Η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα χωρών που ακολούθησαν ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και καταφέρνουν να υπερασπίζονται τα συμφέροντα τους – χωρίς να προστρέχουν στην αγκαλιά των Μεγάλων Δυνάμεων που δεν δίνουν ποτέ τίποτα χωρίς αντάλλαγμα
Τοποθέτηση στο άρθρο «Δραχμή» (Blogs: Β. Βιλιάρδος): Το ότι το PSI ήταν καταστροφικό και το ότι η υπαγωγή του χρέους σε αλλοδαπό δίκαιο και αλλοδαπή δωσιδικία συνιστά λίαν αρνητική εξέλιξη που υπαγορεύτηκε από τους δανειστές μας για να μας στερήσει επιλογές είναι δεδομένο.
Ωστόσο, επειδή το θέμα της εθνικής κυριαρχίας είναι πολύ σύνθετο ακόμα και για νομικούς που δεν το έχουν μελετήσει ενδελεχώς, θέλω απλώς να πω ότι τα πράγματα είναι πολύ καλύτερα από όσο νομίζουν ακόμα και αυτοί, που ως ένα βαθμό κατέχουν πολύ καλά το θέμα, αν και μη νομικοί, και μάλιστα ακόμα και τώρα, μετά από όλα αυτά που έχουν συμβεί.
Γι’ αυτό και διαφωνώ κάθετα με όσους, καλοπροαίρετα ή και κακοπροαίρετα, μιλούν κατά καιρούς για “ακόμα μία «τελευταία ευκαιρία»”. Όσο υπάρχει έστω και ένας άνθρωπος που αυτοπροσδιορίζεται Έλληνας όπου της Γης, υπάρχει πάντα άλλη μία ευκαιρία. Εδώ υπήρξε ότι, αιώνες μετά. όχι μόνο την άλωση της Πόλης αλλά και την κατάληψη των ελληνικών περιοχών από τους Ρωμαίους, όταν εμφανίστηκαν κάποιοι ξυπόλητοι στις εσχατιές της χερσονήσου του Αίμου (που δεν βαφτίστηκε έτσι τυχαία) και προκάλεσαν ένα φαινόμενο που ορθά ονομάστηκε «παλιγγενεσία», εμείς εδώ θα «κωλώσουμε», που λένε και οι πιτσιρικάδες;
Συνεπώς το πρόβλημα μας είναι πολιτικό και κυρίως γεωπολιτικό και όχι τόσο οικονομικό. Και προφανώς οι συνέπειες μίας στάσης πληρωμών δεν θα ήταν χειρότερες από αυτό που μας συνέβη.
Ειλικρινά θυμάμαι με ανάμικτα συναισθήματα ιλαρότητας και οργής όλους τους αγράμματους παπαγάλους που έλεγαν ότι εάν κηρύτταμε στάση πληρωμών ή εγκαταλείπαμε το ευρώ, η Χώρα δεν θα είχε καύσιμα και φάρμακα (αδιανόητη ανοησία).
Ακόμα πιο αστείο ήταν ότι τότε όλοι εκείνοι που σήμερα ομνύουν υπέρ των γενοσήμων από τρίτες χώρες σημείωναν «έντρομοι» ότι, εάν κάναμε κάτι από τα δύο ή και τα δύο (στάση πληρωμών και επαναφορά εθνικού νομίσματος) θα έπρεπε να μην εισάγουμε πλέον επώνυμα φάρμακα αλλά να παράγουμε ή εισάγουμε τα «επικίνδυνα» (συλλήβδην) γενόσημα! Μιλάμε για απίστευτη ξετσιπωσιά ή στην καλύτερη περίπτωση άγνοια.
Νομικά, υπάρχουν λύσεις τόσο για την αποκατάσταση της ρευστότητας όσο και για την ελάφρυνση του δημοσίου χρέους, και μάλιστα σε συνθήκες που θα επιτρέψουν και την παραγωγική ανασυγκρότηση και την αντιμετώπιση της βίαιης φτωχοποίησης μεγάλων στρωμάτων του λαού, τις οποίες εάν επιλέξουμε και εφαρμόσουμε, ούτε οι διεθνείς συνθήκες ούτε οποιοσδήποτε εξωγενής παράγοντας μπορούν να αποτρέψουν ακόμα και αν οι πολιτικές αυτές παραβιάζουν (θεωρητικά ή και πρακτικά) διεθνείς συμβατικές υποχρεώσεις της Χώρας.
Το θέμα σηκώνει μεγάλη κουβέντα, οπότε θα αρκεστώ εδώ να σημειώσω ότι, επί της ουσίας, ένα κυρίαρχο κράτος δεν μπορεί κατ’ ουσία νομικά να υποχρεωθεί να πράξει οτιδήποτε με τη μορφή αναγκαστικής εκτέλεσης είτε εντός της επικράτειας του είτε και εκτός αυτής.
Αντίστοιχα, παρόλο η μη συμμόρφωση του σε δικαστικές αποφάσεις εγχώριες ή και αλλοδαπές ή σε αποφάσεις διεθνών οργάνων θα μπορούσε να επάγεται κάποιες κυρώσεις ή ακόμα και απώλεια περιουσιακών στοιχείων εκτός της επικράτειας του, είναι 100% βέβαιο ότι ένα κυρίαρχο κράτος νομικά είναι αυτεξούσιο και αυτό έχει τεράστια σημασία για τη διαπραγματευτική του ισχύ τόσο κατά τη σύναψη όσο και κατά την ομαλή εκτέλεση μίας σύμβασης, πολύ όμως περισσότερο όταν πάψει να συμμορφώνεται σε αυτή και αυτό είναι ήδη γνωστό στον αντισυμβαλλόμενο του, ο οποίος έχει ήδη υπολογίσει το σχετικό ρίσκο.
Είναι δε πολύ πιο ξεκάθαρο νομικά ήδη από τις Συνθήκες της Βεστφαλίας το 17ο αιώνα ότι σε μία σύμβαση όπου μέρη είναι κράτη, είτε αυτή αφορά διεθνή συνθήκη είτε σύμβαση κράτους με ιδιώτη, η ερμηνεία της σύμβασης και η εφαρμογή της και συμμόρφωσης του κράτους χωρίς τη συναίνεση του, με ετερόνομη ρύθμιση τρίτου (π.χ. αλλοδαπού ή διεθνούς δικαστικού, διαιτητικού ή άλλης φύσεως δικαιοδοτικού οργάνου) κάθε άλλο παρά εύκολη είναι.
Ακόμα και η δυνατότητα εκτέλεσης κατά του Δημοσίου που έχει πλέον θεσμοθετηθεί και στο εσωτερικό μας δίκαιο δεν είναι καθόλου απλή υπόθεση και προϋποθέτει στην ουσία έστω και σε ένα ελάχιστο βαθμό την εκούσια συμμόρφωση του Κράτους, ειδάλλως η ολοκλήρωσή της μπορεί να είναι εξαιρετικά επίπονη για τον επισπεύδοντα εάν όχι αδύνατη και πάντως παντελώς ασύμφορη.
Χαρακτηριστική δεν είναι μόνο η γνωστή πλέον πρόσφατη περίπτωση της Ισλανδίας, την οποία έχετε ήδη σχολιάσει διεξοδικά, αλλά και της Αργεντινής, όπου αντίθετα από όσα φαιδρά διαβάζουμε στον Τύπο, οι «Elliot & Associates» δεν έχουν καταφέρει ακόμα ούτε τα εκτός Αργεντινής περιουσιακά στοιχεία της χώρας να εκποιήσουν για να ικανοποιηθούν, 11 χρόνια μετά την επίσημη κήρυξη στάσης πληρωμών της χώρας!
Και φυσικά αφήνω κατά μέρος το ότι και να ικανοποιηθούν κάποια λίγα «vulture funds» 11 χρόνια αργότερα, αφενός το ποσό που θα λάβουν είναι αστείο μπροστά στο χρέος που κουρεύτηκε και αφετέρου η οικονομία της Αργεντινής έχει ανακάμψει (παρά τα όποια προβλήματα που πάντα υπάρχουν) και πλέον μπορεί να αποπληρώσει το χρέος χωρίς να αντιμετωπίζει προβλήματα βιωσιμότητας της οικονομίας της.
Είναι δε αποκαλυπτικό για τη στάση των εγχώριων ΜΜΕ στο θέμα αυτό ότι όλοι ακούσαμε για το πολεμικό σκάφος του Αργεντίνικου Ναυτικού που «κατασχέθηκε» (αν είναι δυνατόν ποτέ να τολμήσει ποτέ κανείς να κατάσχει πολεμικό πλοίο και να ζήσει για να το διηγηθεί) σε κάποιο αφρικανικό λιμάνι. Δεν μάθαμε όμως ποτέ τελικά εάν ο επισπεύδων την αναγκαστική εκτέλεση εισέπραξε τα οφειλόμενα ή εκπλειστηρίασε το πλοίο (προφανώς τίποτα από τα δύο δεν συνέβη).
Επίσης, είναι αστείο αυτό που ακούγεται περί του ότι όλες οι άλλες περιπτώσεις (Αργεντινή, Ισλανδία, Ισημερινός κλπ.) είναι διαφορετικές από την Ελλάδα και ότι στην Ελλάδα δεν μπορεί να γίνει default χωρίς νομικές συνέπειες. Προφανώς κάθε περίπτωση διαφέρει. Θεώρησε το δεδομένο όμως ότι νομικά μπορεί να γίνει η στάση πληρωμών αφού είναι ούτως ή άλλως μονομερής πράξη, την οποία ο δανειστής δεν μπορεί να αμφισβητήσει: μπορεί απλώς να ζητήσει τα οφειλόμενα.
Όποιος έχει εμπειρία από δικαστική είσπραξη απαιτήσεων έναντι ιδιωτών γνωρίζει πόσο δύσκολη είναι. Άρα μπορεί ίσως να φανταστεί πόσο δυσκολότερη είναι όταν στρέφεται κατά οντότητας αυτεξούσιας που παράγει η ίδια δίκαιο, όπως τα κυρίαρχα κράτη. Άλλωστε, η ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα στάσεων πληρωμών που με τον ένα ή τον άλλο τρόπο διευθετήθηκαν.
Αυτό το γνωρίζουν φυσικά τόσο οι δανειστές όσο και οι εγχώριοι συνεργάτες τους για αυτό και προσπαθούν να δώσουν ένα «ηθικό υπόβαθρο» στην αφαίμαξη της εγχώριας οικονομίας, ώστε αυτή να συνεχιστεί συναινετικά και όχι αναγκαστικά.
Συνεπώς, το θέμα δεν είναι εάν η χώρα μπορεί ή πρέπει να κηρύξει στάση πληρωμών σε περίπτωση που δεν μπορέσει να διευθετήσει με συμφωνία το χρέος της, αλλά γιατί δεν εξετάζει αυτή τη δυνατότητα. Η απάντηση δεν μπορεί να είναι φυσικά ότι δεν θα έχει «χρήματα» εάν το πράξει ή ότι δεν θα μπορεί να βγει στις αγορές. Και αυτό γιατί σε ότι αφορά τα λεφτά, καθώς αυτά δεν είναι τίποτε άλλο παρά μία μονάδα υπολογισμού της ανταλλαξιμότητας αγαθών και υπηρεσιών, η οποία όσο πιο «αυτόματη» και ελεύθερη γίνεται χωρίς την σύμπραξη των συναλλασσομένων αλλά με βάση «αντικειμενικά» κριτήρια τόσο λιγότερο ανταποκρίνεται στην αξία που εκφράζει το χρήμα ως μέσο υπολογισμού αξίας και πληρωμής / ανταλλαγής.
Άρα ένα κράτος σε κάποιες περιπτώσεις οφείλει να εκδίδει νόμισμα έχοντας εξάλλου εξ ορισμού το σχετικό προνόμιο ο οποίο αποτελεί θεμέλιο της κυριαρχίας του και το οποίο μόνο οικειοθελώς μπορεί να παραχωρήσει (ακόμα και μετά από ήττα σε πόλεμο με πραγματικά πυρά).
Νομίζω ότι μετά από ένα ατελείωτο κύκλο QE από τη FED τον τελευταίο καιρό, οι οποίοι όχι μόνο δεν οδήγησαν σε υπερπληθωρισμό όπως θα προέβλεπε η οικονομική επιστήμη «επί χάρτου» αλλά ούτε καν το stimulation (τόνωση) της οικονομίας που αναμενόταν απέφερε, αφού οδήγησε στην περιβόητη jobless recovery και σε ένα αέναο κύκλο κακόγουστων θρίλερ «δημοσιονομικού γκρεμού» κάθε τρίμηνο που θυμίζουν έντονα το γνωστό παραμύθι με το βοσκό και το Λύκο με τη γνωστή κατάληξη. Δεν χρειάζεται να εξηγήσω γιατί η περίφημη θεωρία του ότι η εκτύπωση νομίσματος οδηγεί πάντα σε πληθωρισμό είναι ανιστόρητη και αντι-επιστημονική.
Σε ότι αφορά εξάλλου την προσφυγή στις αγορές η ιστορία και πάλι μας διδάσκει ότι οι αγορές έχουν κοντή μνήμη και συγχωρούν τα πάντα. Γενικά, και στο θέμα του sovereign debt οι αναλυτές ξεχνούν ότι τα «χρήματα» που «δανείζονται» τα κράτη από τις αγορές, στην ουσία είναι λογιστικές πιστώσεις που επιτρέπουν στα κράτη να προβαίνουν σε «νόμιμη» χρήση αυτών των πιστώσεων για προβούν σε πληρωμές ή σε επενδύσεις. Με άλλα λόγια, ξεχνούν ότι και το χρέος είναι μία νομική κατασκευή, υποκείμενο και αυτό επομένως στους κανόνες της εθνικής κυριαρχίας.
Καταλήγουμε λοιπόν στο συμπέρασμα ότι αφού κανείς δεν υποχρεώνει την Κυβέρνηση να συμμορφωθεί με τις απαιτήσεις των δανειστών, η συμμόρφωση αυτή είναι οικιοθελής και αποβλέπει προφανώς σε κάποια ανταπόδοση. Εάν η ανταπόδοση είναι ετεροβαρής, δηλαδή είναι χαμηλότερης αξίας από αυτό που δίνεται από το κράτος στους δανειστές, όπως ισχύει εδώ, είναι προφανές ότι η Κυβέρνηση ικανοποιεί οικειοθελώς τις απαιτήσεις των δανειστών.
Και ο λόγος αυτού είναι ότι η χώρα μας συνεχίζει από ιδρύσεως του ελλαδικού Κράτους (το οποίο μάλιστα από συνταγματικής απόψεως δεν είναι απολύτως βέβαιο από πότε μετετράπη σε αυτοανακηρυσσόμενη Πολιτεία, σε αυτόνομη περιοχή της Οθωμανικής Αυτοκρατορίας υπό την προστασία των Μεγάλων Δυνάμεων («προτεκτοράτο» κατά τη σχετική ορολογία) και στο τέλος σε ανεξάρτητο Βασίλειο), να τελεί υπό ένα ιδιότυπο καθεστώς «διεθνούς κηδεμονίας» και υποτέλειας.
Αυτός είναι και ο λόγος που μια ελληνική κυβέρνηση δεν πρόκειται ποτέ να διαπραγματευτεί με βάση τα συμφέροντα του ελληνικού λαού όσο εξαρτά την επιβίωση της από το διεθνή παράγοντα.
Σημειώστε επίσης ότι διαφωνώ κάθετα με την έννοια της «μικρής Ελλάδας». Η πρόσφατη και απώτερη ιστορία είναι γεμάτη από παραδείγματα μικρομεσαίων χωρών (η Ελλάδα προφανώς δεν είναι μικρή χώρα για πολλούς λόγους που δεν χρειάζεται να αναφέρω, νομίζω το έχετε τονίσει πολλές φορές), οι οποίες ακολούθησαν και ακολουθούν ανεξάρτητη εξωτερική πολιτική και καταφέρνουν να υπερασπίζονται τα συμφέροντα τους χωρίς να προστρέχουν στην αγκαλιά των Μεγάλων Δυνάμεων που δεν δίνουν ποτέ τίποτα χωρίς αντάλλαγμα.
Χρήστος Χρήστου, Δικηγόρος
