.
Β. Τα Startup
Ιστορίες Startup από την Αμερική
Οι νεοφυείς εταιρίες, οι λεγόμενες startup, είναι μια σχετικά νέα μόδα του επιχειρηματικού τομέα στην Αμερική. Αυτές αποτελούνται συχνά από μικρές ομάδες τεχνικών και επιστημόνων που δουλεύουν σε ένα συγκεκριμένο προϊόν ή υπηρεσία και αν πετύχουν τότε γίνονται κολοσσοί και οι ιδρυτές τους πάμπλουτοι και δημόσια είδωλα όπως πχ η Google (Sergey Brin, Larry Page), PayPal (Elon Musk), Facebook (Mark Zuckerberg) και παλιότερα η Microsoft (Bill Gates), Apple(Steve Jobs) αν και ο όρος δεν χρησιμοποιούνταν τότε.
Άμα το δεις όμως αλλιώς τα startup δεν είναι κάτι νέο. Τα παλιά τα χρόνια οι μεγάλες εταιρίες επένδυαν εσωτερικά σε έρευνα και έπρεπε να διαχειριστούν αυτές τις μεγάλες δαπάνες, το ρίσκο της αποτυχίας και το πλήθος των αντισυμβατικών κατά πλειοψηφία εφευρετών και τους πονοκέφαλους των προσλήψεων και απολύσεων. Σήμερα τα startup μπορείς να τα δεις και σαν Έρευνα που γίνεται υπεργολαβικά (outsourced R&D) όπου η στρατιά αυτή των αντισυμβατικών επιστημόνων και πιτσιρικάδων μπορούν να δράσουν με σχετική αυτονομία αλλά και χωρίς να δημιουργούν ευθύνη για τις μεγαλύτερες επιχειρήσεις που αλλιώς θα έπρεπε να τους απασχολούν. Συχνά δε οι υπάλληλοι πληρώνονται εν μέρει με μετοχές, οπότε μειώνεται και το κόστους τους αλλά αν δεν πετύχει το startup δεν εισπράττουν και αυτές τις επιδιώξεις. Οι μεγάλες επιχειρήσεις μπορούν επιλεκτικά να εξαγοράσουν τις επιτυχημένες εφαρμογές και να συνεργαστούν με τους εφευρέτες τους αφού αποδείξουν την αξία τους.
Τα startup κάτι που προβάλλεται ως πανάκεια και λύση τα τελευταία χρόνια για την οικονομία και στην Ελλάδα. Ο πνιγμένος απ’τα μαλλιά του πιάνεται εξάλλου… Κάθε ιδέα, ή σχεδόν κάθε αν εξαιρέσουμε την βιομηχανία για την οποία δεν γίνεται τίποτα όπως είδαμε, καλή είναι… Στην χώρα που δεν παράγεται όμως τίποτα τα startup είναι λιγότερα από 300 ενώ ο αριθμός των εργαζομένων τους ίσως δεν έχει ξεπεράσει τις 2.000 ενώ η Έρευνα υπολείπεται σε χρηματοδότηση της ΕΕ και αντιμετωπίζεται εν μέρει ως επιδοματική πολιτική. Ακόμα κι αν ανακαλύψεις κάτι θα σου πουν πήγαινε αλλού γιατί δεν γίνεται να παραχθεί στην Ελλάδα. Μπορεί να εισαχθεί φθηνότερα…!!
Στην χώρα που δεν παράγει οι πιο δημοφιλείς καινοτομίες περιορίζονται στο να κλείσεις ταξί με ένα άγγιγμα στο κινητό κι όχι να πάρεις τηλέφωνο όπως παλιά, και να κάνεις και το σχετικό like μετά όπως θα περηφανευτεί ο εμπνευστής του… ή dislike όπως θα αντικρούσει η άλλη πλευρά.
Η «καινοτομία» και η πρόοδος σου επιτρέπει να κλείσεις δωμάτιο πάλι με ένα άγγιγμα στο κινητό και όχι όπως τα παλιά χρόνια μέσα από τις πινακίδες “Rooms to Let” και τα ντοσιέ με φωτογραφίες δωματίων των τελάληδων στο λιμάνι, αν θυμάται κανείς αυτές τις εποχές….
Αυτή είναι η καινοτομία που μας γλύτωσε από την υπανάπτυξη θα πουν κάποιοι…. Και κάπου εκεί λύνονται τα προβλήματα της οικονομίας με κάτι απλουστευτικά ρεπορτάζ συστημικών μέσων, ανημέρωτων ή όχι πολιτικών, δημοσιογράφων, επιχειρηματιών, ξένων γκουρού, golden boys της υπάρχουσας κατάστασης και λοιπών παρατρεχάμενων…. Και δεν είμαστε απορριπτικοί για αυτές τις «καινοτομίες». Απλά δεν τις θεωρούμε ότι αποτελούν μια ριζοσπαστική αλλαγή για την ζωή των ανθρώπων, κάτι που ανοίγει στην ανθρωπότητα νέους ορίζοντες ενώ συχνά συμβάλλουν στην εξαφάνιση θέσεων εργασίας και μονοπώλια, όπως για παράδειγμα η google που της έχουν καταλογιστεί και πρόστιμα μάλιστα… Η Facebook που πραγματοποιεί πωλήσεις $56 δις με 30,000 υπαλλήλους όταν η Time Warner με $31 δις απασχολεί 26.000 (δηλ μισές πωλήσεις με τους ίδιους περίπου υπαλλήλους), η Ford με $160 δις, 200.000 (δηλ 3 φορές περισσότερες πωλήσεις αλλά με 7 φορές περισσότερους υπαλλήλους), η Chrysler $83 δις με 78.000 ενώ η Dow Chemical $60 δις με 56.000 κοκ. Η αναφορά στις λιγότερες θέσεις εργασίας λοιπόν δεν γίνεται από Λουντιτική διάθεση. Είναι απλά μια διαπίστωση. Η εξέλιξη και η αυτοματοποίηση θα οδηγήσουν μοιραία σε αναδιατάξεις στην εργασία και την κοινωνία.
Αλλά και στην Αμερική απ’όπου προήλθε αυτή η μόδα των startup η ιδέα είναι συχνά υπερεκτιμημένη. Η ειδησεογραφία και παραφιλολογία αναφέρονται σε αντισυμβατικούς δήθεν τύπους των startup που έχουν παρατήσει το πανεπιστήμιο, ξεκινάνε τις επιχειρήσεις στους από γκαράζ, φοράνε τσαλακωμένα μπλουζάκια, βερμούδες και σαγιονάρες αντί για κουστούμια (κάτι δηλαδή με την επανάσταση της μη-γραβάτας στην Ελλάδα… ), κάθονται σταυροπόδι στο πάτωμα με το σκυλάκι τους αντί για το γραφείο παίζουν πινκγκ-πονγκ στα διαλλείματα πίνοντας μπύρες, τσουλάνε με πατίνι απ’το ένα γραφείο στο άλλο και άλλα χαριτωμένα. Λες και ο πολύς κόσμος, ειδικά μετά από κάποιο καιρό ή όταν έχει υποχρεώσεις εκτός, πάει στη δουλειά για να παίξει..
Συχνά είναι τα σκαμπανεβάσματα και οι φούσκες στον χώρο. Εταιρίες που εξαφανίζονται όσο γρήγορα εμφανίστηκαν. Σε μερικές περιπτώσεις ίσως και να κάποιες να εκτοξεύονται. Πολύ λίγες. Πιο πολλές είναι οι αποτυχίες. Πολύ πιο πολλές. Μερικές φορές με θόρυβο.
Μια ιδρύτρια, με πολύ φωτογένεια, η Ελίζαμπεθ Χολμς του startup Theranos προωθούσε μια συσκευή που δεν είχε ελεγχθεί σαν την επόμενη μεγάλη εφεύρεση που θα γλύτωνε τους διαβητικούς από επώδυνα τεστ αίματος ενώ φορούσε συχνά μαύρα ζιβάγκο που παρέπεμπαν στο θρυλικό ιδρυτή της Apple, Steve Jobs. Στο ΔΣ της είχε συμπεριλάβει μεγάλα ονόματα της Αμερικανικής πολιτικής και των επιχειρήσεων (όπως ο Χένρυ Κίσινγκερ) ενώ απολάμβανε τη δημοσιότητα ενός ροκ σταρ και τις συναναστροφές με ισχυρούς. Τώρα αντιμετωπίζει ποινικές διώξεις, ενώ η εταιρία της που έφτασε να θεωρείται ότι αξίζει $9 δις τώρα δεν αξίζει σχεδόν τίποτα. Και στην πορεία δυστυχώς ένα στέλεχος που δεν άντεξε την πίεση, αυτοκτόνησε..
Η GoPro, μια startup που παράγει κάμερες για λάτρεις σπορ δράσης, από αξία $10 δις έφτασε σήμερα σε κάτω από $1 δις περίπου όταν όλοι οι λάτρεις φαίνεται αγοράσαν από μια… Η Blue Apron, μια υπηρεσία διανομής φαγητού που ουσιαστικά με κάποιες παραλλαγές υπάρχουν πολλές όμοιες ή μπορεί να αντιγραφεί σχετικά εύκολα έφτασε να αποτιμάται σε πάνω από $1δις πριν μπει στο Χρηματιστήριο της Νέας Υόρκης αλλά τώρα κοστίζει γύρω στα $160 εκατ… Είναι αυτό που λέγεται Μe Too (και εγώ μπορώ να κάνω το ίδιο) όταν δηλαδή μια επιχειρηματική ιδέα αντιγράφεται.
Σε άλλη περίπτωση μια ιδέα που έχει επιτύχει σε έναν τομέα μεταφέρεται σε άλλον πχ πλατφόρμες διαμοιρασμένης οικονομίας στυλ Uber τάση που καλείται πια και uberization πχ Uber για υδραυλικούς… (δηλ. αντί να καλέσεις ταξί, καλείς έναν υδραυλικό που βρίσκεται στην περιοχή…κ.α. )
Η εταιρία ηλεκτρικών πατινιών Bird, ξέρετε η τελευταία μόδα για τα άλλοτε καταφρονεμένα δίτροχα που τώρα κατασκευάζονται στην Κίνα και στις μέρες μας, ξεφορτώνονται σωρηδόν σε πόλεις ανά τον κόσμο χωρίς άδεια ίσως και χωρίς πρόγραμμα και κίνδυνο για τους πεζούς και τους αναβάτες, έφτασε να εκτιμάται στο $1 δις, πιο γρήγορα από όλες στο παρελθόν, σε κάτω από ένα χρόνο… Θα αναρωτηθεί κανείς: δεν φοβούνται αυτοί οι επιχειρηματίες ή οι επενδυτές τους μην χάσουν λεφτά; Με ποια λογική παρατάν τα πατίνια στο δρόμο;
Δεν φοβούνται γιατί ο σκοπός δεν είναι άμεσα το κέρδος. Το σχέδιο είναι να προλάβουν τους ανταγωνιστές τους στο ποιος θα φτάσει να χρησιμοποιεί όλος ο κόσμος το προϊόν τους. Σε αυτή την περίπτωση να κυκλοφορούν σ’όλο τον κόσμο με ένα πατίνι τους. Κάτι σαν τον θρύλο απ’την ταινία Highlander “In the end, there can be only one”. Αυτό είναι το στοίχημα και είναι δυαδικό. Σε περίπτωση αποτυχίας η εκτίμηση των $1 δις θα αξίζει όσο και ένα πατίνι στα σκουπίδια ή στο πάτο της θάλασσας, εκεί που πολλοί από ενόχληση ή αστείο τα ξεφορτώνουν χωρίς να ιδρώνει το αυτί των επιχειρηματιών απ’την χασούρα ….. Αλλιώς θα φτάσει να αξίζει πολλά και τα startups να γιγαντωθούν σε κραταιές επιχειρήσεις (πχ Facebook, google)..
Κάτι ανάλογο είχε γίνει πιο πριν με τα ενοικιαζόμενα ηλεκτρικά ποδήλατα.. Σε αυτή την περίπτωση πολλές εταιρίες, κυρίως Κινεζικές που ξαφνικά εμφανίστηκαν και γέμισαν τις πόλεις με ποδήλατα, χρεωκόπησαν ή αναδιπλώθηκαν παρατώντας χιλιάδες ποδήλατα στους δρόμους τα οποία κατέληξαν σε σωρούς σκουπιδιών…
*Ο Παναγιώτης Χατζηπλής είναι σύμβουλος επιχειρήσεων σε εξαγορές, συγχωνεύσεις, επιχειρηματικό σχεδιασμό και άντληση κεφαλαίων. Έχει εργαστεί στο συμβουλευτικό τμήμα των Deloitte και PriceWaterhouseCoopers στην Ελλάδα και στην Νέα Υόρκη και στην Τράπεζα της Ελλάδος.
