Μία συνοπτική ακτινογραφία της οικονομίας της κατ’ επίφαση αυτοκρατορίας των νέο-Οθωμανών, οι οποίοι έχουν το θράσος να απειλούν την εδαφική μας ακεραιότητα, με στόχο την παραπλάνηση του εξαθλιωμένου πληθυσμού τους – θεωρώντας πως η χρεοκοπημένη και ουσιαστικά ακυβέρνητη Ελλάδα, είναι αδύναμη να προστατευθεί.
.
Ανάλυση
– δημοσιεύθηκε το Σάββατο 28.04.18 στα Παραπολιτικά.
Το 2013 ακούστηκε για πρώτη φορά η ορολογία «Εύθραυστοι πέντε» (fragile five) στις διεθνείς συζητήσεις, με την οποία χαρακτηρίζονταν οι εξής χώρες: η Ινδία, η Ινδονησία, η Ν. Αφρική, η Βραζιλία και η Τουρκία. Η αιτία ήταν η μεγάλη εξάρτηση τους από το εξωτερικό, από τις εισροές κεφαλαίων, λόγω των ελλειμμάτων στα ισοζύγια τους – ένα γεγονός που τις καθιστούσε πολύ ευάλωτες έναντι κρίσεων. Όσον αφορά το κοινό χαρακτηριστικό που είχαν αυτές οι εντελώς διαφορετικές χώρες, δεν ήταν άλλο από την υπαγωγή τους στο ΔΝΤ σε κάποια στιγμή της ιστορίας τους – η Ινδία με δύο δάνεια που έλαβε το 1981-1982 και το 1991-1993, η Ινδονησία με την ασιατική κρίση, η Ν. Αφρική την ίδια εποχή, ενώ η Βραζιλία και η Τουρκία λίγο αργότερα.
Περιληπτικά τώρα, όταν το ΔΝΤ καλείται να βοηθήσει μία χώρα, συνήθως λόγω της αδυναμίας της να εξυπηρετήσει τα χρέη της σε συνάλλαγμα, αφενός μεν την υποχρεώνει να μειώσει τις δαπάνες της και να αυξήσει τους φόρους, αφετέρου να ιδιωτικοποιήσει τις δημόσιες επιχειρήσεις της – οι οποίες σχεδόν πάντοτε εξαγοράζονται από ξένους σε εξευτελιστικές τιμές.
Το αποτέλεσμα είναι η μεταφορά πλούτου από τον ιδιωτικό τομέα στο δημόσιο και από αυτό στους δανειστές (οπότε χρεώνονται ή χάνουν τα περιουσιακά τους στοιχεία οι ιδιώτες), καθώς επίσης η αύξηση των ελλειμμάτων στο ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών – επειδή οι ξένης ιδιοκτησίας πλέον δημόσιες επιχειρήσεις μεταφέρουν τα κέρδη τους στο εξωτερικό, ενώ παύουν να αποδίδουν μερίσματα στο κράτος. Με τον τρόπο αυτό «οι χώρες του ΔΝΤ» γίνονται ευάλωτες σε μελλοντικές κρίσεις, λόγω των δύο βασικών αδυναμιών που τους προκαλεί το ΔΝΤ: του ιδιωτικού χρέους και των εξωτερικών ελλειμμάτων.
Περαιτέρω, στα περισσότερα από τα πέντε παραπάνω κράτη λύθηκαν σε κάποιο βαθμό τα προβλήματα τους, με την έννοια ότι κατάφεραν να μειώσουν τις ανισορροπίες τους – με μεγάλη εξαίρεση την Τουρκία, το ιδιωτικό χρέος της οποίας επταπλασιάστηκε σε σχέση με το 2008, το εξωτερικό της χρέος υπερέβη τα 450 δις $ ή το 50% του ΑΕΠ της (τα 276 δις $ σε σκληρά νομίσματα), ενώ τα ελλείμματα του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών της πλησίασαν το 10% του ΑΕΠ το 2012, παραμένοντας έκτοτε πολύ μεγάλα (γράφημα Ι). Τα ελλείμματα αυτά δεν θα ήταν τόσο άσχημα, εάν χρηματοδοτούνταν μέσω σταθερών ξένων επενδύσεων – κάτι που όμως δεν συμβαίνει, αφού στην Τουρκία τοποθετούνται κυρίως κερδοσκοπικά κεφάλαια τα οποία, όταν αλλάζουν οι εξωτερικές ή οι εγχώριες συνθήκες, εγκαταλείπουν μαζικά μία χώρα.
Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη του ιδιωτικού χρέους της Τουρκίας (μπλε στήλες, αριστερή κάθετος), σε σχέση με το ισοζύγιο τρεχουσών συναλλαγών της (διακεκομμένη καμπύλη, δεξιά κάθετος).
Λογικά λοιπόν οι εταιρείες αξιολόγησης επέστησαν την προσοχή των επενδυτών στους κινδύνους ενός «εξωτερικού σοκ» – μεταξύ άλλων επειδή οι τουρκικές επιχειρήσεις είναι αρκετά χρεωμένες σε ξένο συνάλλαγμα, ενώ ο τζίρος τους είναι στο εγχώριο νόμισμα, η ισοτιμία του οποίου καταρρέει (από 1,75 το 2013 σε σχέση με το δολάριο στο 4,08 πρόσφατα), κυρίως λόγω των ελλειμμάτων του ισοζυγίου και των εκροών των ξένων κεφαλαίων.
Η πτώση βέβαια της λίρας αυξάνει τον πληθωρισμό οπότε περιορίζεται η αγοραστική αξία των χρημάτων, επίσης τα ήδη τεράστια εξωτερικά χρέη σε όρους εγχωρίου νομίσματος, ενώ μειώνει ταυτόχρονα το ΑΕΠ σε όρους δολαρίου – με αποτέλεσμα να γίνεται πολύ επικίνδυνη η οικονομική κατάσταση της χώρας, όταν την ίδια χρονική περίοδο αυξάνονται οι δημόσιες δαπάνες της λόγω της διεξαγωγής πολέμων. Με δεδομένο πάντως το ότι, η Τουρκία εισάγει περισσότερα από όσα εξάγει, η πτώση της λίρας αύξησε μεν τις εξαγωγές της πάνω από 10% σε ετήσια βάση το Μάρτιο, αλλά την ίδια στιγμή το εμπορικό της έλλειμμα εκτοξεύθηκε στα ύψη – κατά 54,2% σε ετήσια βάση!
Συνεχίζοντας, η τουρκική κυβέρνηση πήρε κάποια μέτρα, για να δυσχεράνει τα χρέη σε ξένα νομίσματα. Εν τούτοις, δεν επέτρεψε στην κεντρική της τράπεζα να αυξήσει τα βασικά επιτόκια, έτσι ώστε να μειωθεί ο πληθωρισμός, να ενισχυθεί η λίρα και να περιοριστούν οι εξωτερικές ανισορροπίες – κυρίως επειδή ο πρόεδρος της για πολιτικούς λόγους δεν θέλει να μειωθεί ο ρυθμός ανάπτυξης της τάξης του 7%, ο οποίος όμως στηρίζεται στην ιδιωτική κατανάλωση με δανεικά, όπως συνέβαινε στην Ελλάδα πριν το 2009, καθώς επίσης στις πολεμικές δαπάνες.
Εκτός αυτού, λόγω του ότι γνωρίζει πως η αύξηση των επιτοκίων θα δημιουργούσε πολύ μεγάλα προβλήματα στα υπερχρεωμένα νοικοκυριά της χώρας, οπότε στις τράπεζες – στις οποίες μπορεί μεν τα κόκκινα δάνεια να είναι χαμηλά (της τάξης του 3%), αλλά η αιτία είναι η αναχρηματοδότηση τους από τις ίδιες, με την έννοια πως εγκρίνουν νέα δάνεια για την πληρωμή των τοκοχρεολυσίων των προηγουμένων. Μπορεί δε ο κ. Erntogan να ισχυρίζεται πως έχει αυξήσει το ΑΕΠ της χώρας του στα 875 δις $ το 2016 από 200 δις $ το 2002, αλλά αυτό που μετράει είναι το κατά κεφαλήν ΑΕΠ – αφού η άνοδος του τουρκικού ΑΕΠ οφείλεται κυρίως στην αύξηση του πληθυσμού, όπως ακριβώς στη Νιγηρία και σε άλλες αναπτυσσόμενες οικονομίες, συμπεριλαμβανομένων των μεταναστών.
Εν προκειμένω η άνοδος ήταν από τα 8.000 $ στα 14.000 $ (γράφημα), όταν της Ελλάδας είναι στα 22.736 $ παρά την τεράστια πτώση του λόγω της κρίσης – ενώ η αγοραστική αξία των εισοδημάτων των Τούρκων έχει πλέον καταρρεύσει από τον πληθωρισμό, γεγονός που διαπιστώνει κανείς αμέσως εάν επισκεφτεί σήμερα τη χώρα, στην οποία η εξαθλίωση του πληθυσμού είναι πια ορατή δια γυμνού οφθαλμού.
Επεξήγηση γραφήματος: Εξέλιξη του ΑΕΠ της Τουρκίας (μπλε στήλες, αριστερή κάθετος), σε σχέση με το κατά κεφαλήν ΑΕΠ (διακεκομμένη γραμμή, δεξιά κάθετος).
Κλείνοντας, από όλα τα παραπάνω επεξηγείται γιατί οι εκλογές στην Τουρκία κηρύχθηκαν 17 μήνες πριν – μεταξύ άλλων επειδή η κυβέρνηση πρέπει να πάρει σημαντικές αποφάσεις για τα επιτόκια και τις τράπεζες, ενώ η οικονομία της επιδεινώνεται συνεχώς (με επί πλέον κίνδυνο να σπάσει η φούσκα ακινήτων που έχει δημιουργηθεί σε ορισμένες περιοχές της, αφού η ανάπτυξη στηρίχθηκε σε πολύ μεγάλο βαθμό στις κατασκευές, εκτός από την κατανάλωση επί πιστώσει).
Φυσικά υπάρχουν και θετικά στοιχεία, όπως η παραγωγική ανασυγκρότηση κυρίως στην ενδοχώρα, καθώς επίσης στα εξοπλιστικά προγράμματα με τη βοήθεια των πολέμων – ενώ δεν γνωρίζει κανείς εάν και πότε θα ξεσπάσει μία μεγάλη κρίση, αφού εξαρτάται τόσο από τα μέτρα που θα λάβει η κυβέρνηση της χώρας, όσο και από τις εξωτερικές παγκόσμιες συνθήκες, ειδικά από την πορεία των αμερικανικών επιτοκίων. Με δεδομένο πάντως το ότι δήλωσε την επιθυμία της να υπερδιπλασιάσει τα τουριστικά της έσοδα στα 60 δις €, έτσι ώστε να καλύψει ένα μέρος των ελλειμμάτων της, δύσκολα θα επιδιώξει ένα θερμό επεισόδιο στο Αιγαίο – αν και τίποτα δεν αποκλείεται.
Αθήνα, 29. Απριλίου 2018
Οικονομολόγος
