Ανάλογες μαζικές αγωγές ετοιμάζονται και από Έλληνες αποταμιευτές, οι οποίοι έχουν αγοράσει ομόλογα του δημοσίου (υπολογίζονται από 2-4 δις €), ενισχύοντας ουσιαστικά την πατρίδα τους. Η θέση τους είναι ακόμη πιο δύσκολη, σε σχέση με τους ξένους, επειδή είναι εκ των πραγμάτων επιβαρυμένοι περισσότερο – λόγω της δεινής θέσης της χώρας τους η οποία, αφενός μεν μειώνει τις αμοιβές τους, αφετέρου όλα τα εισοδήματα τους λόγω ύφεσης, με την υιοθέτηση υψηλότερων φόρων, καθώς επίσης με τις έκτακτες εισφορές (χαράτσια) στην ιδιωτική τους ακίνητη περιουσία.
Η εξαίρεση τους λοιπόν από τη διαγραφή, όπως έχει συμβεί και σε άλλες χώρες, δεν αποτελεί μία απαράδεκτη, «επιλεκτική μεταχείριση», σε σχέση με τους ξένους. Εκτός αυτού, τόσο οι ιδιώτες-αποταμιευτές, όσο και τα ασφαλιστικά ταμεία, δεν έχουν τη δυνατότητα, όπως οι τράπεζες και οι θεσμικοί, να «αποσβέσουν» τις ζημίες τους.
Ειδικά όσον αφορά τις τράπεζες, η ζημία από τη διαγραφή μέρους της αξίας των ομολόγων θα μειώσει τα κέρδη τους, οπότε θα επιβαρυνθούν με λιγότερους φόρους (σε τελική ανάλυση βέβαια τα κράτη θα κληθούν να καλύψουν τις απώλειες, αφού θα εισπράξουν λιγότερους φόρους). Παράλληλα, η επιμήκυνση του χρόνου αποπληρωμής (νέα ομόλογα μεγαλύτερης διάρκειας) δεν αποτελεί πρόβλημα για αυτές – αφού θα εξασφαλίσουν πολλαπλάσια ρευστότητα, καταθέτοντας τα ως εγγύηση στην ΕΚΤ, σε αντίθεση με τους ιδιώτες, οι οποίοι φυσικά δεν έχουν αυτή τη δυνατότητα.
Κλείνοντας, η προσφορά της Ελλάδας προς τους εγχώριους και ξένους ιδιώτες επενδυτές, η οποία έγινε αποδεκτή «εθελούσια» από το 85% περίπου του συνόλου είναι, έτσι όπως «μετεφράσθηκε» από τις γερμανικές τράπεζες, ανά παλαιό ομόλογο ονομαστικής αξίας 1.000 €, η εξής:
.
(α) 20 καινούργια ομόλογα της εκδότριας, του Ελληνικού δημοσίου δηλαδή, συνολικής αξίας 315 € (επομένως το 31,5%) και λήξης από τις 24 Φεβρουαρίου του 2023 και μετά.
(β) τα ονομαζόμενα “PSI Payment Notes”, ονομαστικής αξίας 150 € (15%) – τα μισά εκ των οποίων διάρκειας ενός έτους (7,5%), ενώ τα υπόλοιπα 75 € (7,5%) δύο ετών (πρόκειται για ομόλογα του ευρωπαϊκού μηχανισμού EFSF). Μέχρι εδώ συνολικά λοιπόν το 46,5% της ονομαστικής αξίας ή 465 € στα 1.000 € (διαγραφή του 53,5%).
(γ) Τα ονομαζόμενα “GDP–Linked–Notes”, ονομαστικής αξίας 315 € (ένα επόμενο 31,5%). Οι πληρωμές αυτών των αξιόγραφων εξαρτώνται από την εξέλιξη του ΑΕΠ της Ελλάδας (κάπου στη σελίδα 81 της επίσημης διακήρυξης των 179 περίπου σελίδων στα αγγλικά αναφέρεται ότι, δεν είναι σίγουρο πως θα πληρωθεί αυτό το ποσόν, το οποίο είναι συνδεδεμένο με την εξέλιξη του ΑΕΠ της Ελλάδας).
(δ) τα ονομαζόμενα “Accrued Interest Notes” – δηλαδή, υποσχετικές πληρωμής, στην παρούσα αξία των επιτοκίων λήξης (με επιτόκιο που ξεκινάει από το 3,6% και διαμορφώνεται τελικά, κατά μέσον όρο, γύρω στο 4,5%).
.
Αν και υποθέτουμε ότι, πολύ σύντομα θα ακολουθήσει η Ιρλανδία, η Πορτογαλία, η Ισπανία, η Ιταλία, το Βέλγιο αλλά και άλλες χώρες της Ευρωζώνης (εάν βέβαια συνεχίσει να επιβάλλεται η ίδια πολιτική), η Ελλάδα είναι η πρώτη ανεπτυγμένη οικονομία, οι οποία χρεοκόπησε τις τελευταίες δεκαετίες – γεγονός που θα έχει πολύ δυσμενείς συνέπειες τόσο για την ίδια, όσο και γενικότερα για την αγορά ομολόγων.
.
ΧΡΕΟΚΟΠΙΕΣ ΚΑΙ ΑΝΑΔΙΑΡΘΡΩΣΕΙΣ ΔΙΕΘΝΩΣ
Μεταξύ των ετών 1998 και 2005 υπήρξαν πολλές οικονομικές κρίσεις στον πλανήτη – οι οποίες προκλήθηκαν κυρίως από το ξέσπασμα της ασιατικής (άρθρο μας). Εν τούτοις, δεν κατέληξαν όλες στη χρεοκοπία εκείνων των χωρών, οι οποίες αντιμετώπισαν οικονομικά προβλήματα – τα οποία ήταν συνήθως απόρροια των τραπεζικών καταρρεύσεων. Στον Πίνακα ΙΙ που ακολουθεί, αναφέρονται τα τρία πρώτα κράτη, τα οποία πτώχευσαν, αναδιαρθρώνοντας και διαγράφοντας παράλληλα μέρος των χρεών τους:
.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙ: Αναδιαρθρώσεις χρέους Ρωσίας, Ουκρανίας και Πακιστάν, σε δις $, συμμετοχή πιστωτών, μέση διαγραφή και διακύμανση (με τη μέθοδο της παρούσης αξίας, «μετρητοίς»).
| Δείκτες |
Ρωσία |
Ουκρανία |
Πακιστάν* |
| ΑΕΠ ονομ. σε $ (2011 πρόγνωση) |
1,88 τρις |
162,9 δις |
204,1 δις |
| Δημόσιο χρέος / ΑΕΠ (2011 πρόγνωση) |
8,7% |
44,8% |
60,1% |
| Διαγραφή χρέους στο εσωτερικό |
4,81 |
4,47 |
0,00 |
| Διαγραφή χρέους στο εξωτερικό |
33,89 |
3,29 |
6,51 |
| Συνολικό ποσόν αναδιάρθρωσης |
38,7 |
7,76 |
6,51 |
| Συμμετοχή πιστωτών εσωτερικού |
95% |
84% |
0,00 |
| Συμμετοχή πιστωτών εξωτερικού |
97% |
95% |
99% |
| Μέση διαγραφή χρέους στο εσωτερικό |
45,0% |
6,9% |
0,00 |
| Μέση διαγραφή χρέους στο εξωτερικό |
53,9% |
32,0% |
30,9% |
| Διακύμανση διαγραφής εσωτερικού |
40-55 |
5-9 |
0,00 |
| Διακύμανση διαγραφής εξωτερικού |
50-75 |
22-58 |
29-32 |
Πηγή: Sturzenegger/Zettelmeyer – World Factbook
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
* Το Πακιστάν δεν αναδιάρθρωσε καθόλου χρέη του εσωτερικού.
.
Για την καλύτερη κατανόηση του Πίνακα ΙΙ, στην αναδιάρθρωση του χρέους της Ρωσίας, συμμετείχαν οι δανειστές του εσωτερικού (τράπεζες, επιχειρήσεις, ιδιώτες) με 4,81 δις $ – όπου συμφώνησε το 95%, διαγράφηκε το 45% του χρέους και η διαγραφή κυμάνθηκε μεταξύ 40-55% (μέσος το 45%). Αντίστοιχα, αναδιαρθρώθηκαν χρέη του εξωτερικού ύψους 33,89 δις $ – όπου συμφώνησε το 97% των πιστωτών, διαγράφηκε το 53,9% του χρέους και η διαγραφή διακυμάνθηκε μεταξύ 50-75%.
Για σύγκριση, στην Ελλάδα αναδιαρθρώθηκαν περίπου 200 δις € (264 δις $) διαγράφηκε το 53,5% (το 28,9% του συνολικού χρέους, περί τα 141 δις $), εκ των οποίων το περίπου 45% αφορούσε πιστωτές του εσωτερικού και το 55% πιστωτές του εξωτερικού. Για τους ιδιώτες-πιστωτές της η ζημία σε «παρούσες αξίες» είναι της τάξης του 75%, επειδή δεν συμμετείχαν οι «κρατικοί» δανειστές. Στον Πίνακα ΙΙΙ παρουσιάζονται τα επόμενα τρία κράτη, με τον ίδιο τρόπο:
.
ΠΙΝΑΚΑΣ ΙΙΙ: Αναδιαρθρώσεις χρέους Ισημερινού (Ecuador), Αργεντινής και Ουρουγουάης σε δις $, συμμετοχή πιστωτών, μέση διαγραφή και διακύμανση (με τη μέθοδο της παρούσης αξίας, «μετρητοίς»).
| Δείκτες |
Ισημερινός |
||
| ΑΕΠ ονομ. σε $ (2011 πρόγνωση) |
65,3 δις |
435,2 δις |
49,4 δις |
| Δημόσιο χρέος/ΑΕΠ (2011 πρόγ.) |
25,5% |
42,9% |
49,2% |
| Διαγραφή χρέους στο εσωτερικό |
0,00 |
121,9 |
1,62 |
| Διαγραφή χρέους στο εξωτερικό |
6,51 |
79,7 |
3,77 |
| Συνολικό ποσόν αναδιάρθρωσης |
6,51 |
201,6 |
5,39 |
| Συμμετοχή πιστωτών εσωτερικού |
0,00 |
65% |
99% |
| Συμμετοχή πιστωτών εξωτερικού |
98% |
76% |
90% |
| Μέση διαγραφή χρέους στο εσωτερικό |
0,00 |
43,5% |
23,3% |
| Μέση διαγραφή χρέους στο εξωτερικό |
27,4% |
72,9% |
12,9% |
| Διακύμανση διαγραφής εσωτερικού |
0,00 |
30-65 |
10-40 |
| Διακύμανση διαγραφής εξωτερικού |
19-47 |
64-82 |
5-20 |
Πηγή: Sturzenegger/Zettelmeyer
Πίνακας: Β. Βιλιάρδος
.
Είναι προφανές ότι η μεγαλύτερη αναδιάρθρωση χρέους σε απόλυτο μέγεθος έγινε από την Ελλάδα, αφού ξεπέρασε τα 260 δις $ – ακολουθούμενη από την Αργεντινή, με περίπου 200 δις $. Τέλος, η διαδικασία δεν ήταν η ίδια σε όλες τις χώρες, με σημαντικές πολλές φορές διαφορές μεταξύ τους, σε αρκετά σημεία. Ακολουθεί μία αναλυτικότερη παρουσία, η οποία όμως αφορά μόνο το θέμα της αναδιάρθρωσης και όχι τα υπόλοιπα.
.
Η ΡΩΣΙΑ
Μετά την ασιατική κρίση, η οποία επηρέασε την οικονομία της, η Ρωσία αποφάσισε να μην εξοφλήσει τις ληξιπρόθεσμες (1998, 1999) οφειλές της, απέναντι στους πιστωτές του εσωτερικού, ύψους 4,8 δις $ – προβαίνοντας μόνη της σε στάση πληρωμών.Μία πρώτη προσφορά αναδιάρθρωσης, η οποία ανακοινώθηκε στους δανειστές της στο τέλος Αυγούστου του 1998, αμέσως μετά την απελευθέρωση του νομίσματος της, απορρίφθηκε.
Η δεύτερη προσφορά ακολούθησε το Μάρτιο του 1999, μετά από επίπονες διαπραγματεύσεις στο «κλαμπ του Λονδίνου» (στο οποίο, ως γνωστό, εκπροσωπούνται οι τράπεζες και οι ιδιώτες επενδυτές – σε αντίθεση με το «κλαμπ του Παρισιού», στο οποίο εκπροσωπούνται τα κράτη δανειστές). Η προσφορά αυτή συμπεριελάμβανε ένα πακέτο από μετρητά (30%), τρίμηνα και εξάμηνα γραμμάτια, καθώς επίσης μετοχές επιλεγμένων ρωσικών τραπεζών – εναλλακτικά, από φορολογικές ελαφρύνσεις ανάλογου ύψους. Για το υπόλοιπο 70% των μη ληξιπρόθεσμων ομολόγων της χώρας, προσφέρθηκαν καινούργια χρηματοπιστωτικά έγγραφα, διάρκειας τριών και πέντε ετών.
Η ιδιαιτερότητα ήταν το ότι, οι επενδυτές δεν έλαβαν ρευστότητα, επειδή τόσο τα μετρητά, όπως και τα έσοδα από την ενδεχόμενη πώληση των υπολοίπων στοιχείων του πακέτου, τοποθετήθηκαν σε έναν «προστατευμένο» τραπεζικό λογαριασμό σε ρούβλια – από τον οποίο θα μπορούσαν να εξοφληθούν μόνο μετά την πάροδο ενός έτους, κατά τα διάρκεια του οποίου θα παρέμεναν κατατεθειμένα άτοκα και σε έναν άλλο ρωσικό τραπεζικό λογαριασμό.
Εναλλακτικά θα μπορούσε κανείς να αποφύγει την αναμονή, εάν σε μία δημοπρασία τοποθετούταν μία φθηνότερη τιμή εξαγοράς τους. Με τον τρόπο αυτό η Ρωσία πέτυχε για πρώτη φορά στην ιστορία μία αναδιάρθρωση των ομολόγων της, η οποία συνοδευόταν από διασυνοριακό έλεγχο των κεφαλαίων.
Συνεχίζοντας οι επενδυτές, οι οποίοι αποδέχθηκαν την πρόταση (95%), έχασαν από 40% έως και 55% των δανείων τους (σε παρούσες τιμές) – ενώ αυτοί που δεν συμμετείχαν, πληρώθηκαν εξ ολοκλήρου. Εν τούτοις, οι απαιτήσεις τους κατατέθηκαν για πέντε χρόνια άτοκες σε έναν ρωσικό τραπεζικό λογαριασμό (παγωμένες καταθέσεις). Σύμφωνα με υπολογισμούς, αυτό σήμαινε διαγραφή (σε παρούσες αξίες) της τάξης του 55-84%.
Την ίδια εποχή η Ρωσία σταμάτησε να πληρώνει και τους ξένους δανειστές της – αποφασίζοντας να αναδιαρθρώσει συνολικά 33,9 δις $. Μετά τη συμφωνία με τους πιστωτές της, διαγράφηκε το 53,9% κατά μέσον όρο – όπου όμως η Ρωσία αποδείχθηκε έναν όρο, με βάση τον οποίο εάν τυχόν καθυστερούσε έστω και μία δόση, θα γινόταν ληξιπρόθεσμο το σύνολο των ομολόγων της (υφισταμένων και μελλοντικών).
Τέλος κατά πολλούς αναλυτές, η διαχείριση της ρωσικής κρίσης αποτελεί τη μεγαλύτερη αποτυχία του ΔΝΤ στην ιστορία του – ενώ λέγεται ότι, αυτός που τελικά προστάτευσε το νεαρό τότε κράτος από τη λεηλασία, δεν ήταν άλλος από την εγχώρια μαφία. Οι Η.Π.Α. εκείνη την εποχή επέτρεψαν, χωρίς φυσικά να το θέλουν, να «εκκολαφθεί» ο μεγαλύτερος «ανταγωνιστής» τους – γεγονός που θα πληρώνουν ακριβά για πάρα πολλά χρόνια.
Η ΟΥΚΡΑΝΙΑ
Αμέσως μετά τη ρωσική χρεοκοπία του 1998, η Ουκρανία αντιμετώπισε μία μεγάλη κρίση ρευστότητας – αποφασίζοντας να αναδιαρθρώσει ληξιπρόθεσμα δάνεια των ετών 1998, 1999 και 2000, συνολικού ύψους 7,8 δις $. Παρά το ότι όμως προτάθηκε στους εγχώριους πιστωτές της διαγραφή μόλις του 7% των απαιτήσεων τους (συμμετοχή κατά 84%), οι ξένοι υποχρεώθηκαν σε διαγραφή μεταξύ 22% και 58% (ανάλογα με το χρόνο λήξης των ομολόγων).
Η διαφορά αυτή προκλήθηκε από το ότι, στους εγχώριους πιστωτές δόθηκαν ομόλογα, τα οποία δεν επιτρεπόταν να δοθούν σε ξένους. Εν τούτοις, σχεδόν όλοι οι ξένοι πιστωτές αποδέχθηκαν την προσφορά, επειδή η Ουκρανία σκεφτόταν να επιβάλλει απαγόρευση εξόδου στα ξένα κεφάλαια, όπως είχε κάνει η Ρωσία. Προτίμησαν λοιπόν να αποσύρουν τα χρήματα τους το συντομότερο δυνατόν – προφανώς με μεγαλύτερες ζημίες.
.
ΤΟ ΠΑΚΙΣΤΑΝ
Η προσφορά αναδιάρθρωσης του Πακιστάν (2002) περιλάμβανε τρεις εκδόσεις ομολόγων, συνολικού ύψους 610 εκ. $, με τη διαγραφή του 31% των οφειλών του. Έγινε αποδεκτή από το 99% των ξένων δανειστών του, ενώ δεν απαιτήθηκε καμία διαγραφή από τους εγχώριους.
.
Ο ΙΣΗΜΕΡΙΝΟΣ (ECUADOR)
Η χώρα αντιμετώπισε μία τραπεζική κρίση (1998) η οποία, το 1999, κατέληξε σε μία συναλλαγματική – με το νόμισμα της να υποτιμάται ραγδαία, παράλληλα με την εκτόξευση του πληθωρισμού. Έκτοτε, ο Ισημερινός υιοθέτησε το Αμερικανικό δολάριο (δολαριοποίηση), ως το de facto νόμισμα του (από εδώ πηγάζει και η ιδέα της χρήσης του δολαρίου, ως ένα σενάριο για την Ελλάδα – ενώ τεκμηριώνεται η αδυναμία μίας μονομερούς εξόδου μας από το ευρώ).
Το επόμενο έτος (2000) ο Ισημερινός, με τη βοήθεια του ΔΝΤ, κατέθεσε μία πρόταση διαγραφής προς τους ξένους δανειστές του, από συνολικά έξι μέρη (tranches), με ομόλογα λήξης μεταξύ των ετών 2002 και 2025. Αφορούσε 6,51 δις $, με διαγραφές μεταξύ 19% και 47% (κατά μέσον όρο 27,4%) – ενώ έγινε αποδεκτή από το 98% των οφειλετών του. Οι περί «επαχθούς» χρέους συζητήσεις, οι οποίες γίνονται στη χώρα μας με αναφορές στον Ισημερινό, είναι μάλλον εκτός πραγματικότητας – με κριτήριο τη βιωσιμότητα του χρέους και την πραγματική (ρεαλιστική) «συνδρομή» όλης αυτής της διαδικασίας (θα το αναλύσουμε σε επόμενο άρθρο μας).
