.
Ο πόλεμος της Ουκρανίας είναι ένας εξαιρετικά επικίνδυνος πόλεμος μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων – σε έναν κόσμο που χρειάζεται απεγνωσμένα ειρήνη και συνεργασία. Είναι καιρός οι ΗΠΑ και η Ρωσία, δύο μεγάλες δυνάμεις του παρελθόντος και του μέλλοντος, να δείξουν το μεγαλείο τους – μέσω αμοιβαίου σεβασμού, διπλωματίας και κοινής προσπάθειας για την εξασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης για όλους. Συμπεριλαμβανομένου του λαού της Ουκρανίας, που χρειάζεται επειγόντως ειρήνη και ανασυγκρότηση.
Άποψη
του J. Sachs
Ο πόλεμος της Ουκρανίας είναι ένας εξαιρετικά επικίνδυνος πόλεμος μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων – σε έναν κόσμο που χρειάζεται απεγνωσμένα ειρήνη και συνεργασία. Υπάρχει μια νέα αχτίδα ελπίδας για το τέλος του πολέμου στην Ουκρανία μέσω διαπραγματεύσεων. Πρόσφατα, ο πρόεδρος των ΗΠΑ J. Biden δήλωσε σε συνέντευξη Τύπου με τον Γάλλο Πρόεδρο E. Macron τα εξής:
«Είμαι έτοιμος να μιλήσω με τον κ. Πούτιν, εάν ενδιαφέρεται και ψάχνει τρόπο να τερματίσει τον πόλεμο. Μέχρι τώρα αυτό δεν συνέβαινε. Αλλά όταν έρθει η ώρα, είμαι στην ευχάριστη θέση να καθίσω με τον Πούτιν – σε συνεννόηση με τους Γάλλους και τους φίλους μου στο ΝΑΤΟ – για να δω τι έχει στο μυαλό του».
Ο εκπρόσωπος του προέδρου Βλαντιμίρ Πούτιν δήλωσε ότι η Ρωσία είναι έτοιμη για διαπραγματεύσεις «για να προστατεύσει τα συμφέροντά μας. Τώρα είναι η ώρα να μεσολαβήσουμε, λαμβάνοντας υπόψη τα βασικά συμφέροντα και τον διαπραγματευτικό χώρο των τριών βασικών συμμετεχόντων σε αυτή τη σύγκρουση: της Ρωσίας, της Ουκρανίας και των Ηνωμένων Πολιτειών.
Ο πόλεμος καταστρέφει την Ουκρανία. Σύμφωνα με την πρόεδρο της ΕΕ Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, η χώρα έχει ήδη χάσει 100.000 στρατιώτες και 20.000 πολίτες. Όχι μόνο η Ουκρανία, αλλά και η Ρωσία, οι ΗΠΑ και η ΕΕ – ναι, ολόκληρος ο κόσμος – θα ωφεληθεί πάρα πολύ από τον τερματισμό της σύγκρουσης. Θα σήμαινε τέλος στην πυρηνική απειλή που διαφαίνεται σήμερα στον κόσμο και στις καταστροφικές οικονομικές συνέπειες του πολέμου.
Είναι καιρός οι Ηνωμένες Πολιτείες και η Ρωσία, δύο μεγάλες δυνάμεις του παρελθόντος και του μέλλοντος, να δείξουν το μεγαλείο τους μέσω του αμοιβαίου σεβασμού, της διπλωματίας και μιας κοινής προσπάθειας για τη διασφάλιση της βιώσιμης ανάπτυξης για όλους.
Ο Πρόεδρος του Μικτού Επιτελείου των Ηνωμένων Πολιτειών, ο Στρατηγός Mark A. Milley, πιέζει για μια πολιτική λύση στη σύγκρουση μέσω διαπραγματεύσεων. Δηλώνει ότι, οι πιθανότητες της Ουκρανίας για στρατιωτική νίκη «δεν είναι μεγάλες».
Υπάρχουν τέσσερα κύρια θέματα προς διαπραγμάτευση: 1. Η κυριαρχία και η ασφάλεια της Ουκρανίας. 2. Το ευαίσθητο θέμα της διεύρυνσης του ΝΑΤΟ. 3. Η μοίρα της Κριμαίας και 4. Το μέλλον του Ντονμπάς.
Πάνω από όλα, η Ουκρανία απαιτεί να είναι ένα κυρίαρχο κράτος – χωρίς να κυριαρχείται από τη Ρωσία και με ασφαλή σύνορα. Στη Ρωσία ορισμένοι πιστεύουν, ίσως και ο ίδιος ο Πούτιν, ότι η Ουκρανία είναι πράγματι μέρος της Ρωσίας. Δεν θα υπάρξει ειρήνη υπό διαπραγμάτευση, χωρίς η Ρωσία να αναγνωρίσει την κυριαρχία της Ουκρανίας – καθώς επίσης την εθνική της ασφάλεια, που υποστηρίζεται από ρητές διεθνείς εγγυήσεις, από το Συμβούλιο Ασφαλείας του ΟΗΕ και από κράτη όπως η Γερμανία, η Ινδία και η Τουρκία.
Πάνω από όλα, η Ρωσία απαιτεί από το ΝΑΤΟ να απέχει από την επέκταση στην Ουκρανία και τη Γεωργία – επειδή αυτό σημαίνει ότι θα περικυκλώσει τη Ρωσία και τη Μαύρη Θάλασσα, με την Ουκρανία και τη Γεωργία στα ήδη υπάρχοντα μέλη του ΝΑΤΟ στη Μαύρη Θάλασσα, δηλαδή τη Βουλγαρία, τη Ρουμανία και την Τουρκία.
Το ΝΑΤΟ περιγράφει τον εαυτό του ως αμυντική συμμαχία, αλλά η Ρωσία το βλέπει διαφορετικά, γνωρίζοντας την τάση των ΗΠΑ να διεξάγουν επιχειρήσεις αλλαγής καθεστώτος εναντίον κυβερνήσεων στις οποίες αντιτίθενται – συμπεριλαμβανομένης της Ουκρανίας το 2014, όταν οι ΗΠΑ βοήθησαν στην ανατροπής του Ρώσου Προέδρου Βίκτορ Γιανουκόβιτς.
Η Ρωσία διεκδικεί επίσης την Κριμαία, η οποία χρησιμεύει ως το λιμάνι καταγωγής του ρωσικού στόλου της Μαύρης Θάλασσας από το 1783. Ο Πούτιν προειδοποίησε τον Τζορτζ Μπους το 2008 ότι, εάν οι ΗΠΑ ωθήσουν το ΝΑΤΟ στην Ουκρανία, η Ρωσία θα ανακαταλάμβανε την Κριμαία – την οποία ο σοβιετικός ηγέτης Νικήτα Χρουστσόφ παρέδωσε από τη Ρωσία στην Ουκρανία το 1954. Μέχρι την πτώση του Γιανουκόβιτς, επικρατούσαν συνετές συναλλαγές, βασισμένες σε ρωσο-ουκρανικές συμφωνίες που περιλάμβαναν μακροχρόνια μίσθωση του ρωσικού στόλου στη Σεβαστούπολη της Κριμαίας.
Η Ουκρανία και η Ρωσία έχουν πολύ διαφορετικές αντιλήψεις για το Ντονμπάς και τον κατ’ εξοχήν ρωσικό πληθυσμό του. Ενώ η ουκρανική γλώσσα και ταυτότητα κυριαρχούν στο μεγαλύτερο μέρος της Ουκρανίας, η ρωσική ταυτότητα και γλώσσα κυριαρχούν στο Donbass. Μετά την ανατροπή του Γιανουκόβιτς, το Ντονμπάς έγινε ζώνη μάχης μεταξύ φιλορωσικών και φιλουκρανικών πολιτοφυλακών και οι φιλορωσικές δυνάμεις ανακήρυξαν τελικά το Ντονμπάς ανεξάρτητο.
Η συμφωνία Minsk ΙΙ το 2015 ήταν μια διπλωματική συμφωνία, με στόχο τον τερματισμό των συγκρούσεων. Βασίστηκε στην αυτονομία ή αυτοδιοίκηση της περιοχής του Ντονμπάς εντός των ουκρανικών συνόρων και στην αναγνώριση της ρωσικής γλώσσας και πολιτισμού. Μετά την υπογραφή, κορυφαίοι Ουκρανοί πολιτικοί κατέστησαν σαφές ότι, αντιτίθενται στη συμφωνία και δεν θα την εφαρμόσουν. Αν και η Γαλλία και η Γερμανία ήταν εγγυητές της συμφωνίας, δεν πίεσαν την Ουκρανία να παίξει τον ρόλο τους. Από τη σκοπιά της Ρωσίας, η Ουκρανία και η Δύση απέρριψαν την ιδέα μιας διπλωματικής λύσης στη σύγκρουση.
Στα τέλη του 2021, ο Πούτιν επανέλαβε την έκκληση της Ρωσίας προς το ΝΑΤΟ να σταματήσει να επεκτείνεται προς τα ανατολικά και συγκεκριμένα να μην συμπεριλάβει την Ουκρανία. Οι ΗΠΑ, ωστόσο, αρνήθηκαν τις διαπραγματεύσεις για τη διεύρυνση του ΝΑΤΟ. Τότε, ο Γενικός Γραμματέας του ΝΑΤΟ Γενς Στόλτενμπεργκ είπε προκλητικά ότι, η Ρωσία δεν έχει τίποτα να αναφέρει για το θέμα, ότι μόνο τα μέλη του ΝΑΤΟ θα αποφασίζουν εάν η Ρωσία θα περικυκλωθεί στη Μαύρη Θάλασσα.
Το Μάρτιο του 2022, ένα μήνα μετά τη ρωσική εισβολή, ο Πούτιν και ο Ουκρανός πρόεδρος V. Zelenskyy σημείωσαν σημαντική πρόοδο προς μια ρεαλιστική λύση μέσω διαπραγματεύσεων για τον τερματισμό του πολέμου – βασισμένη στη μη επέκταση του ΝΑΤΟ, στις διεθνείς εγγυήσεις κυριαρχίας και ασφάλειας στην Ουκρανία και στην προοπτική μίας ειρηνικής επίλυσης των αμφισβητούμενων ζητημάτων της Κριμαίας και του Ντονμπάς. Οι Τούρκοι διπλωμάτες αποδείχθηκαν εξαιρετικά ικανοί μεσολαβητές.
Ωστόσο, η Ουκρανία έφυγε από το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, ίσως μετά από παρότρυνση της Βρετανίας και των ΗΠΑ – ενώ δεν θα διαπραγματευτεί ξανά, έως ότου η Ρωσία απωθηθεί στρατιωτικά από την Ουκρανία. Έκτοτε, η σύγκρουση έχει κλιμακωθεί και η Ρωσία έχει προσαρτήσει όχι μόνο τις δύο περιοχές του Ντονμπάς, το Λούγκανσκ και το Ντόνετσκ, αλλά και τη Χερσώνα και τη Ζαπορίζια. Πρόσφατα, ο Ζελένσκι τροφοδότησε περαιτέρω την κατάσταση απαιτώντας τη διακοπή των ουκρανικών δεσμών με τα ρωσικά ορθόδοξα ιδρύματα – κάτι που θα ισοδυναμούσε με τη διακοπή των θρησκευτικών δεσμών των ρωσικών εθνοτήτων και πολλών Ουκρανών, που χρονολογούνται χιλιάδες χρόνια πριν.
Καθώς τόσο οι ΗΠΑ όσο και η Ρωσία προσεγγίζουν τώρα προσεκτικά το τραπέζι των διαπραγματεύσεων, είναι ώριμη η ώρα για μεσολάβηση. Πιθανοί μεσολαβητές είναι τα Ηνωμένα Έθνη, η Τουρκία, ο Πάπας Φραγκίσκος, η Κίνα και ίσως άλλοι – με τον έναν ή τον άλλο συνδυασμό. Το πώς μπορεί να μοιάζει μια επιτυχημένη διαμεσολάβηση, καθώς και μια ειρηνευτική διευθέτηση, είναι αρκετά σαφές.
Η ουσία της διαμεσολάβησης είναι ότι, όλα τα μέρη έχουν έννομα συμφέροντα και λόγο να διαμαρτύρονται. Ήταν λάθος το ότι η Ρωσία εισέβαλε με τη βία στην Ουκρανία. Οι ΗΠΑ έκαναν λάθος που ανέτρεψαν τον Γιανουκόβιτς το 2014 και μετά εξόπλισαν μαζικά την Ουκρανία – ενώ πίεζαν για επέκταση του ΝΑΤΟ για να περικυκλώσει τη Ρωσία στη Μαύρη Θάλασσα. Ως διάδοχοι του Γιανουκόβιτς, οι πρόεδροι της Ουκρανίας Πέτρο Ποροσένκο και Β. Ζελένσκι, αρνήθηκαν να εφαρμόσουν τη συμφωνία του Μινσκ ΙΙ.
Η ειρήνη θα έρθει όταν (α) οι ΗΠΑ απέχουν από την περαιτέρω επέκταση του ΝΑΤΟ προς τα σύνορα της Ρωσίας, (β) εάν η Ρωσία αποσύρει τις δυνάμεις της από την Ουκρανία και ανατρέψει τη μονομερή προσάρτηση του ουκρανικού εδάφους, (γ) εάν η Ουκρανία, από την πλευρά της, παραιτηθεί από την επανένταξη της Κριμαίας και αποδεχτεί το πλαίσιο Minsk ΙΙ και (δ) εάν όλα τα μέρη συμφωνήσουν να διασφαλίσουν τα κυρίαρχα σύνορα της Ουκρανίας σύμφωνα με τον Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών και με βάση τις εγγυήσεις του Συμβουλίου Ασφαλείας του ΟΗΕ και άλλων κρατών.
Ο πόλεμος της Ουκρανίας είναι ένας εξαιρετικά επικίνδυνος πόλεμος μεταξύ των πυρηνικών δυνάμεων – σε έναν κόσμο που χρειάζεται απεγνωσμένα ειρήνη και συνεργασία. Είναι καιρός οι ΗΠΑ και η Ρωσία, δύο μεγάλες δυνάμεις του παρελθόντος και του μέλλοντος, να δείξουν το μεγαλείο τους – μέσω αμοιβαίου σεβασμού, διπλωματίας και κοινής προσπάθειας για την εξασφάλιση βιώσιμης ανάπτυξης για όλους. Συμπεριλαμβανομένου του λαού της Ουκρανίας, που χρειάζεται επειγόντως ειρήνη και ανασυγκρότηση.
Μετάφραση: Ι. Ιωάννου
