Το 2012, ξεκίνησε ένας νέος κύκλος επεκτατισμού των ΗΠΑ, μέσω της ανεξέλεγκτης παραγωγής πετρελαίου, χάρη στην αναβαθμισμένη τεχνολογία που επέτρεπε την εξόρυξη πετρελαίου από σχιστόλιθο. Έκτοτε, Ρωσία και Σ. Αραβία συμμάχησαν, με στόχο να ζημιώσουν τις εταιρίες εξόρυξης της υπερδύναμης, κάτι που υποχρεωτικά θα μειώσει τη παραγωγή και τις εξαγωγές της. Κατ’ αυτό το τρόπο, μεσομακροπρόθεσμα, οι ΗΠΑ θα χάσουν ένα μεγάλο μερίδιο αγοράς καθώς και τη δυνατότητα να επηρεάζουν τη τιμή του αργού.
Ανάλυση
Τη περασμένη εβδομάδα, τα αμερικανικά ΜΜΕ επαίνεσαν για πρώτη φορά τον πρόεδρο Ντόλαντ Τράμπ, για “τη μεγάλη του διαπραγματευτική ικανότητα” που φαίνεται να έληξε τη διαμάχη μεταξύ Σαουδικής Αραβίας και Ρωσίας. Η Wall Street Journal μίλησε για “σημαντική επιτυχία”, αφού οι ΗΠΑ δεν είχαν μέχρι τώρα κυρίαρχο ρόλο στις αποφάσεις του OPEC+. Η εν λόγω εφημερίδα δεν παρέλειψε φυσικά να προσθέσει και μερικά καυστικά σχόλια στο σχετικό άρθρο (“το ότι ήταν καλός επιχειρηματίας αποτελεί στη πραγματικότητα μύθο”, ήταν ένα από αυτά).
Τι συνέβη εν συντομία: Η επέκταση της επιδημίας (κορονοϊός), υποχρέωσε πολλές χώρες να απαγορέψουν την εναέρια κυκλοφορία, καθώς και τις περισσότερες (οδικές) εγχώριες μετακινήσεις. Το άμεσο αποτέλεσμα ήταν οι προβλέψεις που αφορούν τη κατανάλωση πετρελαίου και βενζίνης, να προϋπολογίσουν μια τρομερή κατάρρευση στη ζήτηση. Και στα πλαίσια αυτά, η Σαουδική Αραβία (μαζί με τους δορυφόρους της, OPEC) προσέγγισε τη Ρωσία με σκοπό να συμφωνηθεί μια ορισμένη μείωση της παραγωγής. Σκοπός φυσικά ήταν να ισοσκελιστεί περισσότερο η διαφορά μεταξύ ζήτησης και προσφοράς (παραγωγής). Όμως, η Ρωσία διαφώνησε και μετά από λίγο διάστημα η Σαουδική Αραβία εμφανίστηκε εξοργισμένη και διαμήνυσε πως θα κατακλύσει την αγορά με πετρέλαιο.
Στο σημείο αυτό, η τιμή του αμερικανικού πετρελαίου (βλέπε WTI/USD spot) κατέρρευσε 30% και πλέον σε μια μόνο ημέρα. Τελικά επενέβησαν οι ΗΠΑ και συμφωνήθηκε να μειωθεί η παραγωγή. Μείωση δεσμεύτηκαν να κάνουν και οι ΗΠΑ. Και σε αυτό ακριβώς αποσκοπούσαν οι Σαουδάραβες.
Να υπενθυμίσουμε πως η Σ.Αραβία και η Ρωσία (μαζί με τους δορυφόρους και των δύο), συνεργάζονται αρκετά στενά μετά τη κρίση ενέργειας στα μέσα του 2014. Η κρίση αυτή είχε προκληθεί από τις ΗΠΑ και είχε ως αποτέλεσμα να χρεοκοπήσει σχεδόν η Ρωσία (χαμηλό συναλλαγματικό απόθεμα), ενώ της κόστισε εμμέσως και έναν σημαντικό δορυφόρο, την Ουκρανία.
Η έμμεση επίθεση των ΗΠΑ στον OPEC+
Περί το 2012, ξεκίνησε ένας νέος κύκλος επεκτατισμού των ΗΠΑ, μέσω της ανεξέλεγκτης παραγωγής πετρελαίου (και φυσικού αερίου), χάρη στην αναβαθμισμένη τεχνολογία που επέτρεπε την εξόρυξη πετρελαίου από σχιστόλιθο. Στην ευρύτερη χώρα επικράτησε κάτι σαν Gold Rush (πυρετός του χρυσού) και νέες επιχειρήσεις εξόρυξης ξεπηδούσαν από παντού – αγοράζοντας (ή μέσω leasing) τεράστιες εκτάσεις γης σε περιοχές που ενδεχομένως να είχαν μεγάλα αποθέματα ενέργειας. Τα παρακάτω διαγράμματα παρουσιάζουν το μέγεθος αυτής της “έκρηξης”:
Το διάγραμμα στα αριστερά μας δείχνει το πόσο γρήγορα διπλασιάστηκε η παραγωγή πετρελαίου στις ΗΠΑ, ενώ στα δεξιά το πόσο γρήγορα επεκτάθηκε ο σχετικός κλάδος εξαγωγικά. Η ζήτηση υπήρξε υψηλή λόγω της επιρροής που μόνο μια υπερδύναμη μπορούσε να διαθέτει και χώρες παραδοσιακοί σύμμαχοι, όπως η Πολωνία, άρχισαν να μειώνουν τις εισαγωγές ενέργειας από τη Ρωσία και χώρες του OPEC. Εδώ λοιπόν φαίνεται αρκετά καθαρά “ποιος έριξε τη πρώτη σφαίρα”.
Επιπλέον με τα παραπάνω, οι ΗΠΑ περιόριζαν την επέκταση του δικτύου διανομής πετρελαίου για χώρες όπως το Ιράν. Όμως, η Σαουδική Αραβία δεν παρέμεινε άπρακτη. Μετά το 2014, μείωνε συνεχώς το εμπορικό της έλλειμμα με τις ΗΠΑ και ενώ κάποτε άγγιζε έως και τα $30 δις, το 2019 εξελίχθηκε σε εμπορικό πλεόνασμα (απέναντι στις ΗΠΑ πάντα). Εξαίρεση υπήρξε το έτος 2018, με έλλειμμα περί τα $10 δις.
Και φυσικά η επιλογή του “timing” της δήθεν διαφωνίας με τη Ρωσία (τώρα), δεν αποτελεί τυχαίο συμβάν. Με τις εκλογές στις ΗΠΑ να πλησιάζουν και την πανδημία να “χτυπάει” ιδιαίτερα δυνατά την υπερδύναμη, ο πρόεδρος ήταν στην πραγματικότητα ανήμπορος να διαφωνήσει στη μείωση της παραγωγής. Όταν μάλιστα το Μεξικό αρνήθηκε να ακολουθήσει τη συμφωνία (επειδή είχε ήδη κάνει με επιτυχία hedging στη τιμή), η υπερδύναμη ανέλαβε το μεγαλύτερο μέρος και των δικών της μειώσεων.
Συνεχίζοντας, μεγάλες εταιρείες εξόρυξης και διανομής πετρελαίου στη Δύση, δεν ήθελαν να υποχρεωθούν σε μειώσεις, καθώς η υψηλή τεχνολογική εξέλιξη και τα μεγάλα αποθέματα ρευστότητας (εξαιρούνται ορισμένες όπως η Exxon Mobil (XOM) που ενδέχεται να περικόψει το μέρισμα), επιτρέπουν σε αυτές να διατηρούν τα μερίδια αγοράς και σε χαμηλές τιμές (για κάποιο εύλογο χρονικό διάστημα φυσικά). Αντιθέτως, σχεδόν ολόκληρος ο κλάδος της σχιστολιθικής εξόρυξης, είναι βαθειά χρεωμένος. Και θα υποχρεωνόταν να μειώσει τη παραγωγή ούτως ή άλλος, καθώς οι τράπεζες θα τις ανάγκαζαν (οι σχετικές εταιρίες έχουν υπογράψει ειδικές ρήτρες με τους δανειστές, που παρέχουν μεν ρευστότητα αλλά με μεγάλα διοικητικά ανταλλάγματα).
Ένα μάλιστα παράδειγμα εταιρίας που ζημιώθηκε σημαντικά από τη κρίση, είναι η περίπτωση της Occidental Petroleoum (ΟΧΥ), της οποίας μεγαλομέτοχος είναι ο γνωστός επενδυτής Warren Buffett. Προς το παρόν φαίνεται πως ο εν λόγω επιχειρηματίας “γλείφει τις πληγές του”.
Μπορούμε λοιπόν να καταλάβουμε τη δύσκολη θέση των ΗΠΑ λόγω των επικείμενων εκλογών και την ανάγκη του προέδρου να αποφύγει μαζικές χρεοκοπίες που θα αυξήσουν την ανεργία σε περιοχές που απολαμβάνει υψηλά ποσοστά δημοτικότητας (Texas, North Dakota, Alaska, Oklahoma κλπ).
Η “φιλική απειλή” πάντως του Ντόναλντ Τραμπ, που αφορά τη πιθανή επιβολή δασμών στις εισαγωγές ενέργειας, αποσκοπεί στις εντυπώσεις. Τουλάχιστον όσων αφορά τη Σ. Αραβία. Η παρακάτω εικόνα άλλωστε δείχνει τις εξαγωγές της Σ. Αραβίας προς τις ΗΠΑ να είναι μονάχα 3% επί των συνολικών ή $1,8 δις (2018), όταν οι εισαγωγές από την υπερδύναμη κυμαίνονται στα $18 δις (2018). Μάλλον οι ΗΠΑ έχουν περισσότερο ανάγκη τη χώρα της μέσης ανατολής παρά το αντίθετο.
Η εκδίκηση της αλεπούς
Απορίες γεννά η σχετικά πρόσφατη είσοδος της Saudi Aramco (2222) στα παγκόσμια χρηματιστήρια, μια κίνηση που σκοπό είχε την άντληση κεφαλαίων και τη δημιουργία ενός εξαιρετικά ισχυρού ισολογισμού. Το timing και σε αυτή τη περίπτωση υπήρξε ύποπτο. Η δε αυτή εταιρεία παραγωγής πετρελαίου (η μεγαλύτερη στο κόσμο), πουλάει πλέον ενέργεια στην Ασία με σημαντικές εκπτώσεις σε σχέση με την αγορά, ενώ διευρύνει και τη περίοδο αποπληρωμής στους πελάτης της – έτσι ώστε όταν οι ΗΠΑ θελήσουν να πουλήσουν αργότερα τα αποθέματά τους σε υψηλότερες τιμές, να μην υπάρχει ζήτηση, γιατί η Ασία θα έχει γεμίσει τα δικά της αποθηκευτικά μέσα με φτηνό πετρέλαιο (προς χρήση από τα διυλιστήριά της).
Όταν επιτέλους ήρθε η πολυαναμενόμενη εντολή: “Ώρα να κατακλύσουμε την αγορά με πετρέλαιο” – Φωτό: Bloomberg (c)
Γίνετε λοιπόν φανερό το ότι ο OPEC+ βρίσκεται σε έμμεσο πόλεμο με τις ΗΠΑ. Στόχος του διευρυμένου οργανισμού είναι να ζημιωθούν οι εταιρίες εξόρυξης από σχιστόλιθο, κάτι που υποχρεωτικά θα μειώσει τη παραγωγή και τις εξαγωγές της υπερδύναμης (άλλωστε συμβαίνει ήδη αυτό). Κατ’ αυτόν τον τρόπο, μεσομακροπρόθεσμα, οι ΗΠΑ θα χάσουν ένα μεγάλο μερίδιο αγοράς και κατ’ επέκτασιν και τη δυνατότητα να επηρεάζουν τη τιμή του αργού.
Το πρόβλημα που παρατηρείται τώρα στην αγορά πετρελαίου και που έχει έχει ως αποτέλεσμα να πουλιέται το βαρέλι ακόμη και με αρνητικό πρόσημο (futures, front month), οφείλεται στα εξής:
(α) Οι μειώσεις που συμφωνήθηκαν (OPEC++) θα ισχύσουν για τον Μάιο και τον Ιούνιο (ενώ μετά σιγά σιγά θα υπάρχει μείωση μονάχα 50% μέχρι τα μέσα του 2022). Στη πράξη αυτό σημαίνει πως για τον Απρίλιο μήνα, η παραγωγή παραμένει ως έχει (!).
(β) Ο αποθηκευτικός χώρος που προορίζεται για πετρέλαιο πλησιάζει στα όρια του, παρά τη χρήση πετρελαιοφόρων (floating storage). Στη περίπτωση που η άρση των περιοριστικών μέτρων καθυστερήσει, η υποχρεωτική μείωση παραγωγής πετρελαίου θα επιβαρύνει κυρίως τις μικρότερες ή τις βαθειά χρεωμένες εταιρίες εξόρυξης. Η ζημία θα αφορά κυρίως τις ΗΠΑ.
Οι ΗΠΑ μάλιστα αναμένουν 20 πετρελαιοφόρα από τη Σ. Αραβία, που θα καταφθάσουν προς τα τέλη του Μαΐου και θα μεταφέρουν ποσότητα ίση με 40 εκατ. βαρέλια πετρελαίου. Και αυτό, όταν ο συνολικός αποθηκευτικός χώρος που παραμένει ελεύθερος κυμαίνεται από 100 με 150 εκ. βαρέλια (η εγχώρια παραγωγή παραμένει έντονα πλεονασματική λόγω της επιδημίας).
Ο πρόεδρος Τράμπ πάντως δεν κάθεται άπρακτος. Σκαλίζει τις γνωστές πληγές:
I have instructed the United States Navy to shoot down and destroy any and all Iranian gunboats if they harass our ships at sea.
— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) April 22, 2020
Η μείωση της τιμής του πετρελαίου πάντως, στηρίζει άλλους κλάδους, ενώ μειώνει και τον πληθωρισμό με αποτέλεσμα οι κεντρικές τράπεζες να ξεθαρρεύουν περισσότερο. Ενδιαφέρον παρουσιάζει η αγορά φυσικού αερίου, στην οποία μειώνεται η παραγωγή εμμέσως, λόγω της αντίστοιχης μείωσης στην παραγωγή πετρελαίου (η εξόρυξη πετρελαίου στην ουσία παράγει διάφορα υποπροϊόντα αερίου). Αλλά και ο υπο-κλάδος των πετρελαιοφόρων βλέπει ζήτηση, λόγω της αυξημένης ανάγκης για αποθήκευση αργού (αυτό φυσικά μπορεί να αλλάξει απότομα, με τις μειώσεις του Μαΐου). Μάλιστα αρκετές είναι και οι ναυτιλιακές εταιρίες ελληνικών συμφερόντων ανά το κόσμο, που απολαμβάνουν υψηλότερα ναύλα.
- Ας κρατήσουμε επαφή: Ντένης Βιλιάρδος, Facebook
