Ο ΤΙΤΑΝΙΚΟΣ ΤΟΥ ΒΟΣΠΟΡΟΥ

ΜΑΚΡΟΟΙΚΟΝΟΜΙΚΕΣ ΕΞΕΛΙΞΕΙΣ

Ο ρυθμός ανάπτυξης της τουρκικής οικονομίας μειώθηκε απότομα το 2012, κατά 6,6% σε σχέση με το προηγούμενο έτος – οπότε διαμορφώθηκε στο 2,2% (από 8,8% το 2011, στη δεύτερη θέση παγκοσμίως μετά την Κίνα, η ανάπτυξη της οποίας ήταν 9,4%). Το μέγεθος αυτό είναι εξαιρετικά άσχημο για μία αναπτυσσόμενη χώρα, με νεαρό πληθυσμό – ενώ οφείλεται, σύμφωνα με τη τουρκική στατιστική υπηρεσία (TUIK), στον περιορισμό της εσωτερικής ζήτησης (μειώθηκε στο 0,7%, έναντι αύξησης 7,7% το 2011), σε συνδυασμό με την ευρωπαϊκή κρίση χρέους.

Η αντιστροφή της τάσης, η οποία ίσως οδηγήσει στην προβλεπόμενη έκρηξη της φούσκας των ακινήτων, δεν φαίνεται να είναι σύντομα εφικτή. Ο λόγος είναι η υπερχρέωση των τουρκικών νοικοκυριών, σαν αποτέλεσμα του υπερδανεισμού των τελευταίων χρόνων. Πρόκειται ουσιαστικά για την γνωστή μας «παγίδα του χρέους», στην οποία οδηγήθηκαν πολλοί καταναλωτές – μέσω της «γενναιόδωρης» παροχής δανείων μηδενικού επιτοκίου, των περιορισμένων απαιτήσεων για εγγυήσεις, καθώς επίσης διαφόρων άλλων «τραπεζικών τεχνασμάτων».   

Όπως υπολογίζεται, περί τα 2.000.000 νεαροί Τούρκοι απειλούνται με κατασχέσεις – ενώ οι ρυθμοί ανάπτυξης των τελευταίων χρόνων βασίσθηκαν εμφανώς στη συγκεκριμένη «χαλαρή» πιστωτική πολιτική, η οποία ακολουθήθηκε από τα χρηματοπιστωτικά ιδρύματα της χώρας.

Κατά την άποψη δε πολλών, αν και η κεντρική τράπεζα της χώρας προσπάθησε να εμποδίσει τη δημιουργία υπερβολών (φούσκες), δεν φαίνεται να τα κατάφερε. Ο Πίνακας Ι που ακολουθεί μας δίνει μία εικόνα των μεγεθών της Τουρκίας:

ΠΙΝΑΚΑΣ Ι: Μεγέθη της τουρκικής οικονομίας (προβλέψεις 2012), ΑΕΠ σε δις $

Δείκτης	2012	Δείκτης	2012 (σε δις $)
ΑΕΠ	783,10	Έλλειμμα τρεχουσών συν.	-59,74
ΑΕΠ κατά κεφαλή	15.000	Εξαγωγές	154,20
Γεωργία	8,9%	Εισαγωγές	225,60
Βιομηχανία	28,1%	Εμπορικό έλλειμμα	-71,40
Υπηρεσίες	63,0%	Συναλλαγματικές ρεζέρβες	93,38
Εργαζόμενοι	εκ. 27,11	Εξωτερικό χρέος	331,40
Ανεργία	9%	Πληθωρισμός	9,1%
Έλλειμμα προϋπολογισμού	*2,60%	Βασικό επιτόκιο (2011)	5,25%
Δημόσιο χρέος / ΑΕΠ	40,40%	Πληθυσμός	80,69 εκ.

* Μάλλον διαμορφώθηκε στο 5,6% εάν τελικά επιβεβαιωθούν οι πληροφορίες μας – ήτοι στα 44 δις $. Εν τούτοις, η πιστοληπτική ικανότητα της Τουρκίας αναθεωρήθηκε πρόσφατα προς τα πάνω – αν και δύσκολα ξεχνάει κανείς την 3Α αξιολόγηση της Lehman Brothers, λίγο πριν τη χρεοκοπία της.    

Πηγή: CIA Factbook

Πίνακας: Β. Βιλιάρδος

Σε σχέση με τον Πίνακα Ι, όπως συνήθως παρατηρείται στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, το εργατικό δυναμικό είναι χαμηλότερο, όσον αφορά το ποσοστό του επί του συνολικού πληθυσμού, συγκριτικά με τις ανεπτυγμένες (στη Βραζιλία μόλις 20 εκ., έναντι 190 εκ. πληθυσμού!).

Για παράδειγμα, ο συνολικός πληθυσμός της Ελλάδας, από την ίδια πηγή (CIA), είναι 10,77 εκ. – έναντι 4,95 εκ. εργαζομένων (το 46,0%). Στην Τουρκία όμως είναι 80,69 εκ. έναντι 27,11 εκ. εργαζομένων – ήτοι το 33,6% του συνόλου. Εάν είχαμε την ίδια σχέση, τότε οι εργαζόμενοι στην Τουρκία θα έπρεπε να είναι 37,11 εκ. και όχι 27,11 – οπότε, σε τελική ανάλυση, η Τουρκία έχει πολύ λιγότερες θέσεις εργασίας, από αυτές που διαθέτει η Ελλάδα, ως ποσοστό επί του εκάστοτε πληθυσμού (νεαρότερος πληθυσμός κλπ.).

Περαιτέρω, το δημόσιο χρέος ως προς το ΑΕΠ δεν είναι τόσο χαμηλό, όσο φαίνεται – αφού αφορά μία αναπτυσσόμενη οικονομία, με ελάχιστες υποδομές. Για παράδειγμα, το δημόσιο χρέος της Βουλγαρίας είναι στο 17,9% του ΑΕΠ της – αρκετά πιο χαμηλό δηλαδή, χωρίς όμως να μπορεί να ξεφύγει από την κρίση (οι αυτοκτονίες που σημειώνονται στη χώρα έχουν δυστυχώς ξεπεράσει κάθε προηγούμενο).    

Εκτός αυτού, η Τουρκία έχει πλέον πολύ λιγότερη δημόσια περιουσία – η οποία ουσιαστικά λεηλατήθηκε από τους διεθνείς τοκογλύφους, χωρίς να μειωθεί το δημόσιο χρέος της (σε απόλυτα βέβαια μεγέθη). Αντίθετα, από περίπου 185 δις $ το 2005 (πριν τις αποκρατικοποιήσεις), αναρριχήθηκε σε πάνω από 300 δις $ – παρά το ότι μειώθηκε ελαφρά (παραπλανητικά), ως ποσοστό επί του ΑΕΠ.  

Συνεχίζοντας, όλα αυτά τα μεγέθη έχουν σχέση με την ισοτιμία του νομίσματος. Εάν λοιπόν υποτιμηθεί η τουρκική λίρα, κάτι καθόλου απίθανο (έχει υποτιμηθεί πάνω από 100% σε σχέση με την ημερομηνία εισαγωγής της – στο 2,32 ως προς το δολάριο, από 1 προς 1), το δημόσιο χρέος, ως προς το ΑΕΠ, θα εκτοξευθεί στα ύψη – αφού θα μειωθεί το ΑΕΠ σε δολάρια, ενώ θα αυξηθεί το χρέος (σε $). Επίσης, θα επιδεινώνονταν πολλά από τα υπόλοιπα οικονομικά της μεγέθη – ιδίως δε ο εξωτερικός δανεισμός (331,4 δις $), ο οποίος ευρίσκεται ήδη σε επικίνδυνα υψηλά επίπεδα.

Από την άλλη πλευρά, εάν τυχόν υπάρξει πρόβλημα με τις τράπεζες της, όπως αναφέραμε παραπάνω, το δημόσιο θα αναγκασθεί να διασώσει τουλάχιστον ορισμένες από αυτές – με αποτέλεσμα να επιβαρυνθεί ανάλογα ο προϋπολογισμός της και στη συνέχεια το δημόσιο χρέος. Αρκεί να υπενθυμίσουμε ότι η Ιρλανδία, με αντίστοιχα σχεδόν προβλήματα, είχε δημόσιο χρέος της τάξης του 30% του ΑΕΠ της πριν από την κρίση, ενώ σήμερα, μετά τη διάσωση των τραπεζών της, έφτασε στο 120%, για να καταλάβουμε τους κινδύνους που ελλοχεύουν στη γείτονα χώρα. 

Όσον αφορά τώρα την «αχίλλειο πτέρνα» της Τουρκίας, το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών και το εμπορικό έλλειμμα τα οποία, σε συνδυασμό με τα ελλείμματα του προϋπολογισμού, δημιουργούν συνήθως εκρηκτικές καταστάσεις, θεωρούμε ότι αποτελούν μία μεγάλη πηγή ανησυχίας.

Πολύ περισσότερο επειδή η ονομαστική αύξηση των εξαγωγών κατά 13,1% το 2012 (κυρίως προς το Ιράκ και τη Β. Αφρική), η οποία περιόρισε κάπως το εμπορικό έλλειμμα, οφείλεται σε μεγάλο βαθμό στις εξαγωγές χρυσού προς το Ιράν, ύψους 13,3 δις $ – οι οποίες είχαν στόχο την έντεχνη παράκαμψη διεθνών κυρώσεων. Χωρίς το χρυσό, η αύξηση τους ήταν μόλις 4,3% – ενώ μειώθηκαν σημαντικά οι εξαγωγές προς την Ευρώπη.      

Συνεχίζοντας, η κεντρική τράπεζα της Τουρκίας, μιμούμενη ανόητα τις μεγάλες κεντρικές τράπεζες του πλανήτη, παρά τα προβληματικά οικονομικά μεγέθη της χώρας της, χαλάρωσε ακόμη περισσότερο τη νομισματική πολιτική της – με αποτέλεσμα να έχει αυξηθεί η πιστωτική επέκταση κατά 25% περίπου, έναντι 16,5% στα τέλη του 2012.

Η ενέργεια της αυτή, η οποία αργά ή γρήγορα θα οδηγήσει στην υποτίμηση της λίρας, είναι εξαιρετικά επικίνδυνη – πόσο μάλλον όταν η Τουρκία είναι μία πολύ φτωχή χώρα, αφού οι συνολικές καταθέσεις των πολιτών της είναι της τάξης των 573 δις λιρών (περί τα 250 δις $), όταν στην Ελλάδα του κατά οκτώ φορές μικρότερου πληθυσμού ξεπερνούν (πριν «φυγαδευτεί» μεγάλο μέρος τους) τα 350 δις $.

Εάν δε σημειώσει κανείς ότι, το 0,04% των πολιτών της Τουρκίας κατέχει το 50% σχεδόν των συνολικών καταθέσεων, θα κατανοήσει που οδηγεί η συνταγή των παιδιών του Σικάγου, την οποία εφαρμόζει πιστά το ΔΝΤ – στο «άνοιγμα της ψαλίδας» μεταξύ πλούσιων και φτωχών, το οποίο επιδεινώνει τα μέγιστα την κοινωνική συνοχή.

Βέβαια, οι στόχοι που επιδιώκουν οι «σύνδικοι του διαβόλου», απαιτούν μία αρκετά μειωμένη κοινωνική συνοχή. Ακόμη περισσότερο, το χωρισμό μίας κοινωνίας σε αντίπαλα στρατόπεδα και τον κατακερματισμό της – το γνωστό μας «διαίρει και βασίλευε» δηλαδή, γεγονός που διαπιστώνουμε σήμερα και στην Ελλάδα, ελπίζοντας να το αποφύγουμε στο τέλος.                

 –

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Η Τουρκία θυμίζει σήμερα ένα εξοπλισμένο με γερμανικά κυρίως όπλα υπερωκεάνιο, με τη συντριπτική πλειοψηφία των επιβατών του στοιβαγμένη στα αμπάρια. Η πρώτη θέση, «εν ανυπαρξία μεσαίας», έχει συνωστισθεί στο πολυτελές κατάστρωμα – επιδιώκοντας να συλλέξει τα λάφυρα ενός διπλανού πλοίου, το οποίο «παραδέρνει στα κύματα», πλέοντας μεταξύ της Σκύλλας και της Χάρυβδης.

Την ίδια στιγμή, το πλήρωμα του υπερωκεανίου «χαζεύει» την όλη διαδικασία – χωρίς να αντιλαμβάνεται το τεράστιο παγόβουνο που διαφαίνεται ήδη στον ορίζοντα, επάνω στο οποίο οδηγείται με συνεχώς αυξανόμενη ταχύτητα.  

Φυσικά δεν ευχόμαστε σε καμία περίπτωση τη συντριβή του διπλανού μας πλοίου, όσο και αν μας ενοχλεί – ενώ είναι δυνατόν να αποφευχθεί, εάν «αφυπνισθεί» το πλήρωμα του αντιλαμβανόμενο ότι, όχι μόνο κινείται προς το μέρος του θανατηφόρου παγόβουνου, αλλά έχει στο πλάι του πολλά άλλα μικρότερα (Συρία, Κουρδιστάν κλπ.), εξίσου απειλητικά.

Ολοκληρώνοντας, όπως διαπιστώνεται από την κατάσταση της γειτονικής μας χώρας, καθώς επίσης πολλών άλλων κρατών στο παρελθόν (Βραζιλία, Αργεντινή κλπ.), η πολιτική που επιβάλλει το ΔΝΤ δημιουργεί «μανιοκαταθλιπτικές» οικονομίες – με τους στόχους που αναφέρθηκαν στην αρχή της ανάλυσης μας. Οφείλουμε λοιπόν να την αποφύγουμε με κάθε θυσία, επιλέγοντας την αντιμετώπιση των προβλημάτων της οικονομίας μας, με δικά μας αποκλειστικά μέσα – όσο και αν μας κοστίσει.

Στα πλαίσια αυτά, αφού προηγουμένως εκδιωχθεί η Τρόικα (πρώτη προτεραιότητα μας), θα πρέπει να είμαστε όλοι πρόθυμοι να συμβάλλουμε στην εξυγίανση της πατρίδας μας, με τα μέσα που ο καθένας μας μπορεί να διαθέσει – έχοντας τη βεβαιότητα ότι, μπορούμε και μόνοι μας να τα καταφέρουμε, αφού έχουμε τη μεγάλη τύχη να ζούμε σε μία πάμπλουτη, πολλαπλά προικισμένη χώρα, η οποία υποφέρει αποκλειστικά και μόνο από τα δικά μας λάθη και παραλείψεις.

Ο δρόμος αυτός δεν είναι φυσικά εύκολος, ούτε τόσο απλός, όσο ίσως νομίζουμε. Εν τούτοις, είναι απολύτως εφικτός, ανεξάρτητα από τις εξελίξεις στην υπόλοιπη Ευρωζώνη – τις οποίες οφείλουμε να περιμένουμε υπομονετικά, απασχολούμενοι με την επίλυση των δικών μας προβλημάτων, έτσι ώστε να είμαστε προετοιμασμένοι για ότι και αν συμβεί (μηδενισμός διδύμων ελλειμμάτων, αναβίωση της παραγωγική μας βάσης, ορθολογικό επιχειρηματικό πλαίσιο, αύξηση της παραγωγικότητας του δημοσίου τομέα κλπ.).

Ειδικά επειδή, εάν δεν καταπολεμηθούν άμεσα οι ευρωπαϊκές ασυμμετρίες (άρθρο μας), η Ευρωζώνη θα καταρρεύσει με έναν εκκωφαντικό θόρυβο – κάτι που εμείς τουλάχιστον ευχόμαστε να αποφευχθεί, αφού κάτι τέτοιο θα αποτελούσε μία πολύ μεγάλη «δοκιμασία» για ολόκληρο τον πλανήτη. Εν τούτοις, οφείλουμε να είμαστε προετοιμασμένοι, με πρώτη προτεραιότητα ίσως την επέκταση του «ζωτικού εμπορικού χώρου» μας στην Τουρκία, στα Βαλκάνια (στην κάποτε «ζώνη της δραχμής»), καθώς επίσης στις χώρες της πρώην Σοβιετικής Ένωσης.