.
Startup στην Ελλάδα –Στατιστικά Στοιχεία
Σύμφωνα με στοιχεία της Marathon Venture Capital που καταμέτρησε τις χρηματοδοτήσεις σε ελληνική startup (δηλ. κάθε τεχνολογική εταιρεία με Έλληνα ιδρυτή ανεξαρτήτως αν το προσωπικό είναι στην Ελλάδα ή το εξωτερικό) μεταξύ 2010-2018:
- 301 startups με Έλληνες ιδρυτές έχουν λάβει συνολική χρηματοδότηση ύψους $2,4 δις αθροιστικά σε 500 γύρους επένδυσης από τους οποίους όμως οι 338 σε startup που έχουν ομάδα εργασίας στην Ελλάδα.
- Τα startup με προσωπικό στην Ελλάδα είναι 167, σχεδόν τα μισά από τα 301, και το συνολικό ποσό που επενδύθηκε σε αυτά μόνο $540 εκατομμύρια!! (δηλ. μόνο το 27% περίπου του συνόλου!!)
134 από τις 301 εταιρείες Ελλήνων ιδρυτών που δεν διατηρούν ομάδα στην Ελλάδα άντλησαν το 73% των συνολικών κεφαλαίων (δηλ. περίπου $1,8 δις). Βρίσκονται κυρίως στην Αμερική και ακολούθως στο Ην. Βασίλειο.
- Oι επενδύσεις σε startup στην Ελλάδα είναι μικρότερου μεγέθους ανά εταιρία (κατά μέσο όρο λίγο κάτω από $1,6 εκατ σε σχέση με $10 εκατ για τα «Ελληνικά» startups στο εξωτερικό). Αυτό ίσως οφείλεται στην μεγαλύτερη ωρίμανση των startup του εξωτερικού
- 47 Ελληνικά startups εξαγοράστηκαν και 5 πραγματοποίησαν IPO (αρχική δημόσια εγγραφή σε χρηματιστήριο).
Μερικά σημαντικά startup όσο αφορά σύνολο χρηματοδότησης (με στοιχεία έως Φεβρουάριο 2019) είναι τα:
- Workable (με εργασίες στην Βοστόνη, $84 εκατ σε 6 γύρους
- Upstream (με εργασίες σε Αθήνα και Λονδίνο) $36 εκατ σε 3 γύρους
- Beat (TaxiBeat) (με έδρα στην Αθήνα ($6.9 εκατ σε 4 γύρους , πουλήθηκε για €40 εκατ το 2017 στον όμιλο Daimler Benz (Intelligent Apps GmbH/Taxi-App)
- Στις εξαγορές, εκτός της Beat συγκαταλέγονται αυτές των: Innoetics (Samsung, 2017), Quizdom (friends4media Group, 2017), data Artisans (με έδρα Γερμανία από την Alibaba για περίπου €90 εκατ, 2019), Radiojar (iHeartMedia, 2019).
Η χρηματοδότηση των startup στην Ελλάδα ως τώρα έχει προέλθει από 268 venture capital funds (ταμεία επιχειρηματικών συμμετοχών) από τα οποία μόλις 12 ήταν Ελληνικά (σύμφωνα με την μελέτη της Marathon Venture Capital). Συνήθως τα Ελληνικά κεφάλαια επενδύουν περισσότερο στα αρχικά στάδια και συνεπώς μικρά κεφάλαια και στα επόμενα στάδια δραστηριοποιούνται τα ξένα που είναι και πολύ μεγαλύτερα εξάλλου και πιο έμπειρα.
Στα Ελληνικά funds περιλαμβάνονται:
- τέσσερα funds αρχικού σταδίου (seed) ως μέρος του προγράμματος Jeremie ως μέρους του ΕΣΠΑ (Joint European Resources for Small and Medium-sized Enterprises ) €55 εκατ που ξεκίνησε το 2013 (Το Jeremie στο σύνολο €150 εκατ). Περισσότερες από 1.100 μικρομεσαίες επιχειρήσεις στην Ελλάδα έχουν χρηματοδοτηθεί από το πρόγραμμα Jeremie, με ποσό της τάξεως των €50 εκατ., σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων.
- οκτώ νέων funds, τα οποία τέθηκαν σε λειτουργία στα τέλη του 2018 μέσα από το κεφάλαιο Equifund (ένα νέο fund of funds). Από το πρόγραμμα αυτό μαζί με συμμετοχή ιδιωτών του Ευρωπαϊκού Ταμείου Επενδύσεων (EIF) και Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων προβλέπεται να διατεθούν συνολικά €410 εκατ
Δηλαδή τα ποσά συνεχίζουν να είναι μικρά και ανεπαρκή αν και γίνεται πολύ ντόρος μέσα από διαφημίσεις και συνέδρια και κυβερνητικές εξαγγελίες…
Τέλος δεν αναφέρεται κάπου η συνολική απασχόληση στον τομέα αλλά αν υποθέσουμε 9 άτομα ανά startup (σύμφωνα με συγκεντρωτικά στοιχεία του EU Startup Monitor) τότε ίσως απασχολούνται περί τους 2.700 συνολικά από τους οποίους λιγότεροι από τους μισούς στην Ελλάδα δηλ. 1.000-1.500 άτομα… Άρα πολύ μικρό το αποτύπωμα των startup στην εγχώρια αγορά εργασίας και η επίδρασή τους στην ανεργία.
Πολιτικές για τον τομέα των Startup
Κι εδώ ερχόμαστε στα προγράμματα για την ανάπτυξη. Εδώ ακούμε διάφορα χαριτωμένα από παραινέσεις για επιχειρηματικότητα, λες και οι Έλληνες δεν την έχουν στο αίμα τους κρίνοντας από τους πολλούς αυτοαπασχολούμενους και ΜΜΕ, γρήγορη ίδρυση εταιριών λες και ένα startup που καν δεν έχει πωλήσεις το χρειάζεται. Ούτε καν γραφεία δεν χρειάζεται.
Αποδείχτηκε πρόσφατα στις περιπτώσεις των startup με τα πατίνια, ότι οι εταιρίες αυτές ούτε καν είχαν συσταθεί νομικά όταν ξεκίνησαν να λειτουργούν, δεν είχαν εξετάσει το καθεστώς κυκλοφορίας των πατινιών, δεν είχαν πάρει καμιά άδεια από τις αρχές ενώ η φορολόγηση γίνεται μέσω της συνήθους υπόπτου σε άλλες περιπτώσεις Ολλανδίας (πχ Starbucks, Nike, Ikea κλπ) βλέπε Φορολογικές ακροβασίες σε δύο τροχούς, Inside Story. Αυτά για εκείνους που υποστηρίζουν για να΄ρθουν οι επενδύσεις χρειάζονται γρήγορες διαδικασίες σύστασης εταιριών, χαμηλή φορολογία και εισφορές. Μάλλον άλλα πράγματα έχουν στο νου τους… Δεν το απλοποιούμε, χρειάζονται οι διαδικασίες, αλλά θέλουμε να πούμε ότι όταν οι επενδυτές θέλουν, θα βρουν και τον τρόπο.
Περισσότερο χρειάζεται μια δυνατότητα «δεύτερης ευκαιρίας» να μπορεί κάποιος να επαναδραστηριοποιηθεί πιο εύκολα μετά από μια αποτυχία η οποία απ’ότι είδαμε είναι πολύ πιθανή. Κι αυτό όσο αφορά τους ντόπιους γιατί οι άλλοι απλά μάλλον θα φύγουν έξω σε αυτή την περίπτωση για καλά… Επίσης στα κομματικά προγράμματα συχνά αναφέρονται φορολογικά μέτρα ως κίνητρα και μέτρα υποστήριξης των startup. Απορούμε γιατί, ίσως από έλλειψη γνώσης. Να πούμε εδώ ότι τις περισσότερες φορές τα startup δεν έχουν κέρδη, άρα τι να φορολογήσεις; Ακόμα και μετά χρόνια επιτυχούς λειτουργίας, η Amazon, ίσως έχει επιλέξει να μην παρουσιάζει κέρδη και τα κέρδη για τους επενδυτές της είναι από υπεραξίες. Οι υπεραξίες τουλάχιστον φορολογούνται σχετικά ευνοϊκά στην Ελλάδα.
Όσο για την μισθοδοσία, αυτή είναι πολύ χαμηλή στην Ελλάδα σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη ακόμα και με τις ασφαλιστικές επιβαρύνσεις, ενώ τελευταία οι προσλήψεις νέων επιδοτούνται από τον ΟΑΕΔ. Ειδικά όταν πολλά από αυτά τα startup απευθύνονται σε μια διεθνή αγορά με υψηλότερα έσοδα και απολαβές. Σίγουρα οι επιχειρηματίες θα θέλουν λιγότερα, ίσως και τσάμπα. Άλλο αυτό.
Συνεπώς όπως και για άλλες επενδύσεις που αφορούν διεθνείς επενδυτές είναι ίσως παρελκυστικό να μιλάμε για κόστος. Το πρόβλημα με τα Ελληνικά startup είναι ότι ίσως σε αντίθεση με αυτά του εξωτερικού μπορούν να δημιουργήσουν πολύ λιγότερες ελπίδες πλουτισμού μέσα από τις μετοχές που μπορεί να διανέμουν. Κάτι ας πούμε σαν τον μαθητευόμενο που μπορεί να πηγαίνει να δουλέψει σε μια εταιρία ή με έναν ονομαστό χειρούργο για να μάθει και να αποκτήσει φήμη ώστε να βρει καλύτερη δουλειά και πελάτες αργότερα. Συνεπώς αν δεν υπάρχει αυτή η άυλη αξία των προοπτικών ή κερδών μέσα από μετοχές θα πρέπει να αμείβονται κυρίως με έναν καλό μισθό. Αυτό δείχνει και σεβασμό για την συνεισφορά αυτών των μορφωμένων ανθρώπων ώστε να ενθαρρυνθούν να δώσουν τη δημιουργικότητά τους. Από την άλλη λόγω της ανεργίας είναι και μικρότερος ο ανταγωνισμός μεταξύ των εργοδοτών για αυτούς τους εργαζόμενους.
Τώρα θα πει κανείς αφού το εργατικό δυναμικό είναι καλό και φτηνό, τότε γιατί τα περισσότερα startup αναπτύσσονται εκτός Ελλάδας; Για λόγους γειτνίασης με τους χρηματοδότες τους θα απαντήσουμε, γιατί θέλουν να βλέπουν τι κάνουν όπως είναι φυσικό. Επίσης όπως είπαμε δρουν μέσα σε ένα συγκεκριμένο οικοσύστημα συγκέντρωσης κεφαλαίου και κοινωνικό cluster που λογικά δεν θέλουν να διασπαστεί σε διάφορα μέρη ώστε να χαθεί κεφάλαιο ή τεχνογνωσία.
Προτάσεις για την Έρευνα και Ανάπτυξη (Ε&Α) και τα Startup
Τέλος μετά από αυτή την ανάλυση ας καταθέσουμε εν συντομία και μερικές προτάσεις για την ανάπτυξη της καινοτομίας (τόσο των κρατικών και ιδιωτικών προγραμμάτων Έρευνας όσο και των startup):
- Ίδρυση εξειδικευμένων πάρκων καινοτομίας. Tα cluster εξάλλου είναι και Ευρωπαϊκή πολιτική (πρόγραμμα Cluster2000, δίκτυο Tech City UK Cluster Alliance κ.α.). Μια ενδιαφέρουσα τέτοια πρόταση έχει τεθεί στην Λάρισα όπου ένας δραστήριος ντόπιος επιχειρηματίας ο Μάνος Σηφάκης, αφού έφτιαξε γραφείο παραγωγής εφαρμογών πληροφορικής για πελάτες της εταιρίας του στην Αμερική βρίσκοντας και μιμητές μάλιστα, έχει προτείνει την δημιουργία κέντρου δραστηριοποίησης στην πληροφορική με την ονομασία Thessaly Valley (παραπέμποντας στο Silicon Valley)
- αύξηση των κεφαλαίων τόσο για Έρευνας στον Ευρωπαϊκό μέσο όρο του 2% δηλ. περίπου κατά €2δις. Εύκολο να το πεις, δύσκολο να το κάνεις… Απλά το ποσοτικοποιούμε για να ξέρουμε για τι λεφτά μιλάμε..
- Tα κεφάλαια της ΕΕ θα πρέπει να δίδονται σε startup για την απασχόληση προσωπικού που στην συντριπτική του πλειοψηφία θα είναι εγκατεστημένο στην Ελλάδα! Οχι δηλαδή όπως τώρα να παίρνουν τα κεφάλαια της Ελλάδας και να΄χουν προσωπικό στο εξωτερικό!! Για αυτά ας μεριμνήσουν επενδυτικά κεφάλαια εκεί!!
- Ίσως οι χρηματοδοτήσεις θα πρέπει να γίνονται με κριτήρια κοινωνικής πολιτικής (social responsible investing όπως πχ στο πλαίσιο των Κ.Α.Λ.Ο (Φορείς Κοινωνικής και Αλληλέγγυας Οικονομίας) για να υπάρξει μείωση της ανεργίας (είναι καλύτερο να επενδύεις παρά να δίνεις ελεημοσύνη δηλαδή αυτό που λέει η Κινεζική παροιμία, δεν θα σου δώσω ένα ψάρι αλλά θα σε μάθω να ψαρεύεις..).
- προώθηση συνεργασιών με τους ξενιτεμένους ερευνητές και στελέχη εταιριών της ομογένειας και του braindrain και ανταλλαγές νέων ερευνητών (όπου θα πρέπει να βοηθήσουν ουσιαστικά και οι πρεσβείες στο εξωτερικό)
- συνεργασίες με στρατό κατά τα πρότυπα του Ισραήλ, θητεία σε τμήματα τεχνολογίας (πχ κυβερνοασφάλεια), και προγράμματα ενδογενούς ανάπτυξης εξοπλισμών εσωτερικεύοντας τις αμυντικές δαπάνες (βλέπε άρθρο Αμυντική βιομηχανία)
- λειτουργία περιφερειακών κέντρων υποστήριξης λογισμικού για ξένες εταιρίες. Αυτό έχει δημιουργήσει σημαντική τεχνογνωσία και συμβάλλει σε ανάπτυξη ισχυρών οικοσυστημάτων startup στην Ρουμανία, Τσεχία κ.α.
Τέλος η Έρευνα είναι μέρος της αλλαγής του παραγωγικού μοντέλου της Ελλάδας ή μάλλον δημιουργίας του με ανάπτυξη της βιομηχανίας και ειδικά σε τομείς μηχανημάτων (πχ αυτοκινητοβιομηχανία, χημική βιομηχανία, ναυπηγική, κλωστοϋφαντουργία, ακόμα και ηλεκτρονικά μια που και αυτά χρειάζονται στην βιομηχανική αλυσίδα παραγωγής). Δεν γίνεται έρευνα έτσι με λόγια στον αέρα, χωρίς να υπάρχουν πεδία εφαρμογών, ανταλλαγής απόψεων και ευρύτερες επιλογές απασχόλησης για τους νέους επιστήμονες για να μπορούν να μείνουν στον τόπο τους!
*Ο Παναγιώτης Χατζηπλής είναι σύμβουλος επιχειρήσεων σε εξαγορές, συγχωνεύσεις, επιχειρηματικό σχεδιασμό και άντληση κεφαλαίων. Έχει εργαστεί στο συμβουλευτικό τμήμα των Deloitte και PriceWaterhouseCoopers στην Ελλάδα και στην Νέα Υόρκη και στην Τράπεζα της Ελλάδος.
