Εν αρχή η Δημοκρατία ως πολιτικό σύστημα, ως σύστημα διακυβέρνησης παρότι δεν θεωρείτε το τέλειο σύστημα εν τούτοις υιοθετήθηκε γιατί είναι ότι το καλύτερο υπάρχει σε σύγκριση με τα υπόλοιπα συστήματα.
Και όμως παρότι γνωρίζουμε τις ατέλειες της, τα προβλήματα της αφήνουμε πλήθος αρρυθμιών να την βασανίζουν και να αλλοιώνουν τα βασικά χαρακτηριστικά της.
Με κεντρικό άξονα την ανοχή διαμορφώνονται πλαίσια που άλλοτε άμεσα και άλλοτε σε βάθος χρόνου ποδοπατούν τα βασικά χαρακτηριστικά της.
Ανοχή εν είδη μιας απροσδιόριστης προσέγγισης της καθημερινότητας με τρόπο που θυμίζει ενοχή και την κακώς νοούμενη πρακτική που θέλει τις ακρότητες ως μια έρπουσα κατάσταση χαμηλής διαβάθμισης.
Αδιαφορούμε για την ενέργεια και το αποτέλεσμα της και στεκόμαστε περισσότερο στην αναζήτηση δικαιολογίας, αποδεχόμαστε στα πλαίσια του αλτρουισμού για παράδειγμα την παράνομη μετανάστευση, την συγχέουμε εντέχνως με την προσφυγιά αδιαφορώντας για τις μακροπρόθεσμες συνέπειες της παρότι γνωρίζουμε τα προβλήματα που δημιουργεί η άρνηση ενσωμάτωσης αυτών που λαθραία περνούν τα σύνορα της χώρας.
Αποδεχόμαστε και χρηματοδοτούμε περίεργες και αδιαφανείς οντότητες όπως τις περίφημες ΜΚΟ, θεσμοθετούμε ανεξάρτητες αρχές, ενώ γνωρίζουμε ότι σε πλείστες των περιπτώσεων υποσκάπτουν τα θεμέλια της ευνομούμενης κοινωνίας μας ανοίγοντας κερκόπορτες για μελλοντικές έκνομες πράξεις.
Στην οικονομία μονοδρομιακές καταστάσεις και πολιτικές θεοποιήθηκαν σε σημείο που οποιαδήποτε εναλλακτική πολιτική να θεωρείτε αιρετική και εκτός πραγματικότητας.
Τις δεκαετίες του 80 και του 90 μέσω ιδιωτικοποιήσεων, συγχωνεύσεων και εξαγορών διαμορφώθηκε ένα νέο οικοσύστημα στη διεθνή οικονομία στην κυριολεξία ένας νέος κόσμος.
Big is beautiful ακούγονταν ως σύνθημα από πολλές πλευρές ενώ οι δεξαμενές σκέψεις παρείχαν το θεωρητικό και άκρως ενθουσιώδες περιεχόμενο της όλης κατεύθυνσης με απόλυτα τεχνοκρατικό τρόπο.
Η μεγέθυνση πήρε μυθικές διαστάσεις αφήνοντας στην άκρη τις ενστάσεις για τους ενδεχόμενους κινδύνους.
Έπρεπε να φθάσουμε στο 2007 και στο σπάσιμο της φούσκας των δανείων ανύπαρκτης εξασφάλισης για να διαπιστωθεί ο συστημικός κίνδυνος που οι υπερμεγέθεις τραπεζικοί και ασφαλιστικοί οργανισμοί είχαν διαμορφώσει με τις υπερφίαλες τους δραστηριότητες.
Τότε οι ίδιες δεξαμενές σκέψεις που είχαν επιβάλει το Big is beautiful πρόβαλαν άλλη μια μονοδρομιακή επιλογή η οποία στην βάση του μεγέθους του προβλήματος υιοθετήθηκε άμεσα, το περίφημο Too Big to fail, αναγκάζοντας τις κυβερνήσεις με τα χρήματα των φορολογουμένων να στηρίξουν τους θύτες της κρίσης.
Οι υποτιθέμενοι νεοφιλελεύθεροι διανοητές και λοιποί υμνητές της ελεύθερης αγοράς έστελναν τον λογαριασμό της απληστίας στις κυβερνήσεις και στους φορολογούμενους κάτι που στην ουσία οδηγούσε στην κρατικοποίηση όχι μόνο των ζημιών αλλά και ολόκληρων εταιρειών.
Μέχρι του σημείου των κερδών, των υψηλών bonus και των stock options το σύστημα της ελεύθερης αγοράς θύμιζε ιερή αγελάδα, αφής στιγμής όμως το σύστημα μπήκε σε κατάσταση πλήρους αποσύνθεσης το ‘παράταιρο’ κράτος έπρεπε να παρέμβει για να αντιμετωπίσει ριζικά το πρόβλημα .
Η όλη αντιμετώπιση της μεγαλύτερης από το 1929 χρηματοοικονομικής κρίσης άφησε μια πικρή γεύση στα χείλη των θυμάτων αφού οι ζημιές δεν ήταν μόνο υλικές αλλά και ψυχικές με αρκετά ερείπια, μιας και οι απολύσεις ως άλλη μια μονοδρομιακή επιλογή για την διάσωση των εταιρειών και μεγάλων οργανισμών είχαν μέγιστο κοινωνικό αντίκτυπο.
Ειδικά δε, όταν η διάσωση του συστήματος όπως ήταν αναμενόμενο οδήγησε στην υπερχρέωση των κρατών και στην αναμενόμενη στην βάση της αλληλουχίας γεγονότων κρίση χρέους τότε οι ίδιες δεξαμενές σκέψεις είχαν λύσεις, ξανά όμως μονοδρομιακού χαρακτήρα όπως αυτές είχαν καταγραφεί στο πνεύμα της Συναίνεσης της Ουάσιγκτον.
Η συνταγή πανομοιότυπη για όλα τα κράτη, περικοπές αποδοχών στο δημόσιο τομέα, πάγωμα μισθών και συντάξεων, αύξηση ορίου συνταξιοδότησης, περικοπές δημοσίων δαπανών, αύξηση ΦΠΑ και φυσικά ιδιωτικοποιήσεις.
Μαζί με την συνταγή και το σύνθημα της εποχής που θέλει την οικονομική δραστηριότητα να επηρεάζεται κυρίως από την πιστωτική επέκταση ή συρρίκνωση με την τελευταία να είναι κυρίως απόρροια των μεταβολών στην νομισματική πολιτική.
Και όλα αυτά ενταγμένα στην όσο το δυνατόν μεγαλύτερη οικονομική ενοποίηση μεταξύ των κρατών, την παγκοσμιοποίηση.
Από την δεκαετία του 90 με το τέλος του ψυχρού πολέμου το βασικό ιδεολόγημα ήθελε την πρόοδο μέσω της δυναμικής και πολλαπλασιαστικής τάσης που πρόσφερε η παγκοσμιοποίηση.
Μονοδρομιακή επιλογή και αυτή η οποία χρησιμοποιώντας την συνεχώς βελτιούμενη τεχνολογική πρόοδο και την κατάργηση των δασμών οδήγησε μέχρι και την υγειονομική κρίση στον μεγαλύτερο ιστορικά βαθμό παγκοσμιοποίησης της διεθνούς οικονομίας.
Η υγειονομική κρίση έδειξε πως το αφήγημα της μεγιστοποίησης των οφελειών μέσω του αυξανομένου βαθμού παγκοσμιοποίησης παρουσίαζε μεγάλα προβλήματα όταν οι εφοδιαστικές αλυσίδες δεν ικανοποιούσαν τις ανάγκες επάρκειας και ασφάλειας.
Η αμφισβήτηση της παγκοσμιοποίησης ήταν άμεση, η αναγνώριση του βάθους των προβλημάτων εξίσου άμεση, μιας και όλος ο κόσμος διαπίστωνε ότι η μη συνεχή και ασφαλή ροή των εφοδιαστικών αλυσίδων αλλά και η μέγιστη ανασφάλεια που δημιουργούσε η παραγωγή ενδιάμεσων προϊόντων από τρίτους έπρεπε να αντιμετωπιστεί ριζικά ανεξάρτητα εάν για κάποιο μεσοδιάστημα θα υπάρξει αύξηση των τιμών.
Για άλλη μια φορά μια δυσμενή αλλά και πρωτόγνωρη συγκυρία άλλαζε τον τρόπο σκέψης αλλά και τα θεμελιώδη υπόβαθρα λειτουργίας της παγκόσμιας οικονομίας.
Πλέον αντί της ενίσχυσης του βαθμού της παγκοσμιοποίησης γίνεται λόγος για συρρίκνωση του, δεδομένου ότι η ασφάλεια και η επάρκεια προκρίνεται εις βάρος της συνεργασίας, του επιμερισμού αλλά και του χαμηλού κόστους παραγωγής από τρίτες χώρες.
Η υγειονομική κρίση έδειξε τον υψηλό βαθμό ευαλωτότητας που το αφήγημα της χρησιμοποίησης χαμηλών παραγωγικών συντελεστών, κυρίως της εργασίας, με την εγκατάσταση επιχειρήσεων σε αναπτυσσόμενες και σε πληθυσμιακά υπερμεγέθεις χώρες δεν είχε ληφθεί επαρκώς υπόψη.
Όταν πρωτόγνωρες καταστάσεις θέτουν βιωματικούς προβληματισμούς που υπό φυσιολογικές συνθήκες θα τίθονταν μόνο ως σενάρια επιστημονικής φαντασίας, η παγκόσμια κοινότητα αναθεωρεί αρκετά θέσφατα και προχωρά σε αναδιατάξεις δομών και δράσεων με αποκλειστικό στόχο την ασφάλεια και την αυτάρκεια παραγνωρίζοντας οτιδήποτε άλλο τίθεται ως εναλλακτική επιλογή.
ΛΕΚΚΑΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ
