούντα και να εξασφαλίσει τη συνέχιση της επιρροής της με χρήματα – χωρίς όμως να υποβαθμίζει κανείς τυχόν ενέργειες της Ρωσίας, ειδικά της Wagner Group, καθώς επίσης της Κίνας, χωριστά ή από κοινού.
.
Ανάλυση
Εισαγωγικά, αφού ο λίγο ή περισσότερο δημοκρατικά εκλεγμένος πρόεδρος του Νίγηρα Mohamed Bazoum συνελήφθη από τους σωματοφύλακες του και αντικαταστάθηκε από μία στρατιωτική χούντα, υπήρξαν πολλές αναφορές στην Ευρώπη, σχετικά με το τι συνέβαινε στη ζώνη Σαχέλ – σύμφωνα με τις οποίες η ΕΕ έχει βοηθήσει το Νίγηρα να οικοδομήσει τη νεαρή του δημοκρατία και να καταπολεμήσει την τρομοκρατία!
Ακούστηκαν δε ισχυρισμοί, κατά τους οποίους ο αποπεμφθείς πρόεδρος ήταν «η μεγάλη ελπίδα της Δύσης» – χωρίς όμως να αναφέρεται τι είδους ελπίδα ήταν. Προφανώς όμως, η ευρωπαϊκή εξωτερική πολιτική δεν διακρίνεται για τον αλτρουισμό της – οπότε είναι σωστό να αναζητήσει κανείς τις αληθινές αιτίες των ενδιαφερόντων της ΕΕ.
Τα οικονομικά συμφέροντα
Ξεκινώντας εδώ από τα οικονομικά συμφέροντα (υπενθυμίζουμε πως η Ελλάδα έχει συμφωνήσει να στηρίξει τη Γαλλία στη ζώνη Σαχέλ, ως αντάλλαγμα για τη διμερή αμυντική συμφωνία με τη χώρα), για περισσότερα από 50 χρόνια η γαλλική εταιρία Areva εξορύσσει στο Νίγηρα το περίφημο «Yellow Cake» – ένα μετάλλευμα ουρανίου που θα μπορούσε να περιγραφεί ως «η ραχοκοκαλιά» της γαλλικής πυρηνικής ενέργειας.
Εν προκειμένω, το ¼ των εισαγωγών ουρανίου της ΕΕ προέρχεται από το Νίγηρα – ενώ, εάν αναλογισθεί κανείς πως οι εισαγωγές από το Νίγηρα, μαζί με αυτές από τη Ρωσία και το Καζακστάν που σήμερα είναι προβληματικές για την ΕΕ αποτελούν τα 2/3, τότε ο Νίγηρας είναι απαραίτητος για την Ευρώπη, ως πηγή ενέργειας.
Παρεμπιπτόντως εδώ, ο ίδιος ο Νίγηρας δεν ωφελείται πολύ από το συγκεκριμένο εξαγωγικό προϊόν του – αφού, όταν ο τότε πρόεδρος του Νίγηρα Diori Hamani το 1974 ζήτησε δίκαιες τιμές από την πρώην αποικιακή δύναμη, από τη Γαλλία, για το μετάλλευμα ουρανίου που εξόρυσσε, αποτέλεσε θύμα του πραξικοπήματος του δικού του στρατού, φυσικά με γαλλική υποστήριξη (πηγή).
Εν τούτοις, ο Νίγηρας γνώρισε μία «έκρηξη ουρανίου» την επόμενη δεκαετία – λόγω της μαζικής αύξησης των τιμών του μεταλλεύματος στην παγκόσμια αγορά. Έτσι, παρά την αποικιοκρατική συμφωνία με τη Γαλλία, η χώρα κατάφερε προσωρινά να χρηματοδοτήσει το 50% του προϋπολογισμού της (ΑΕΠ 13,97 δις $, κατά κεφαλήν μόλις 545, 46 $, γράφημα), από τη συμμετοχή της στις εξαγωγές ουρανίου.
Περαιτέρω, η κατάσταση αυτή άλλαξε μετά την κατάρρευση της Σοβιετικής Ένωσης – όπου η Ρωσία και το Καζακστάν αναδείχθηκαν ως σημαντικοί εξαγωγείς στις παγκόσμιες αγορές. Όταν δε ο επίσημα δημοκρατικά εκλεγμένος Mamadou Tandja τερμάτισε το γαλλικό μονοπώλιο στα τέλη της δεκαετίας του 2000, πουλώντας νέες άδεις σε κινεζικές εταιρίες, διενεργήθηκε άλλο ένα στρατιωτικό πραξικόπημα – με τελικό αποτέλεσμα να εξάγει σήμερα ο Νίγηρας σχεδόν αποκλειστικά για την ευρωπαϊκή αγορά, κάτω από τις οδηγίες (=με τον πλήρη έλεγχο) της γαλλικής Areva, ενώ η κινεζική παραγωγή έχει σταματήσει από το 2015, δήθεν λόγω τεχνικών προβλημάτων.
Η καινούργια χούντα τώρα, δήλωσε την περασμένη Κυριακή πως θα διακόψει όλες τις εξαγωγές ουρανίου και χρυσού στη Γαλλία (πηγή) – με αποτέλεσμα λίγες ώρες αργότερα, ο πρόεδρος Macron να απειλήσει το Νίγηρα με στρατιωτική επέμβαση. Λόγω δημοκρατίας βέβαια, όπως ισχυρίσθηκε και όχι εξαιτίας του ουρανίου ή του χρυσού – αφού το πρώτο μέλημα του Γάλλου, είναι η αποκατάσταση της δημοκρατίας στο Νίγηρα!
Το μεταναστευτικό
Συνεχίζοντας, η δεύτερη στρατηγική σημασία του Νίγηρα για την ΕΕ, έχει σχέση με το μεταναστευτικό – αφού η οδός διαφυγής των μεταναστών από τη δυτική Αφρική, περνάει συνήθως από το Νίγηρα. Εκτός αυτού, πρόκειται επί πλέον για μετανάστες από άλλες αφρικανικές περιοχές, καθώς επίσης από τη Μέση Ανατολή – οι οποίοι απελαύνονται από τη Λιβύη, κυρίως όμως από την Αλγερία στο Νίγηρα, μέσω των ονομαζόμενων «διαδικασιών επαναπροώθησης» (push backs).
Ο όρος «απέλαση» είναι βέβαια ευφημισμός – αφού στην πράξη φαίνεται πως οι άνθρωποι στην Αλγερία συλλαμβάνονται και στοιβάζονται σε φορτηγά (πηγή). Στη συνέχεια, αφού τους πάρουν τα χρήματα και τα χαρτιά τους, τους «πετούν» στη μέση της Σαχάρας – στα σύνορα της Αλγερίας με το Νίγηρα. Οδηγούνται έτσι προς την πόλη Assamaka του Νίγηρα – στην οποία διάφορες ΜΚΟ διαχειρίζονται ένα «κέντρο κράτησης» (hot spot) που επικρατούν απάνθρωπες συνθήκες, προφανώς αντίθετες με το διεθνές δίκαιο.
Είναι γνωστό βέβαια πως τι διεθνές δίκαιο ενδιαφέρει τη Δύση μόνο όταν πρόκειται να χρησιμοποιηθεί εναντίον της Ρωσίας – ενώ για τη Τουρκία, την Κύπρο κοκ. είναι ανύπαρκτο. Σε κάθε περίπτωση, οι επαναπροωθήσεις από την Αλγερία στο Νίγηρα αποτελούν μέρος της στρατηγικής της ΕΕ κατά των παράνομων μεταναστών – ενώ ο Νίγηρας είναι ο επίσημος εταίρος της ΕΕ κατά των μεταναστών, προς όφελος βέβαια των εγχωρίων κλεπτοκρατών που εισπράττουν κάποια χρήματα (πηγή).
Η τρομοκρατία
Περαιτέρω, η τρίτη στρατηγική σημασία του Νίγηρα για την ΕΕ έχει σχέση με την τρομοκρατία – ένα πρόβλημα όμως που κλιμακώθηκε στις χώρες του Σαχέλ, μετά την κατάρρευση της Λιβύης και τον εμφύλιο πόλεμο που τροφοδοτήθηκε από τη Δύση (πηγή). Προκειμένου εδώ να προστατεύσει τα συμφέροντα της η Δύση, συνεργάζεται με τις εκάστοτε τοπικές κυβερνήσεις σε θέματα τρομοκρατίας – αδιαφορώντας φυσικά εάν είναι δημοκρατικές ή χούντες.
Συνεργάζεται λοιπόν σε θέματα «αντιτρομοκρατίας» – γνωρίζοντας βέβαια πολύ καλά πως μία πιθανή ισλαμική κυβέρνηση της Boko Haram, του Ισλαμικού Κράτους (IS) ή της Al Quaida, δεν θα πουλούσε ποτέ ουράνιο στη Δύση. Εκτός αυτού, δεν θα κρατούσε επίσης ποτέ μετανάστες στη Σαχάρα, για να μην εισβάλουν στην Ευρώπη – οπότε το θέμα της αντιτρομοκρατίας είναι πολύ σχετικό.
Το ιστορικό του πραξικοπήματος στο Νίγηρα
Συνεχίζοντας, προηγήθηκαν στρατιωτικά πραξικοπήματα στις γειτονικές χώρες του Νίγηρα – στην Μπουρκίνα Φάσο και στο Μάλι. Η χούντα τώρα που κατέλαβε την εξουσία στο Μάλι, άφησε τους δυτικούς στρατιωτικούς στις βάσεις τους – προσλαμβάνοντας αντί αυτών τη ρωσική στρατιωτική μισθοφορική εταιρία Wagner Group. Μία εταιρία εξαιρετικά βάναυση που δεν κάνει καμία διάκριση μεταξύ μαχητών και αμάχων (πηγή) – ενώ στο Μάλι πληρώθηκε με άδειες εξόρυξης χρυσού (πηγή).
Φυσικά το γεγονός αυτό δεν θα ωφελήσει πιθανότατα τον τοπικό πληθυσμό – παρέχει όμως στη χούντα μία «άγκυρα σταθερότητας», όπως ήταν για τις προηγούμενες κυβερνήσεις τα δυτικά και, κυρίως, τα γαλλικά στρατεύματα που συμφώνησε η Ελλάδα να στηρίξει.
Εν προκειμένω, είναι σαφές πως η Δύση δεν θα αποδεχόταν τόσο απλά την απώλεια μίας χώρας της σφαίρας επιρροής της – πόσο μάλλον η Γαλλία την απώλεια μίας πρώην αποικίας της, ενδεχομένως από τη ρωσική Wagner. Σε αντίθεση λοιπόν με τα προηγούμενα πραξικοπήματα στην Μπουρκίνα Φάσο και στο Μάλι, η Δύση αντέδρασε με πυγμή – όπου ο Γάλλος πρόεδρος Macron και ο υπουργός εξωτερικών των ΗΠΑ Blinken, μίλησαν την Κυριακή με τον πρόεδρο της Νιγηρίας Bola Tinubu (πηγή).
Στη συνέχεια ο πρόεδρος της Νιγηρίας, με την υποστήριξη τόσο της Γαλλίας, όσο και των ΗΠΑ, δεν απείλησε μόνο με σκληρές κυρώσεις το Νίγηρα – αλλά ακόμη και με πόλεμο εκ μέρους της οικονομικής κοινότητας της δυτικής Αφρικής Ecowas, εάν δεν αποκατασταθεί η «Δημοκρατία» εντός μίας εβδομάδας. Εν τούτοις, η χούντα του Νίγηρα δεν φαίνεται να έχει την πρόθεση να λάβει σοβαρά υπ’ όψιν τις απειλές – ενώ τα κράτη της δυτικής Αφρικής Μπουρκίνα Φάσο, Μάλι και Γουινέα που επίσης κυβερνώνται από στρατιωτικές χούντες, επέδειξαν αλληλεγγύη στο Νίγηρα και συμφώνησαν να του συμπαρασταθούν, στην περίπτωση που θα δεχθεί στρατιωτική επίθεση.
Κανένας δεν γνωρίζει βέβαια εάν ακολουθήσει πόλεμος στη ζώνη του Σαχέλ, αλλά οι δυτικές χώρες προετοιμάζονται ήδη για ένα τέτοιο ενδεχόμενο – εκκενώνοντας τους Πολίτες τους από το Νίγηρα. Είναι όμως επίσης δυνατόν να παίζει κάποιο παιχνίδι ο πρόεδρος της Νιγηρίας Tinubu – γνωρίζοντας πως στην περίπτωση στρατιωτικής επέμβασης στο Νίγηρα, υπάρχει κίνδυνος να κάνουν πραξικόπημα εναντίον του οι δικοί του στρατηγοί (πηγή).
Από την πλευρά της Ρωσίας τώρα, η στρατηγική που ακολουθείται είναι διττή – όπου η πρώτη είναι η επίσημη καταδίκη του πραξικοπήματος, με τους πραξικοπηματίες να καλούνται να επιστρέψουν την εξουσία στην προηγούμενη κυβέρνηση. Από την άλλη πλευρά, κάτι τέτοιο δεν ισχύει για την Wagner Group – ο αρχηγός της οποίας Y. Prigozhin έχει ήδη τεθεί υπέρ του πραξικοπήματος, μέσω της Telegram.
Όσον αφορά τις ΗΠΑ, έχουν τα δικά τους ενδιαφέροντα στο Νίγηρα, αφού εκεί, για παράδειγμα, ευρίσκεται η «Βάση 201» – η μεγαλύτερη αμερικανική βάση στην αφρικανική ήπειρο, η οποία διαδραματίζει σημαντικό ρόλο στον πόλεμο των αμερικανικών drones, στη δυτική, κεντρική και ανατολική Αφρική.
Επίλογος
Συμπερασματικά λοιπόν, η περιοχή θα μπορούσε να μετατραπεί σε πεδίο ενός νέου πολέμου δια αντιπροσώπων, όπως αυτός στην Ουκρανία – ενώ όλα όσα διαδραματίζονται εκεί, δεν έχουν καμία σχέση με τα ανθρώπινα δικαιώματα ή/και με τη δημοκρατία.
Η Δύση έχει συμφέροντα και μάλλον είναι έτοιμη να τα υπερασπισθεί στρατιωτικά – αν και είναι αμφίβολο εάν έχει τα μέσα να το κάνει. Ως εκ τούτου, το πιθανότερο είναι να συμφιλιωθεί με τη χούντα και να εξασφαλίσει τη συνέχιση της επιρροής της με χρήματα – χωρίς όμως να υποβαθμίζει κανείς τυχόν ενέργειες της Ρωσίας, καθώς επίσης της Κίνας, χωριστά ή από κοινού.
