Η παρουσία του Ελλήνων στην περιοχή του Εύξεινου Πόντου χρονολογείται από την εποχή του Χαλκού, ενώ μόνιμα οικιστικά κέντρα καταγράφονται από το 800πχ.
Από τον 5ο αιώνα η περιοχή της Κριμαίας, δηλαδή η περιοχή που προσάρτησε το 2014 η Ρωσία με στρατιωτική επιχείρηση από την Ουκρανία, ήταν ο κύριος προμηθευτής σιταριού της Αθήνας με μεγάλη οικονομική και στρατηγική σημασία κάτι που αποδεικνύει η επίσκεψη του Περικλή το 453 π.χ.
Η οικονομική ανάπτυξη που ακολούθησε ήταν εκπληκτική ενώ οι σχέσεις με τους γηγενείς λαούς ήταν ιδιαίτερα στενές με ευεργετικά για την ευρύτερη περιοχή αποτελέσματα.
Η παρουσία συνεχής και άκρως επιτυχής σε όλα τα επίπεδα φθάνοντας μέχρι την Τουρκοκρατία όπου η περιοχή ενισχύεται από Έλληνες που ήθελαν να ξεφύγουν από τον κατακτητή νιώθοντας την ομόθρησκη Ρωσία ως τόπο ελευθερίας.
Στα χρόνια της Μ. Αικατερίνης, με το διάταγμα του 1779, χάρη στα προνόμια που παραχωρήθηκαν, ο ελληνισμός της Κριμαίας ( 30.000 έλληνες) διήνυσε απόσταση 500 χιλιομέτρων εντός τριών μηνών μεταναστεύοντας ανατολικότερα ιδρύοντας την Μαριούπολη προς τιμή της Παναγίας και 24 αμιγή ελληνικά χωριά. (Μαριούπολη , η πόλη που χτυπιέται αλύπητα μετά την εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία).
Η ελληνική επανάσταση, οι κατά διαστήματα Ρωσοτουρκικοί πόλεμοι, ο Κριμαϊκός πόλεμος όπως και η αποχώρηση του Ρωσικού στρατού το 1918 από την περιοχή του Πόντου έγιναν αιτίες εγκατάλειψης των πατρογονικών εδαφών.
Η αναπάντεχη έκβαση ιστορικό – πολιτικών γεγονότων όπως η άνοδος των Νεότουρκων στην εξουσία, η Μικρασιατική καταστροφή και η ανταλλαγή πληθυσμών συρρίκνωσε το ελληνικό στοιχείο στις νότιες ακτές του Εύξεινου Πόντου.
Οι φοβεροί διωγμοί και η μεθοδευμένη εξόντωση του ποντιακού ελληνισμού που έφθασε στα επίπεδα της γενοκτονίας από τους Νεότουρκους την περίοδο 1914-1924 είχε ως αποτέλεσμα το βίαιο ξεριζωμό και τον θάνατο.
Όμως η οδύσσεια του παρευξείνιου ελληνισμού δεν σταμάτησε με την Μικρασιατική καταστροφή συνεχίστηκε και κατά τη περίοδο των Σταλινικών διώξεων (1937-39) οπότε δεκάδες χιλιάδες εκδιώχθηκαν, θανατώθηκαν και εκτοπίστηκαν στις στέπες της Σοβιετικής Ένωσης.
Ο Σοβιετικός κύκλος της προσφυγιάς συνεχίστηκε με την κατάρρευση της Ένωσης των Σοσιαλιστικών Δημοκρατιών με νέο κύμα προσφυγιάς προς την Ελλάδα και άλλες χώρες.
Από την διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης και μετά όποια αποσχιστική κίνηση καταγράφεται στις περιοχές γύρω από τον Καύκασο και τον Εύξεινο Πόντο στη κυριολεξία αποτελεί άλλη μια δοκιμασία για τον Παρευξείνιο ελληνισμό και δυστυχώς άλλη μια σελίδα του πολυσέλιδου βιβλίου της συρρίκνωσης του.
Τις τελευταίες δεκαετίες γίνονταν συστημική προσπάθεια τόσο στον οικονομικό όσο και στον εκπαιδευτικό τομέα για να ενισχυθεί ο Παρευξείνιος ελληνισμός ο οποίος ανασυγκροτούνταν στις περιοχές της Μαριούπολης και του Ντόνεσκ της Ουκρανίας όπως φυσικά και σε αρκετές περιοχές της Νότιας Ρωσίας με κέντρο την Σταυρούπολη.
Ο προσανατολισμός της προσπάθειας σαφέστατα κινούνταν προς την πολιτιστική αναγέννηση με την γλώσσα, τη θρησκεία, την μουσική και τους χορούς να δημιουργούν το κατάλληλο υπόβαθρο συντήρησης και ενίσχυσης της εθνικής μνήμης.
Η ανασυγκρότηση στις περιοχές της Μαριούπολης και του Ντόνεσκ τίθεται πλέον υπό αίρεση.
Η απόσχιση του Ντόνεσκ από την Ουκρανία και η εισβολή των Ρωσικών στρατευμάτων στην Μαριούπολη η οποία καταστράφηκε πλήρως μεταβάλει άρδην τα δεδομένα.
Το ελληνικό στοιχείο της περιοχής βιώνει ξανά την καταστροφή, την απειλή της ύπαρξης του, την μετανάστευση και τις άθλιες συνθήκες που επιβάλει ο πόλεμος στους αμάχους.
Ότι παρατηρούμε στην Ουκρανία όπου το ελληνικό στοιχείο έχει ιδιαίτερη παρουσία σε ορισμένες περιοχές το είδαμε από την στιγμή της διάλυσης της πρώην Σοβιετικής Ένωσης στο Ναγκόρνο Καραμπάχ, στην Αμπχαζία, στην Νότιο Οσετία και στην Τσετσενία.
Οι Έλληνες του Καυκάσου και της Υπερκαυκασίας αποτελούσαν τα μόνιμα θύματα της διαδικασίας δημιουργίας εθνών – κρατών στην περιοχή.
Κοινό χαρακτηριστικό όλων αυτών των εστιών πολέμων η μετανάστευση προς τη Νότιο Ρωσία, την Κριμαία, την Ελλάδα και την Κύπρο.
Όλες οι προαναφερόμενες εστίες πολέμου που χρονολογούνται από τα τέλη της δεκαετίας του 80 είχαν ως αποτέλεσμα την καταστροφή ελληνικών χωριών, την υφαρπαγή περιουσιών, τις δολοφονίες και βιασμούς και τελικά την βίαιη απομάκρυνση των Ελλήνων από τις πατρογονικές εστίες τους και την μετανάστευση τους.
Στην περίπτωση των Ελλήνων του Ναγκόρνο Καραμπάχ οι πρόσφυγες μεταφέρθηκαν στην Φλώρινα ενώ οι λίγοι που απέμειναν έλαβαν υλικά αγαθά από τους κατοίκους του νομού Έβρου.
Τα ίδια και χειρότερα συνέβησαν στην Αμπχαζία όπου κατοικούσαν 15 χιλιάδες Έλληνες οι οποίοι πριν είχαν βιώσει τις Σταλινικές εκτοπίσεις του 1949 και είχαν επιστρέψει πιστεύοντας σε ένα νέο ξεκίνημα.
Με την νέα ανάφλεξη το 1992 ένιωσαν ότι το μέλλον τους υποχρεωτικά έπρεπε να περάσει πάλι μέσα από τη μετακίνηση τους κυρίως προς τη Νότια Ρωσία.
Οι παρακρατικές ομάδες λεηλάτησαν, βίασαν και έκλεψαν τον άμαχο πληθυσμό ενώ πιστεύοντας ότι το ελληνικό στοιχείο είχε ισχυρή οικονομική βάση προχώρησαν σε απαγωγές Ελλήνων για λίτρα.
Επαναλαμβάνονταν το δράμα του ξεριζωμού από το Πόντο ενώ στις εκκλήσεις για βοήθεια η ελληνική κυβέρνηση στα μέσα Αυγούστου 1993 με στρατιωτικού χαρακτήρα επιχείρηση απομάκρυνε πάνω από 1000 άτομα.
Ήταν η τέταρτη κατά σειρά προσφυγιά που βίωναν οι Έλληνες της περιοχής και η τελευταία για όσους επέλεξαν την Ελλάδα για μόνιμη εγκατάσταση.
Στην Τσετσενία τα ίδια με το ελληνικό στοιχείο να κατευθύνεται μετά το 1992 προς την Νότια Ρωσία και την Ελλάδα, με την ελληνική κυβέρνηση όμως να προκρίνει την παραμονή τους στην Νότια Ρωσία σε σπίτια που αγοράστηκαν από το ελληνικό δημόσιο κυρίως σε χωριά της περιφέρειας Σταυρούπολης.
Η εισβολή των Ρώσων στην Ουκρανία απλά αποτελεί άλλη μια σελίδα του βιβλίου που καταγράφει τις βίαιες συναντήσεις των εθνικοαπελευθερωτικών κινημάτων, της Ρωσικής αντίδρασης και καταστολής, του άκρατου εθνικισμού, του ισλαμικού φανατισμού στις περιοχές του Καυκάσου, των θρησκευτικών αντιπαραθέσεων και τέλος των διαχρονικών εθνικών διαφορών που κάλυπτε η πάλαι ποτέ Σοβιετική Ένωση.
Το λουτρό αίματος στις χριστιανικές περιοχές του Βόρειου Καυκάσου από τους Τσετσένους τρομοκράτες αποτελεί την πλευρά της θρησκευτικής εκκαθάρισης όμως υπάρχει και η πλευρά του ρατσιστικού μένους όπως καταγράφηκε στη Γεωργία αλλά και της γεωπολιτικής κατοχύρωσης ανεξάρτητα του κοινού θρησκευτικού στοιχείου όπως βλέπουμε στην περιοχή της Ουκρανίας.
Κοινός τόπος όλων των μετασοβιετικών ΄προσαρμογών΄ η μετανάστευση – προσφυγοποίηση των Ελλήνων της περιοχής, η υφαρπαγή των περιουσιών τους, η λεηλασία του βίου τους, η βιολογική και ψυχική τους εξόντωση.
Η συρρίκνωση του ελληνισμού σε επίπεδα εξαφάνισης από τις περιοχές του Εύξεινου Πόντου και του Καυκάσου αποτελεί ίσως την πιο σκληρή έκφανση μιας παρουσίας που χρονολογείται από το 800 π.χ.
Τα όσα λαμβάνουν χώρα σε αυτές τις περιοχές δείχνουν ξεκάθαρα ότι οδεύουμε εάν όχι στο τέλος της αποικιακής μας παρουσίας στην συρρίκνωση της σε επίπεδα μακράν της ιστορικής μας παρουσίας .
Η αποικιακή εξάπλωση ήταν απότοκος δυο παραμέτρων, της πληθυσμιακής αύξησης (δημογραφικό πρόβλημα) και της έλλειψης καλλιεργήσιμων εδαφών.
Ο Θουκυδίδης την περιγράφει ως ‘στενοχωρία΄ κάτι που οδηγούσε στην αναζήτηση ΄ευρυχωρίας΄ δηλαδή της ανάγκης εξεύρεσης ζωτικού χώρου για ανάπτυξη και ευημερία.
Αυτή η εξάπλωση, η αναγκαστική εξωστρέφεια, δημιουργούσε όρους μετασχηματισμού των Ελλήνων σε ΄λαό βατράχων ΄όπως έλεγε ο Πλάτων έχοντας στο νου ότι οι Έλληνες αναπτύχθηκαν στις περιοχές της Μεσογείου και του Εύξεινου Πόντου.
Σήμερα το καθοριστικό υπόβαθρο της αποικιακής εξάπλωσης η πληθυσμιακή αύξηση όχι μόνο δεν υπάρχει αλλά λειτουργεί και αντίστροφα.
Η Ελλάδα γερνάει και ο πληθυσμός της μειώνεται.
Το ποσοστό του πληθυσμού άνω των 65 ετών φθάνει πλέον το 23% ενώ αντίθετα το ποσοστό των παιδιών κάτω των 14 ετών βρίσκεται στο 14%.
Στις ηλικίες 15-29 ετών με εξαίρεση την περιφέρεια του Β. Αιγαίου ούτε μια περιφέρεια δεν ξεπερνά το 20% του πληθυσμού με πιο γερασμένη την Πελοπόννησο που βρίσκεται σε επίπεδα κάτω του 15%.
Εάν σκεφθούμε ότι στην Ευρωπαϊκή ένωση και την Τουρκία το αντίστοιχο ποσοστό είναι υψηλότερο του 20% τότε αντιλαμβανόμαστε το μέγεθος του προβλήματος.
Αιτία η συνεχή μείωση του αριθμού των γεννήσεων που τα τελευταία χρόνια έχουν περιοριστεί κάτω από τις 85 χιλιάδες σε ετήσια βάση.
Το ισοζύγιο γεννήσεων – θανάτων είναι συνεχώς αρνητικό ενώ λόγω κορονοιού η σχέση αυτή θα χειροτερέψει ακόμη περισσότερο.
Το 2020 χάθηκαν 50,4 χιλιάδες Έλληνες που αντιστοιχούν σε μια πόλη όπως η Λαμία με την στατιστική υπηρεσία να θεωρεί ως θετικό ισοζύγιο την μετανάστευση 6,4 χιλιάδων ατόμων και να καταλήγει σε εξωραϊστικά συμπεράσματα.
ΛΕΚΚΑΣ ΣΑΡΑΝΤΟΣ
ΟΙΚΟΝΟΜΟΛΟΓΟΣ
