Η εξέλιξη της ελληνικής κρίσης από το 2010, η σημερινή οικονομική μας κατάσταση συγκριτικά με το παρελθόν, καθώς επίσης οι εναλλακτικές λύσεις – εάν υποθέσουμε πως υπάρχουν ακόμη, σε μία χώρα που δεν μας ανήκει πια
(To άρθρο αποτελείται από 2 Σελίδες)
.
Στην αρχή σκέφτηκα πως είναι περιττές πια οι διαλέξεις με αυτά τα θέματα, αφού βρισκόμαστε ήδη προ τετελεσμένων γεγονότων. Επειδή όμως το υποσχέθηκα, ενώ ένα τέτοιου είδους ακροατήριο είναι σωστό να έχει πλήρη ενημέρωση, θα προσπαθήσω να σας δώσω μία γενική εικόνα.
Επιγραμματικά, θεωρώ πως το «παιχνίδι», όπως θα το έλεγε κανείς, τελείωσε οριστικά. Ειδικά επειδή η εξυγίανση μίας χώρας είτε επιτυγχάνεται μέσα σε τρία χρόνια (όπου τον πρώτο χρόνο λαμβάνονται όλα μαζί τα σωστά μέτρα, το δεύτερο ωριμάζουν και τον τρίτο αποδίδουν), είτε αποτυγχάνει.
Έχει αποτύχει λοιπόν, μετά από έξι σχεδόν χρόνια, ενώ δεν υπάρχουν πλέον ούτε σοβαρές προτάσεις, ούτε βιώσιμες, ρεαλιστικές λύσεις. Πολύ περισσότερο, επειδή οι πολιτικές παρατάξεις της χώρας δεν κατανοούν πως πρέπει να καθίσουν όλες μαζί σε ένα τραπέζι, αμέσως, χωρίς ούτε λεπτό καθυστέρηση – αναζητώντας κάποια πιθανή διέξοδο στα τεράστια προβλήματα μας, έστω στο χείλος του γκρεμού.
.
Σε γενικές γραμμές τώρα, όσον αφορά τη ραγδαία επιδείνωση της οικονομικής μας κατάστασης, τα εξής:
(α) Το 2010 ο Ισολογισμός της Ελλάδας ήταν σχετικά ισοσκελισμένος, αφού απέναντι σε δημόσιο χρέος της τάξης των 300 δις €, ευρίσκονταν κρατικά περιουσιακά στοιχεία αξίας επίσης 300 δις €, σύμφωνα τότε με το ΔΝΤ (χωρίς τα ενεργειακά μας αποθέματα).
Η Ελλάδα χρωστούσε σε ιδιώτες επενδυτές, ενώ είχε έναν σημαντικό διαπραγματευτικό μοχλό πίεσης στα χέρια της, έτσι ώστε να μπορέσει να διαγράψει μέρος του χρέους:
Δηλαδή, θα μπορούσε να απειλήσει με τη δυνατότητα μετατροπής των ξένων δανείων της σε δραχμές, οπότε με την πληθωριστική μείωση τους εις βάρος των πιστωτών, αφού το 90% περίπου ήταν σε Εθνικό Δίκαιο.
Την ίδια εποχή, ο ιδιωτικός της τομέας ήταν ο λιγότερο χρεωμένος στην Ευρώπη, με ελάχιστα μη εξυπηρετούμενα χρέη – καθώς επίσης με περιουσιακά στοιχεία, μόνο η μεσαία τάξη, περί το 1,1 τρις €. Άρα ο Ισολογισμός των ιδιωτών ήταν αρκετά πλεονασματικός, ενώ δεν υπήρχαν τα υπόλοιπα προβλήματα (χαμηλοί μισθοί, συντάξεις πείνας, ανεργία, χρεοκοπίες κοκ.).
Τέλος, την ίδια εποχή, οι τράπεζες της ήταν από τις υγιέστερες της Ευρωζώνης, μη εκτεθειμένες στα αμερικάνικα ενυπόθηκα δάνεια χαμηλής εξασφάλισης – με επαρκή κεφάλαια, με μηδαμινές επισφάλειες, καθώς επίσης με αρκετά υψηλές καταθέσεις.
(β) Σήμερα, ο Ισολογισμός της Ελλάδας είναι εξαιρετικά ελλειμματικός αφού, παρά τις διαγραφές του 2011/2012, το δημόσιο χρέος είναι στα 320 δις € – ενώ απέναντι του ευρίσκονται τα ίδια σχεδόν περιουσιακά στοιχεία, αλλά με μία συνολική τιμή που δεν υπερβαίνει τα 50 δις €.
Παράλληλα, η Ελλάδα χρωστάει κυρίως σε κράτη, ενώ μετά το PSI, ακόμη χειρότερα μετά το Μνημόνιο νούμερο ΙΙΙ, δεν έχει πλέον κανένα διαπραγματευτικό χαρτί στα χέρια της. Το χρέος της είναι πια μη μετατρέψιμο σε δραχμές, τα ομόλογα είναι αγγλικού Δικαίου, ενώ η σημερινή κυβέρνηση έχει υποθηκεύσει τα πάντα.
Τα μη εξυπηρετούμενα χρέη του ιδιωτικού τομέα έχουν εκτοξευθεί στα 200 δις €, τα περιουσιακά του στοιχεία έχουν εξανεμισθεί (μόνο από τη μεσαία τάξη χάθηκαν σχεδόν 600 δις €), ενώ η φοροδοτική ικανότητα των Πολιτών είναι στο ναδίρ – όταν η ανεργία έχει κλιμακωθεί και οι χρεοκοπίες των επιχειρήσεων μοιάζουν με επιδημία.
Την ίδια στιγμή οι τράπεζες έχουν χρεοκοπήσει, το δημόσιο έχασε τα κεφάλαια που είχε τοποθετήσει, με έναν τρόπο που μόνο ως σκάνδαλο θα μπορούσε να θεωρηθεί, ενώ θα ανήκουν σύντομα σε ξένα χέρια.
Αυτοί οι ξένοι που μπορεί να είναι και Έλληνες τραπεζίτες, μεταμφιεσμένοι, θα εκτελέσουν εν ψυχρώ τους δανειολήπτες, έχοντας σχεδόν δικτατορικές εξουσίες μετά την ψήφιση του πρόσφατου νόμου.
.
Συνεχίζοντας, με βάση τα παραπάνω, η κατάσταση της Ελλάδας είναι κάτι περισσότερο από απελπιστική – ενώ δεν αντιμετωπίζει πρόβλημα ρευστότητας, όπως ανέφερε πρόσφατα ο πρωθυπουργός, αλλά ένα οξύτατο, δίδυμο πρόβλημα φερεγγυότητας (δημόσιος και ιδιωτικός τομέας).
Με απλά λόγια είναι πλέον αθεράπευτα χρεοκοπημένη, χωρίς καμία δυνατότητα «αναβίωσης» – απόλυτα εξαρτημένη από τα δάνεια της Τρόικας, τα οποία όμως δεν θα της παρέχονται επ’ αόριστον (μνημόνιο IV κλπ.).
Έχοντας συνειδητοποιήσει τώρα οι Έλληνες ότι, δεν χρεοκοπούν τα κράτη αλλά οι Πολίτες τους, κατανοούν επίσης πως η χώρα δεν τους ανήκει πια, ενώ κυβερνάται απολυταρχικά από τους δανειστές της – με εκπρόσωπο τους την Τρόικα. Δυστυχώς η Ελλάδα έχει χάσει ακόμη και την ύστατη λύση της χρεοκοπίας, η οποία ίσως δεν είναι πια εφικτή – υποθέτοντας πως η κυβέρνηση έχει υπογράψει τα πάντα, χωρίς καμία απολύτως επιφύλαξη.
Ενώ η χώρα λοιπόν οδηγείται στο χάος, απειλούμενη να μετατραπεί σε ένα αποτυχημένο κράτος, οι κίνδυνοι αναταραχών και εξεγέρσεων έχουν αυξηθεί επικίνδυνα. Αυτό θα επιτάχυνε σημαντικά τις οδυνηρές εξελίξεις, οι οποίες μπορούν ακόμη και να προκαλέσουν τη βίαιη, ανεξέλεγκτη ανατροπή της κυβέρνησης.
Στα πλαίσια αυτά, χωρίς να θέλω να είμαι απαισιόδοξος, δεν φαίνεται να υπάρχει καμία απολύτως λύση. Εκτός ίσως εάν συνεννοηθούν άμεσα όλα μαζί τα πολιτικά κόμματα, συμφωνώντας σε μία κοινή πολιτική διαχείριση της κατάστασης, η οποία να είναι ρεαλιστική κάτω από τις συνθήκες που έχουν διαμορφωθεί.
Πάντως, η κυλιόμενη χρεοκοπία που έχει επιλεχθεί, χωρίς καμία ελπίδα και προοπτική για το μέλλον, μας οδηγεί κατ’ ευθείαν στην κόλαση. Πόσο μάλλον σε μία εποχή που προβλέπεται να ξεσπάσει μία νέα χρηματοπιστωτική κρίση, σε ολόκληρο τον πλανήτη.
Για την ενημέρωση σας τώρα, θα αναφερθώ στα μέτρα των μνημονίων που επιβλήθηκαν από το 2010 έως το 2014, καθώς επίσης στα αποτελέσματα τους, επιγραμματικά.
Δυστυχώς δεν έχω τη δυνατότητα εδώ να τα τεκμηριώσω με πίνακες. Υπάρχουν όλοι όμως στην διαδικτυακή πύλη που αναρτώ τις αναλύσεις μου (πηγή).
.
2010 – 2014
(1ον) Τα μέτρα λιτότητας που υιοθέτησε η Ελλάδα ήταν «βιβλικών διαστάσεων», μοναδικά στην ιστορία.
Η πτώση του ΑΕΠ ξεκίνησε βέβαια το 2008, αφού το ΑΕΠ του 2010 ήταν 5% χαμηλότερο από το αντίστοιχο του 2008.
Φαίνεται δε πως η κυβέρνηση της ΝΔ, όπως και οι προηγούμενες, εφάρμοσε πιστά το πρόγραμμα των δανειστών το 2012, καθώς επίσης το 2013, στο ήμισυ περίπου των προηγουμένων ετών – ενώ το 2014 δεν το έκανε.
(2ον) Τα παραπάνω μέτρα, ως ποσοστά επί του ΑΕΠ του 2009, ήταν καταστροφικά. Οι επιδράσεις τώρα των μέτρων στην οικονομία μίας χώρας περιγράφονται από τον πολλαπλασιαστή.
Σύμφωνα με αυτόν, εάν είναι ίσος με τη μονάδα, τότε η μείωση των δημοσίων δαπανών κατά 1 δις €, περιορίζει το ΑΕΠ επίσης κατά 1 δις €. Εάν είναι μεγαλύτερος, ας πούμε 1,5, τότε η μείωση των δαπανών κατά 1 δις € περιορίζει το ΑΕΠ κατά 1,5 δις €.
Φυσικά υπάρχουν διαφορές στον πολλαπλασιαστή, οι οποίες εξαρτώνται από τα επί μέρους μέτρα λιτότητας που επιβάλλονται. Με βάση δε επιστημονικές έρευνες τεκμηριώνεται ότι, οι πολλαπλασιαστές είναι ιδιαίτερα υψηλοί, σε περιόδους ύφεσης, όπως συνέβαινε στην Ελλάδα όλα αυτά τα χρόνια.
Σε γενικές γραμμές πάντως, τα φορολογικά μέτρα έχουν σαν αποτέλεσμα χαμηλότερους συγκριτικά πολλαπλασιαστές, οι οποίοι δεν επηρεάζονται τόσο από τις υφέσεις. Αντίθετα, η μείωση των δαπανών έχει σαν αποτέλεσμα υψηλότερους συντελεστές, αυξανόμενους σε περιόδους ύφεσης.
Εν τούτοις, αντί η Ελλάδα να αυξήσει περισσότερο τους φόρους και να μειώσει λιγότερο τις δαπάνες από το 2010 και μετά, έκανε ακριβώς το αντίθετο. Σήμερα δε, όπου πρέπει να μειώσει τους φόρους συνεχίζοντας να περιορίζει προσεκτικά τις δαπάνες, κάνει ξανά το αντίθετο.
Σε κάθε περίπτωση, οι πολλαπλασιαστές στην Ελλάδα ήταν πολλοί υψηλότεροι, από αυτούς που προϋπολόγισε η Τρόικα και το παραδέχτηκε αργότερα ως λάθος της. Είχαν λοιπόν καταστροφικά αποτελέσματα για το ΑΕΠ της χώρας, επομένως για όλα τα υπόλοιπα οικονομικά της μεγέθη.
(3ον) Διαπιστώθηκε πως η κατάσταση αντιστράφηκε το 2014, μετά την αλλαγή πολιτικής της ΝΔ. Σωρευτικά, χάθηκε ΑΕΠ ύψους 61,6 δις € στα τέλη του 2014, όταν το 2013 είχαν ήδη χαθεί 67,1 δις € – τα οποία θα αυξάνονταν περισσότερο, εάν δεν άλλαζε πορεία η κυβέρνηση, οπότε θα είχε καταστραφεί ολοσχερώς η Ελλάδα.
Ολοκληρώνοντας, λήφθηκαν μέτρα ύψους 58,6 δις €, με αποτέλεσμα να χαθεί ΑΕΠ της τάξης των 61,6 δις € – αυξάνοντας μεταξύ άλλων τους ανέργους κατά 1.232.000. Εδώ πρέπει να πούμε πως όταν το ΑΕΠ μειώνεται κατά 50.000 € ετήσια, χάνεται μία θέση εργασίας – ενώ συμβαίνει το αντίθετο όταν αυξάνεται.
Είναι προφανές δε πως η παραμονή του ΑΕΠ στα ίδια επίπεδα θα ήταν σημαντική, όσον αφορά το δημόσιο χρέος – το οποίο θα ήταν σήμερα στο 137% περίπου του ΑΕΠ, αντί στο 180%, δεν θα είχε αυξηθεί η ανεργία (θα παρέμενε κάτω του 10% χωρίς να κοστίσει τεράστια ποσά στο κράτος), δεν θα χρεοκοπούσαν τόσες επιχειρήσεις, ενώ όλοι οι υπόλοιποι δείκτες της οικονομίας θα ευρίσκονταν σε πολύ καλύτερη θέση.
Στη συνέχεια θα αναφερθώ στο σημερινό τριπλό εγκλωβισμό της Ελλάδας στο ευρώ, στο χρέος και στα μνημόνια. Για να μην δημιουργηθούν παρεξηγήσεις, είμαι υπέρ του ευρώ, όσο δεν καταστρέφεται η χώρα και εναντίον της χρεοκοπίας, επίσης όσο δεν καταστρέφεται η χώρα.
Ένας οικονομολόγος όμως οφείλει να τα εξετάζει όλα – ενώ μία κυβέρνηση πρέπει να έχει έτοιμα στα συρτάρια της σχέδια εκτάκτου ανάγκης, για οτιδήποτε χρειαστεί. Συνεχίζοντας, τα εξής:
.
Ο εγκλωβισμός στο ευρώ
Η Ελλάδα υποχρεώθηκε να υπογράψει στα τέλη του 2011 το PSI το οποίο, μεταξύ των πολλών άλλων δυσκολιών που της προκάλεσε, την εγκλώβισε στο ευρώ.
Η αιτία είναι το ότι, δεν της επέτρεπε πλέον τη μετατροπή του εξωτερικού χρέους σε τυχόν εθνικό νόμισμα, ενώ έως τότε ήταν εφικτό, με μία απλή απόφαση της Βουλής.
Παράλληλα της αφαίρεσε ένα πολύ σημαντικό διαπραγματευτικό χαρτί, αφού εάν απειλούσε πως θα μετέτρεπε το χρέος της σε δραχμές, θα έχαναν από τον πληθωρισμό που θα ακολουθούσε και οι πιστωτές της.
Ενώ μέχρι εκείνη τη στιγμή λοιπόν η χώρα μας μπορούσε να επιστρέψει στη δραχμή, εάν δεν εύρισκε άλλον τρόπο για να ανακτήσει τη χαμένη ανταγωνιστικότητα της, καθώς επίσης για να περιορίσει πληθωριστικά το δημόσιο χρέος της (η υποτίμηση της δραχμής κατά 50% θα μείωνε ανάλογα το πραγματικό χρέος, προκαλώντας αντίστοιχη ζημία στους πιστωτές της), η πόρτα έκλεισε ερμητικά.
Επομένως, η Ελλάδα εγκλωβίστηκε οριστικά στο ευρώ, αφού εάν υιοθετούσε τη δραχμή το εξωτερικό χρέος της θα διπλασιαζόταν, οπότε θα χρεοκοπούσε ακαριαία.
