.
Για να μην παρεξηγηθούμε, εμείς, αφού πιστεύουμε στην ελεύθερη αγορά χωρίς την ύπαρξη ολιγοπωλίων, δεν είμαστε εναντίον των ιδιωτικοποιήσεων – με εξαίρεση βέβαια τις κοινωφελείς και τις στρατηγικές επιχειρήσεις. Απαραίτητη προϋπόθεση είναι όμως να εισπράττονται οι σωστές τιμές – αφού προηγηθεί η εκτίμηση της αξίας τους, η εξυγίανση τους και ο σωστός προγραμματισμός. Εν τούτοις δεν περιμένει κανείς κάτι ανάλογα σοβαρό, από μία κυβέρνηση που λαμβάνει αποφάσεις μόνος του ο πρωθυπουργός ως μονάρχης, ακόμη και για σοβαρά εθνικά θέματα – όπως στην περίπτωση της αποστολής όπλων στην Ουκρανία, για την οποία λέγεται πως δεν ρωτήθηκε ούτε ο υπουργός εξωτερικών. Από μία κυβέρνηση που δεν θέτει προς συζήτηση την ενεργειακή επάρκεια της χώρας μας, τη διατροφική της ασφάλεια, την αντιμετώπιση της εκρηκτικής αύξησης του πληθωρισμού κοκ., ενόψει και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία – την οποία ασφαλώς καταδικάζουν οι πάντες.
.
Κοινοβουλευτική Εργασία
Θα ξεκινήσουμε από το ότι, το σημερινό νομοσχέδιο αποτελεί μία ακόμη πρόταση για την προώθηση έργων που θα ωφελήσουν τους μεγαλοεργολάβους – οι οποίοι έχουν προετοιμασθεί μεθοδικά για την απομύζηση των ευρωπαϊκών προγραμμάτων, ακόμη και με την αγορά ΜΜΕ για να μπορούν να πιέζουν τα κόμματα, όπως συνήθιζαν ανέκαθεν με τα ΕΣΠΑ.
Αυτό που χρειάζεται όμως η Ελλάδα και το οποίο φαίνεται πως αδυνατεί να δρομολογήσει η κυβέρνηση, είναι ο σχεδιασμός μίας εθνικής πολιτικής ανάπτυξης – λαμβάνοντας υπ’ όψιν την ενεργειακή παράμετρο, το διεθνές γεωπολιτικό περιβάλλον, τα ανταγωνιστικά μας πλεονεκτήματα και τους κινδύνους που αντιμετωπίζουμε ως Έθνος.
Πριν από κάθε τι άλλο δε, πρέπει να σταματήσει το ξεπούλημα της δημόσιας περιουσίας μας από το Υπερταμείο που δεν ελέγχουμε εμείς, σύμφωνα και με την πρόσφατη απόφαση του ΣτΕ – όπως στο παράδειγμα της ΛΑΡΚΟ που δρομολογείται διαγωνισμός με έναν διαγωνιζόμενο, προτού καν εξυγιανθεί.
Για να μην παρεξηγηθούμε, εμείς, αφού πιστεύουμε στην ελεύθερη αγορά χωρίς την ύπαρξη ολιγοπωλίων, δεν είμαστε εναντίον των ιδιωτικοποιήσεων – με εξαίρεση βέβαια τις κοινωφελείς και τις στρατηγικές επιχειρήσεις.
Απαραίτητη προϋπόθεση είναι όμως να εισπράττονται οι σωστές τιμές – αφού προηγηθεί η εκτίμηση της αξίας τους, η εξυγίανση τους και ο σωστός προγραμματισμός.
Εν τούτοις δεν περιμένει κανείς κάτι ανάλογα σοβαρό, από μία κυβέρνηση που λαμβάνει αποφάσεις μόνος του ο πρωθυπουργός ως μονάρχης, ακόμη και για σοβαρά εθνικά θέματα – όπως στην περίπτωση της αποστολής όπλων στην Ουκρανία, για την οποία λέγεται πως δεν ρωτήθηκε ούτε ο υπουργός εξωτερικών.
Από μία κυβέρνηση που δεν θέτει προς συζήτηση την ενεργειακή επάρκεια της χώρας μας, τη διατροφική της ασφάλεια, την αντιμετώπιση της εκρηκτικής αύξησης του πληθωρισμού κοκ., ενόψει και της εισβολής της Ρωσίας στην Ουκρανία – την οποία ασφαλώς καταδικάζουν οι πάντες.
Συνεχίζοντας, διαπιστώσαμε κατ’ αρχήν πως το σημερινό νομοσχέδιο έχει ως έμπνευση του μία μελέτη του ΙΟΒΕ, σε συνεργασία με τον ΣΕΒ, από το 2019 – ενώ κατά τους ορισμούς του για τις πρότυπες προτάσεις, πρότυπα έργα είναι σε γενικές γραμμές τα εξής:
Νέα και μεγάλα έργα με καινοτομία και πολυπλοκότητα, τα οποία δεν έχουν ενταχθεί σε άλλα προγράμματα – ενώ ο προϋπολογισμός τους υπερβαίνει το ποσόν των 200.000.000 € χωρίς ΦΠΑ.
Στη μελέτη του ΙΟΒΕ που αναφέραμε προηγουμένως, οι πρότυπες προτάσεις έργων αποκαλούνται αυτόκλητες ή USP’s – ενώ θεωρείται πως αποτελούν ένα καινοτόμο εργαλείο ανάπτυξης κατασκευαστικών έργων μέσω ΣΔΙΤ, με τον ιδιωτικό τομέα να αναλαμβάνει ρόλο οδηγού, στο σχεδιασμό και στον τρόπο χρηματοδότησης ενός τεχνικού έργου.
Δηλαδή, ενώ παραδοσιακά ο δημόσιος τομέας σχεδιάζει και αναθέτει, μέσω διαγωνισμού σε ιδιώτες, την υλοποίηση των τεχνικών έργων υποδομής, με τα USPs ουσιαστικά αντιστρέφεται η λογική των κλασικών έργων ΣΔΙΤ – επειδή μια ιδιωτική εταιρία αποστέλλει με δική της πρωτοβουλία στο Δημόσιο μελέτη για την πραγματοποίηση ενός έργου, χωρίς να υπάρχει εκ των προτέρων σχετική πρόσκληση από το Δημόσιο.
Τα έργα ΣΔΙΤ βέβαια αποτελούν μία εύκολη λύση για τη χρηματοδότηση του δημοσίου τομέα – ενώ έχουν επικριθεί σε πολλές περιπτώσεις, με τα αποτελέσματα τους να είναι αμφιλεγόμενα.
Αναλογικά πάντως υπάρχουν πολλά ΣΔΙΤ τα τελευταία χρόνια – ενώ το Ευρωπαϊκό Ελεγκτικό Συνέδριο έχει επικρίνει το μεγάλο και αυξανόμενο κόστος, καθώς επίσης τις ατέλειες των έργων ΣΔΙΤ.
Συνεχίζοντας με την αιτιολογική έκθεση, αναφέρει γενικότητες περί καινοτόμων έργων, χωρίς να επεξηγεί τι ακριβώς εννοεί – επίσης την επιτάχυνση των διαδικασιών ωρίμανσης των έργων, τη διαφάνεια, την αξιοποίηση πόρων και φυσικά το ταμείο ανάκαμψης που βιάζεται να σπαταλήσει η κυβέρνηση όσο μπορεί, πριν τις εκλογές.
Όσον αφορά τώρα τα περιεχόμενα του νομοσχεδίου, τα 14 από τα 30 άρθρα, τα μισά δηλαδή, αναφέρονται στις πρότυπες προτάσεις – ενώ τα υπόλοιπα είναι στην ουσία τροπολογίες.
Το πρώτο μέρος του αφορά τις πρότυπες προτάσεις, δίνονται οι ορισμοί των πρότυπων έργων και περιγράφεται ποιοι έχουν δικαίωμα υποβολής πρότυπης πρότασης, η διαδικασία υποβολής και το περιεχόμενο της πρότυπης πρότασης – αναφέρεται επί πλέον η Επιτροπή Αξιολόγησης Πρότυπων Προτάσεων που θα συσταθεί, καθώς επίσης η διαδικασία αξιολόγησης της πρότυπης πρότασης και της ανάθεσης των συμβάσεων, κατόπιν έγκρισης της.
Εκτός αυτού, αναφέρεται το κόστος του παραβόλου για την υποβολή της πρότυπης πρότασης – το οποίο είναι ίσο με το 1‰ επί της προσυπολογιζόμενης αξίας του έργου.
Ο υποβάλλων δε, έχει προνομιακή μεταχείριση στο διαγωνισμό – εκτός εάν κάποιος άλλος προσφέρει πολύ μεγαλύτερη έκπτωση.
Στο δεύτερο μέρος υπάρχουν διάφορες τροπολογίες που αφορούν ρυθμίσεις για ανάθεση συμβάσεων του αναπτυξιακού προγράμματος συμβάσεων στρατηγικής σημασίας – καθώς επίσης έργα που ωριμάζει και αναθέτει το ΤΑΙΠΕΔ.
Εδώ πρόκειται για την περίφημη μονάδα Project Preparation Facility ή PPF που περιλαμβάνει 2,5 δις € – κάτι που μας προξένησε ιδιαίτερη εντύπωση.
Τέλος, εμπερικλείει κάποια θέματα του υπουργείου, όπως τα εξής:
- Σχετικά με τον Οργανισμό της Ε.Υ.Δ.Α.Π.
- Τη σύσταση Διοικητικής Αρχής Γεφυρών
- Την παρακράτηση επιχορήγησης του Ο.Σ.Ε. υπέρ της ΕΡΓΟΣΕ
- Θέματα εξοπλισμού των αεροδρομίων του δημοσίου και προσλήψεις ελεγκτών ΥΠΑ
- Τη μετακίνηση υπαλλήλων εκτός έδρας, τους Δικαιούχους Ενιαίας Κάρτας για διέλευση ατόμων με αναπηρία, τα προσόντα Διαπιστευμένων Ελεγκτών Μηχανικών, διαδικαστικά για κατακύρωση και παραλαβή έργων, καθώς επίσης συντελεστές αναθεώρησης έργων
Το ΓΛΚ πάντως δεν παρέχει κόστος, με ελάχιστες εξαιρέσεις – αν και θα υπάρχει από τη λειτουργία της πλατφόρμας για τις πρότυπες προτάσεις, για την επιτροπή αξιολόγησης, από τις προσλήψεις στην ΥΠΑ, από τις αμοιβές υπαλλήλων εκτός έδρας κλπ.
Το σημαντικότερο είναι όμως το ότι, δεν αναφέρεται ποιο ποσόν από το ΠΔΕ θα δοθεί σε αυτά τα πρότυπα έργα – κάτι που θεωρούμε εξαιρετικά σημαντικό, αφού πρέπει επιτέλους να χρησιμοποιηθεί το ΠΔΕ για παραγωγικές επενδύσεις.
Περαιτέρω, τονίσαμε πως οι πρότυπες ή αυτόκλητες προτάσεις, δεν είναι κάτι νέο που ανακάλυψε η μελέτη των ΙΟΒΕ/ΣΕΒ του 2019 που αναφέραμε – αφού πρόκειται για ένα εργαλείο που χρησιμοποιείται από τη δεκαετία του 1990 σε αναπτυσσόμενες χώρες της Νότιας Αμερικής, της Αφρικής, καθώς επίσης της Ασίας.
Εν προκειμένω υπάρχουν αρνητικές μελέτες, ενώ συχνά πρόκειται για χώρες που έχει εμπλοκή το ΔΝΤ, όπως η Χιλή ή η Ν. Αφρική – έχοντας καταθέσει για όλα όσα λέμε τα αντίστοιχα έγγραφα στα πρακτικά των επιτροπών.
Χρησιμοποιείται βέβαια και στις ανεπτυγμένες χώρες, αλλά σε πολύ μικρότερη κλίμακα και με μεγάλη προσοχή – όπως στη Βιρτζίνια ή στην Αριζόνα των ΗΠΑ, στην Ιταλία και στην Αυστραλία.
Το εργαλείο αυτό έχει εφαρμοσθεί για να προωθήσει έργα, κυρίως σε χώρες που οι δημόσιες υπηρεσίες τους θεωρείται πως δεν μπορούν να ανταποκριθούν στις ανάγκες – οπότε, για να το προωθεί η κυβέρνηση στην Ελλάδα, σημαίνει πως θεωρεί αναπτυσσόμενη τη χώρα μας, σε αντίθεση με όλες τις άλλες της ΕΕ, και ανίκανο το δημόσιο τομέα της.
Σε κάθε περίπτωση, το εργαλείο αυτό έχει κατακριθεί ως πηγή πολλών προβλημάτων, μεταξύ άλλων από την Παγκόσμια Τράπεζα – με κύρια προβλήματα, κατά τη μελέτη της του 2017 τα εξής:
(1) Τον ανεπαρκή και άνισο ανταγωνισμό – ο οποίος οδηγεί τελικά τις κυβερνήσεις σε αδύναμη διαπραγματευτική θέση.
(2) Το μεγάλο αριθμό χαμηλής ποιότητας προτάσεων – με αποτέλεσμα να σπαταλιέται ο χρόνος του δημόσιου τομέα για την αξιολόγηση τους.
Ενδεικτικά, ενώ υποβλήθηκαν πάνω από 200 προτάσεις στη Χιλή, μεταξύ των ετών 1995 και 2006, μόνο οι 26 είχαν γίνει δεκτές – ενώ τελικά συμβασιοποιήθηκαν μόλις οι 12!
(3) Την αδιαφάνεια ως προς τη σκοπιμότητα των έργων, τις λεπτομέρειες των προτάσεων και τα κόστη τους – ενώ δεν είναι πάντα εύκολα αντιληπτός ο λόγος που προτείνονται τα έργα.
(4) Το ότι τα έργα είτε δεν είναι στην πραγματικότητα καινοτόμα, είτε δεν επιλέγουν την πιο καινοτόμο λύση ως προς τα μέρη τους, όπως στον εξοπλισμό ή στο λογισμικό – ενώ πολλές φορές προτείνονται δρόμοι και άλλα έργα υποδομών που δεν είναι απαραίτητα.
(5) Τη διαφθορά κατά τη διαπραγμάτευση των όρων, μεταξύ εργολάβου και δημοσίου – ενώ, σύμφωνα με μια άλλη μελέτη, στο Μεξικό το 44 % των διαγωνιζόμενων έδιναν ποσοστά, μίζες στην καθομιλουμένη, στο δημόσιο!
(6) Το ότι πολλές φορές τα έργα δεν συμφωνούν με τις προτεραιότητες της χώρας – ενώ σε αυτές τις περιπτώσεις οι προτάσεις κατατίθενται τεχνηέντως σταδιακά, για να δοθεί πρώτα μια προέγκριση από το Δημόσιο.
Συμπερασματικά λοιπόν, οι πρότυπες προτάσεις που άλλαξε το όνομα τους για να μη γίνεται αντιληπτή η αποτυχία τους στο παρελθόν, όπως η Τρόικα σε Θεσμούς, οδηγούν σε μία χαμηλή ωφέλεια των έργων, σε σχέση με τα χρήματα που καταβάλλονται – καθώς επίσης στην απαξίωση και στη δυσφήμιση των δημοσίων υπηρεσιών.
Με βάση δε τα δεδομένα για τα έργα ΣΔΙΤ που συμμετέχουν η Παγκόσμια Τράπεζα, η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων και άλλοι, οι πρότυπες προτάσεις πρέπει να εφαρμόζονται μόνο κατ’ εξαίρεση.
Κατά την άποψη μας πάντως, δεν είναι ανεπαρκές το δημόσιο, όσον αφορά την προώθηση έργων – απλά οι εκάστοτε κυβερνήσεις δεν φροντίζουν να τελειώνουν τα έργα στο χρονοδιάγραμμα τους και εντός του προϋπολογισμού τους, για προφανείς λόγους.
Κλείνοντας με ορισμένα άρθρα, αφού αναφερθήκαμε σε όλα στις επιτροπές θέτοντας ερωτήματα που στην πλειοψηφία τους δεν απαντήθηκαν, είπαμε πως στο άρθρο 3 η ελάχιστη αξία των 200 εκ. € είναι απαγορευτική.
Απαγορευτική για πολλά έργα που μπορεί να είναι ωφέλιμα και κερδοφόρα, με πολύ χαμηλότερο προϋπολογισμό – ενώ ακόμη και στο αναπτυξιακό νομοσχέδιο με τις στρατηγικές επενδύσεις, ο ελάχιστος προϋπολογισμός είναι στο 1 εκ. € ή και χαμηλότερος, σε κάποιες περιπτώσεις.
Όσον αφορά τα έργα ΣΔΙΤ, η άποψη μας είναι να επιβαρύνεται και ο ιδιώτης, για την όποια υποαπόδοση του έργου – όχι απλά να αποζημιώνεται για την πτώση των εσόδων, όπως συμβαίνει με τους αυτοκινητόδρομους που επιχορηγήθηκαν με τεράστια ποσά για την πανδημία.
Κάτι ανάλογο έχει θεσμοθετηθεί στις ΗΠΑ με τα έργα ΑΠΕ, όπου υπάρχει δέσμευση για την παραγόμενη ενέργεια – χωρίς δικαιολογίες του τύπου δεν φύσηξε, δεν βγήκε ήλιος ή έπεσε χιόνι.
Σε σχέση με τους διαγωνισμούς, ρωτήσαμε πώς εξασφαλίζεται να μην υπάρχουν στημένοι – ειδικά στο στάδιο που μένουν δύο μόνο εταιρίες.
Εν προκειμένω, στην ουσία συμφώνησε μαζί μας η επιτροπή ανταγωνισμού, αφού είχε επίσης επιφυλάξεις ως προς τον επίπεδο του ανταγωνισμού και τη δημιουργία καρτέλ – ζητώντας σωστά τη συμμετοχή της στη λήψη αποφάσεων.
Παρεμπιπτόντως εδώ, λόγω των μαζικών εργολαβιών ύψους άνω των 4 δις € που δημοπρατήθηκαν μέσα σε δύο μόνο ημέρες, καταθέσαμε στην επιτροπή στα πρακτικά το άρθρο που αναφέρονται.
Ο τίτλος του άρθρου ήταν «Η χορογραφία του καρτέλ των κατασκευών, πώς στήνεται το παιχνίδι στους διαγωνισμούς και οι συμπτώσεις με ΓΕΚ/ΤΕΡΝΑ» – κάτι που δεν χρειάζεται παραπάνω σχόλια.
Σε σχέση τώρα με το ότι, το έργο εγκρίνεται μόνο από την Κυβερνητική Επιτροπή Συμβάσεων Στρατηγικής Σημασίας, απαιτήσαμε να υποβάλλεται επί πλέον για συζήτηση στη Βουλή – αφού πρόκειται για έργα 200 εκ. €.
Ειδικά όσον αφορά το άρθρο 18, προβλέπεται παρέκκλιση είκοσι μία συνολικά διατάξεων του Ν. 4412/2016 περί δημοσίων συμβάσεων – κάτι με το οποίο είναι αδύνατον να συμφωνήσει ο οποιοσδήποτε λογικός άνθρωπος.
Τέλος, στο άρθρο 27 ρωτήσαμε τι θα κάνει η Εταιρία Παγίων ΕΥΔΑΠ – εάν πρόκειται για όχημα, με στόχο να ξεπουληθεί η ΕΥΔΑΠ με κάποιο τέχνασμα, αφού με την απόφαση του ΣτΕ απαγορεύθηκε η ιδιωτικοποίηση της.
Εάν τυχόν σχεδιάζεται δηλαδή να πουληθούν τα πάγια και να παραμείνει δημόσια μόνο η υπηρεσία, κατά την γνωστή μέθοδο Χατζηδάκη – χωρίς να πάρουμε απάντηση.
Για όλους αυτούς τους λόγους, καθώς επίσης επειδή θέλουμε να είμαστε εποικοδομητικοί χωρίς αντιπολιτευτικές παρωπίδες, ζητήσαμε να αποσυρθεί το νομοσχέδιο για να διορθωθεί – ενώ φυσικά το καταψηφίζουμε στη σημερινή του μορφή.
Το βίντεο που ακολουθεί είναι από την τρίτη επιτροπή.
