.
Ξένη Δημοσίευση
-του Νίκολας Νασίμ Τάλεμπ
Μετάφραση-Σημειώσεις Μτφ: Π. Χατζηπλής
Προδημοσίευση Κεφαλαίου από το βιβλίο «Skin in the Game: Hidden Asymmetries in Daily Life (Ρισκάροντας το Τομάρι σου (όποια καλύτερη μετάφραση δεκτή…): Κρυφές ασυμμετρίες στην καθημερινή ζωή, 2018) που αναρτήθηκε στις 14 Αυγούστου 2016 (πηγή).
Ανάλυση
Το καλύτερο παράδειγμα, για το πώς λειτουργεί ένα σύνθετο σύστημα είναι κατά την προσωπική μου άποψη, η ακόλουθη περίπτωση: αν μια αδιάλλακτη μειονότητα – ένα συγκεκριμένο είδος αδιάλλακτης μειονότητας – φθάσει σε ένα συγκεκριμένο χαμηλό ποσοστό, ας πούμε 3 ή 4 τοις εκατό, αυτό αρκεί ώστε ολόκληρος ο πληθυσμός να πρέπει να υποταχθεί στις προτιμήσεις της. Επιπλέον μαζί με την κυριαρχία της μειονότητας, λαμβάνει χώρα μια οπτική ψευδαίσθηση: ένας τρίτος που δεν ξέρει τι συμβαίνει θα νομίζει ότι οι επιλογές και οι προτιμήσεις που παρατηρεί είναι αυτές της πλειοψηφίας. Αν σας φαίνεται παράλογο, είναι επειδή η επιστημονική μας διαίσθηση δεν είναι προσαρμοσμένη για αυτό (ξεχάστε την επιστημονική και ακαδημαϊκή διαίσθηση και τις γρήγορες αποφάσεις: δεν χρησιμεύουν εδώ και η τυπική κριτική ικανότητά σας αποτυγχάνει στα σύνθετα συστήματα, όχι όμως και η σοφία των γιαγιάδων σας).
Η βασική ιδέα πίσω από τα σύνθετα συστήματα είναι ότι το σύνολο συμπεριφέρεται με τρόπο που δεν προβλέπεται από τα συστατικά του. Οι αλληλεπιδράσεις έχουν μεγαλύτερη σημασία από τη φύση των μονάδων. Η μελέτη των μυρμηγκιών ένα-ένα «ποτέ» (κανείς δεν μπορεί βέβαια να πει ποτέ με ασφάλεια στις περισσότερες από αυτές τις περιπτώσεις), δεν θα μας δώσει μια ιδέα για το πώς λειτουργεί μια ολόκληρη μυρμηγκοφωλιά. Για να το κάνουμε αυτό, πρέπει να δούμε μια μυρμηγκοφωλιά ως μια μυρμηγκοφωλιά, τίποτα λιγότερο, τίποτα περισσότερο, ούτε καν σαν μια συγκέντρωση μυρμηγκιών. Αυτό είναι που ονομάζεται «αναδυόμενη» ιδιότητα του συνόλου, από το οποίο τα μέρη διαφέρουν επειδή αυτό που έχει σημασία είναι οι αλληλεπιδράσεις μεταξύ αυτών των μερών. Και οι αλληλεπιδράσεις μπορεί να υπακούουν σε πολύ απλούς κανόνες. Ο κανόνας που θα μελετήσουμε εδώ είναι ο «κανόνας της μειονότητας».
Ο κανόνας της μειονότητας θα μας δείξει πώς το μόνο που χρειάζεται είναι ένας μικρός αριθμός δυσανεκτικών ανθρώπων με αρχές, που έχουν κάτι να χάσουν μέσα από την κοινωνική συμμετοχή (skin in the game) αλλά έχουν θάρρος, ώστε να επηρεαστεί η λειτουργεία της κοινωνίας.
Ένα παράδειγμα «σύνθετου συστήματος» μου ήρθε, κατά ένα περίεργο τρόπο, όταν ήμουν ένα καλοκαίρι στο μπάρμπεκιου του ινστιτούτου Σύνθετων Συστημάτων της Νέας Αγγλίας. Όπως οι οικοδεσπότες έστρωναν το τραπέζι και έβαζαν τα ποτά, πέρασε από εκεί για να πει ένα γεια ένας φίλος που είναι θρησκευόμενος Εβραίος και τρώει μόνο κόσερ. Του πρόσφερα ένα ποτήρι από αυτό το κίτρινο σακχαρούχο υγρό με την όξινη γεύση που οι άνθρωποι μερικές φορές αποκαλούν λεμονάδα, σχεδόν σίγουρος ότι θα αρνηθεί λόγω των διατροφικών του πρακτικών κόσερ. Δεν το έκανε. Ήπιε το υγρό που λέγεται λεμονάδα και ένας άλλος που επίσης ακολουθεί την διατροφή κόσερ σχολίασε: «τα ποτά στην περιοχή εδώ είναι κόσερ». Κοιτάξαμε το χάρτινο δοχείο. Υπήρχε μια σήμανση: ένα μικροσκοπικό σύμβολο, ένα U μέσα σε έναν κύκλο, που σήμαινε ότι ήταν κόσερ. Το σύμβολο θα το προσέξουν εκείνοι που χρειάζεται να ξέρουν και αναζητούν το μικροσκοπικό αυτό σήμα. Όσο για τους άλλους, όπως και εγώ, λειτουργούσα όλα αυτά τα χρόνια, πίνοντας υγρά κόσερ χωρίς να το γνωρίζω.
Εγκληματίες με αλλεργία στα φιστίκια
Μια περίεργη σκέψη μου ήρθε τότε. Ο πληθυσμός που τρέφεται με προϊόντα κόσερ αντιπροσωπεύει λιγότερο από τα τρία δέκατα του ένα τοις εκατό (0,3%) των κατοίκων των Ηνωμένων Πολιτειών. Ωστόσο, φαίνεται ότι σχεδόν όλα τα ποτά είναι κόσερ. Γιατί; Απλώς και μόνο επειδή το να διαθέτεις μόνο κόσερ επιτρέπει στον παραγωγό, τον παντοπώλη, τον εστιάτορα, να μην χρειάζεται να ξεχωρίζουν τα προϊόντα σε κόσερ και μη κόσερ με ειδική σήμανση στις συσκευασίες, ξεχωριστά τμήματα στα μαγαζιά, ξεχωριστές παραγγελίες, διαφορετικά τμήματα στις αποθήκες. Και τότε ο απλός κανόνας για το πως αλλάζει το σύνολο έχει ως εξής:
«Κάποιος που τρώει κόσερ (ή χαλαλ) δεν θα φάει ποτέ κάτι που δεν είναι κόσερ (ή δεν είναι χαλαλ), αλλά κάποιος που δεν τρώει κόσερ δεν απαγορεύεται να φάει κόσερ»
Ή, αν το δούμε με ένα άλλο παράδειγμα:
«Ένα άτομο με ειδικές ανάγκες δεν θα χρησιμοποιήσει το κανονικό μπάνιο, αλλά ένα άτομο χωρίς αναπηρία, θα χρησιμοποιήσει το μπάνιο για άτομα με ειδικές ανάγκες.»
Βέβαια στην πραγματικότητα, μερικές φορές, διστάζουμε να χρησιμοποιήσουμε το μπάνιο με το σύμβολο ΑμΕΑ, επειδή παρασυρόμαστε από τον κανονισμό για τους χώρους στάθμευσης για ΑμΕΑ, πιστεύοντας ότι το μπάνιο προορίζεται επίσης για αποκλειστική χρήση από ΑμΕΑ.
Ένα ακόμα παράδειγμα:
«Κάποιος με αλλεργία στα φιστίκια δεν θα φάει τρόφιμα που έχουν έρθει σε επαφή με φιστίκια, αλλά κάποιος χωρίς αλλεργία στα φιστίκια μπορεί να φάει τρόφιμα που δεν έχουν ούτε καν ίχνος φιστικιού»
Αυτό εξηγεί γιατί είναι τόσο δύσκολο να βρει κάποιος φιστίκια σε αεροπλάνα και γιατί στα σχολεία δεν υπάρχουν φιστίκια (κάτι που, κατά κάποιον τρόπο, αυξάνει τον αριθμό των ατόμων με αλλεργία στα φιστίκια, καθώς η μειωμένη έκθεση είναι μια από τις αιτίες πίσω από αυτές τις αλλεργίες).
Ας εφαρμόσουμε τώρα τον κανόνα σε κάποιες ακόμα περιπτώσεις όπου μπορεί να γίνει διασκεδαστικός:
«Ένα έντιμο άτομο δεν θα διαπράξει ποτέ εγκληματικές πράξεις, αλλά ένας εγκληματίας θα εμπλακεί χωρίς δεύτερη σκέψη σε νόμιμες πράξεις.»
{Μτφ: δηλ. εννοεί ότι οι εγκληματίες είναι ευέλικτοι όσο αφορά την διάπραξη εγκλήματος και όπως θα δούμε παρακάτω σε άλλο παράδειγμα (επιβολή αρετής σε άλλους) οι δυσανεκτικοί νομοταγείς μπορούν να επιβάλουν τον «νόμο» σε ευέλικτους παράνομους}.
Αν ονομάσουμε στις περιπτώσεις αυτές την μειονότητα ως «αδιάλλακτη ομάδα», και την πλειοψηφία ως «ευέλικτη ομάδα». Ο κανόνας δε που τις διέπει είναι ότι υπάρχει ασυμμετρία στις επιλογές τους (Μτφ: δηλαδή ο κανόνας της μειονότητας).
Ας δούμε ένα άλλο παράδειγμα: μια φορά έκανα μια φάρσα σε έναν φίλο. Πριν από χρόνια, όταν οι μεγάλες καπνοβιομηχανίες απέκρυπταν και καταπίεζαν τις ενδείξεις βλάβης από το παθητικό κάπνισμα, στη Νέα Υόρκη υπήρχαν στα εστιατόρια τμήματα καπνιστών και μη καπνιστών (ακόμη και τα αεροπλάνα είχαν, εντελώς παράλογα, τμήμα καπνιστών). Πήγα λοιπόν για φαγητό με τον φίλο μου αυτόν που με επισκεπτόταν από την Ευρώπη. Το εστιατόριο είχε άδεια τραπέζια μόνο στο τμήμα των καπνιστών. Έπεισα τότε τον φίλο μου ότι έπρεπε να αγοράσουμε τσιγάρα καθώς έπρεπε να καπνίζουμε στο τμήμα καπνιστών. Συμμορφώθηκε.
(Μτφ: δηλαδή οι ευέλικτοι μη καπνιστές συμμορφωθήκαν με την μειονότητα. Πλέον ο διαχωρισμός σε καπνιστές και μη καπνιστές δεν ισχύει ούτε και στην εστίαση στην Ελλάδα αν και πέρασε από πολλά κύματα. Το ενδιαφέρον εδώ είναι ότι οι μη καπνιστές στην Ελλάδα είναι τόσο ευέλικτοι όσο οι μη καπνιστές στις ΗΠΑ (οι μη καπνιστές στις ΗΠΑ ούτε που διανοούνται να καπνίσουν μπροστά σε μη καπνιστές και πάντα αφότου πάρουν άδεια ενώ οι καπνιστές στην Ελλάδα το θεωρούν φυσικό να καπνίσουν αδιαφορώντας συχνά για τους μη καπνιστές οι οποίοι συμμορφώνονται ειδάλλως διακινδυνεύουν να χαρακτηριστούν γραφικοί, αποτέλεσμα ο νόμος να μην μπορούσε να εφαρμοστεί. Τελικά έγινε μέσα από την δράση κάποιων δυσανεκτικών της μειονότητας των μη καπνιστών (με την βοήθεια ιατρικών μελετών) αν και ο αριθμός των καπνιστών έχει μειωθεί επίσης και αποτελούν περίπου το 37% αν και είναι ακόμα οριακά η πλειοψηφία στις ηλικίες 35-54 (πηγή).
Δύο πράγματα ακόμη σε αυτό. Πρώτον, η γεωγραφία του εδάφους, δηλαδή η χωροθέτηση, παίζει κάποιο ρόλο. Είναι πολύ διαφορετικό εάν οι αδιάλλακτοι είναι συγκεντρωμένοι σε μια περιοχή από το να είναι αναμεμιγμένοι με τον υπόλοιπο πληθυσμό. Εάν τα άτομα που ακολουθούν τον κανόνα της μειονότητας ζουν σε γκέτο, με μια ξεχωριστή μικρή οικονομία, τότε ο κανόνας της μειονότητας δεν θα ισχύσει στο σύνολο. Αλλά, όταν ένας πληθυσμός έχει μια ομοιόμορφη κατανομή, ας πούμε ότι η αναλογία μιας αδιάλλακτης μειονότητας σε μια γειτονιά είναι η ίδια με εκείνη του χωριού, του χωριού είναι ίδια με το νομό, του νομού η ίδια με την περιφέρεια, και στην περιφέρεια η ίδια με το εθνικό σύνολο, τότε η (ευέλικτη) πλειοψηφία θα υποταχθεί στον κανόνα της μειονότητας.
Δεύτερον, ο παράγοντας κόστος παίζει κάποιο ρόλο επίσης. Στο πρώτο παράδειγμα μας η παραγωγή λεμονάδας με τους νόμους κόσερ δεν επηρεάζει κατά πολύ την τιμή του προϊόντος. Αλλά εάν η παραγωγή λεμονάδας κόσερ κοστίζει σημαντικά περισσότερο, τότε ο κανόνας θα αποδυναμωθεί μη γραμμικά σε σχέση με τη διαφορά κόστους. Αν κοστίζει δέκα φορές περισσότερο το να φτιάξει κανείς προϊόντα κόσερ, τότε ο κανόνας της μειονότητας δεν θα εφαρμοστεί, εκτός ίσως από ορισμένες πολύ πλούσιες γειτονιές.
Οι μουσουλμάνοι έχουν κανονισμούς τύπου κόσερ, αλλά αυτοί είναι πολύ πιο περιορισμένοι και ισχύουν μόνο για το κρέας. Μουσουλμάνοι και Εβραίοι έχουν σχεδόν πανομοιότυπους κανόνες σφαγής (το κόσερ είναι και χαλαλ για τους περισσότερους Σουνίτες μουσουλμάνους, ή ήταν έτσι τους περασμένους αιώνες όμως δεν ισχύει και το αντίθετο). Σημειώστε ότι αυτοί οι κανόνες σφαγής δεν είναι τελετουργικοί μόνο αλλά προϋποθέτουν την έμπρακτη συμμετοχή των πιστών (skin in the game). Προέρχονται από την αρχαία Ανατολικό-Μεσογειακή ελληνική και σημιτική πρακτική λατρείας όπου οι πιστοί πρέπει να συμμετέχουν στην λατρεία – δηλαδή από το κρέας που θυσιάζουν στους θεούς να τρώνε ότι απομένει. Δεν ήταν καλό σημάδι για τους Θεούς να φαίνεται ότι τους «ρίχνουν» με τις προσφορές.
Τώρα σκεφτείτε αυτήν την περίπτωση δικτατορίας της μειονότητας. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, όπου οι θρησκευόμενοι μουσουλμάνοι είναι μόνο τρία έως τέσσερα τοις εκατό, μια μεγάλη ποσότητα κρέατος είναι χαλαλ. Σχεδόν το εβδομήντα τοις εκατό των εισαγωγών αρνιού από τη Νέα Ζηλανδία είναι χαλαλ. Σχεδόν το δέκα τοις εκατό των καταστημάτων της αλυσίδας Subway έχει μόνο προϊόντα χαλαλ (εκτός χοιρινού κρέατος) παρά το υψηλό κόστος από τις χαμένες πωλήσεις χοιρινού κρέατος στα καταστήματα αυτά. Το ίδιο ισχύει και στη Νότια Αφρική όπου, με το ίδιο ποσοστό μουσουλμάνων, ένας δυσανάλογα υψηλότερος αριθμός κοτόπουλων είναι πιστοποιημένο ως χαλαλ.
Αλλά στο Ηνωμένο Βασίλειο και σε άλλες χριστιανικές χώρες, το χαλαλ δεν περνά αρκετά αδιάφορο ώστε να εξαπλωθεί η κατανάλωσή του, καθώς πολλοί μπορεί να επαναστατήσουν ενάντια στη με το ζόρι τήρηση των θρησκευτικών κανόνων άλλων. Για παράδειγμα, ο Άραβας χριστιανός ποιητής του 7ου αιώνα Al-Akhtal δήλωνε με παρρησία ότι δεν θα φάει ποτέ κρέας χαλαλ, στο διάσημο ποίημα του με τίτλο «Δεν τρώω κρέας θυσιών» όπου διακήρυσσε την χριστιανικότητά του (Η στάση αυτή του Al-Akhtal αντιπροσώπευε την τυπική αντίδραση των χριστιανών τρεις ή τέσσερις αιώνες πιο πριν κατά την εποχή των παγανιστών όταν η δοκιμασία που υποβάλλονταν ήταν το να εξαναγκάζονται να φάνε κρέας θυσίας, το οποίο θεωρούσαν βλασφήμια. Πολλοί δε χριστιανοί μαρτύρησαν από πείνα.)
Κάποιος μπορεί να περιμένει την ίδια άρνηση σε αλλότριους θρησκευτικούς κανονισμούς και στην Δύση όπως ο μουσουλμανικός πληθυσμός στην Ευρώπη θα αυξάνεται.
Έτσι, ο κανόνας της μειονότητας μπορεί να εξασφαλίσει ότι θα υπάρχει μεγαλύτερο ποσοστό τροφίμων χαλαλ στα καταστήματα από ότι δικαιολογείται από το ποσοστό αυτών που τρώνε χαλαλ στον πληθυσμό, αν και μπορεί να προκαλέσει αντιδράσεις σε κάποιες περιπτώσεις όταν μερικοί άνθρωποι είναι εναντίον των μουσουλμανικών τροφίμων.
(Μτφ: οπότε σε αυτή την περίπτωση το θέμα θα είναι ποιο ποσοστό πωλήσεων θα δεχθούν να χάσουν οι χονδρέμποροι: των δυσανεκτικών που τρώνε χαλαλ και δεν θα αγοράζουν ή των δυσανεκτικών που δεν θα τρώνε και θα μποϋκοτάρουν; Αυτό σε σχέση και με το κόστος ξεχωριστής παραγωγής και διαχείρισης των τροφίμων. Όλα αυτά υπό την προϋπόθεση ότι το κύριο κριτήριο αποφάσεων για τις εμπορικές εταιρίες, είναι το άμεσο κέρδος βέβαια. Για παράδειγμα το κανάλι STAR συνεχίζει να παίζει τουρκόφωνες σειρές παρά τις συνεχείς οχλήσεις https://analyst.gr/2020/09/08/anoixti-epistoli-stin-oik-vardinogianni/ έστω να τις μεταγλωττίσει και την χαμηλή ακροαματικότητα και παρόλα αυτά κάποιες εταιρίες να διαφημίζονται.. https://analyst.gr/2020/11/16/star-sinexizei-na-metadidei-tourkiki-propaganda/)
Όμως, με ορισμένους μη θρησκευτικούς κανόνες διατροφής, το ποσοστό συμμόρφωσης με την μειονότητα μπορεί να φτάσει σχεδόν στο εκατό τοις εκατό (ή κάποιο υψηλό ποσοστό τέλος πάντως). Για παράδειγμα, στις ΗΠΑ και την Ευρώπη, οι εταιρείες «βιολογικών τροφίμων» αυξάνουν τις πωλήσεις τους ακριβώς λόγω του κανόνα της μειονότητας. Το κάνουν επίσης επειδή τα ευρείας χρήσης και χωρίς σήμανση τρόφιμα μπορεί να θεωρείται από ορισμένους ότι περιέχουν φυτοφάρμακα, ζιζανιοκτόνα και γενετικά τροποποιημένους οργανισμούς (GMO) που κατά αυτούς ενέχουν άγνωστους κινδύνους (αυτό που ονομάζουμε εδώ GMO (Genetically Modified Organisms) ή στα Ελληνικά ΓΤΟ (Γενετικά Τροποποιημένος Οργανισμός) σημαίνει διαγονιδιακή τροφή, δηλαδή έχει γίνει μεταφορά γονιδίων από ένα ξένο οργανισμό ή είδος σε άλλον ενώ non GMO αυτά που δεν έχουν τέτοιους οργανισμούς). Θα μπορούσε επίσης να οφείλεται σε υπαρξιακούς λόγους, επιφυλακτικότητα ή συντηρητισμό τύπου Edmund Burke, καθώς μερικοί μπορεί να μην θέλουν να απομακρυνθούν πολύ γρήγορα, πολύ μακριά από αυτό που έτρωγαν οι παππούδες τους. Η σήμανση κάποιου τροφίμου ως «Οργανικό» είναι ένας τρόπος να ειπωθεί ότι δεν περιέχει ουσίες GMO.
(Μτφ: στις ΗΠΑ τα τρόφιμα που πιστοποιούνται ως «Οργανικά» (βιολογικά) είναι αυτά που δεν περιέχουν κάποιο συστατικό με GMO ούτε χημικά συστατικά ούτε έχουν χρησιμοποιηθεί χημικά αγροεφόδια στην καλλιέργεια. Natural δηλ. «Φυσικό» προϊόν ονομάζεται στις ΗΠΑ αυτό που δεν έχει χημικά συστατικά κατά την κατεργασία. Όμως μπορεί να περιέχει ως συστατικά GMO ουσίες. Τα non-GMO τρόφιμα δεν περιέχουν GMO συστατικά αλλά μπορεί να είναι Φυσικά ή όχι αναλόγως αν έχουν χημικά πρόσθετα. Άρα τα non-GMO δεν είναι απαραίτητα Βιολογικά αλλά όλα τα Βιολογικά είναι non-GMO. Μπορεί επίσης να υπάρχουν και παραλλαγές αυτών των σημάνσεων αναλόγως το ποσοστό οργανικών συστατικών στο τελικό προϊόν…. Βέβαια όλα αυτά δεν σημαίνουν τίποτα αν δεν υπάρχει επαρκής έλεγχος από τις αρχές και ενημέρωση του κοινού)
Με το να προωθούν τα γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα μέσω κάθε είδους λόμπι, με εξαγορά βουλευτών και ανοιχτή επιστημονική προπαγάνδα (και με εκστρατείες δυσφήμησης εναντίον κάποιων σαν εμένα), οι μεγάλες εταιρείες αγροτικών προϊόντων ήταν αφελείς να πιστεύουν ότι το μόνο που χρειάζεται είναι να κερδίσουν την πλειοψηφία. Όχι βέβαια, ηλίθιοι. Όπως έχω πει, η συνοπτική «επιστημονική» κρίση σας είναι πολύ ανεπαρκής για τέτοιου είδους αποφάσεις. Σκεφτείτε ότι όσοι τρώνε GMO μπορούν να φάνε φαγητά χωρίς GMO αλλά το αντίθετο δεν μπορεί να συμβεί, δηλαδή όσοι δεν τρώνε GMO, απλά δεν πρόκειται να τα φάνε.
Άρα μπορεί να αρκεί να έχουμε ένα πολύ μικρό ποσοστό κάποιων που δεν τρώνε τρόφιμα GMO, ας πούμε, όχι περισσότερο από 5 τοις εκατό αλλά ομοιόμορφα χωρικά κατανεμημένο για να μην τρώει GMO ολόκληρο o πληθυσμός. Πως γίνεται αυτό; Ας πούμε ότι έχετε μια εταιρική εκδήλωση, έναν γάμο ή ένα πολυτελές πάρτι για να γιορτάσετε την πτώση του καθεστώτος της Σαουδικής Αραβίας, την πτώχευση της παρασιτικής επενδυτικής τράπεζας Goldman Sachs, ή την δημόσια διαπόμπευση του Ray Kotcher, προέδρου της εταιρίας δημόσιων σχέσεων Ketchum που επιτίθεται σε επιστήμονες και όσους καταγγέλλουν επιστημονικές απάτες για λογαριασμό μεγάλων εταιρειών. Θα έπρεπε σε αυτή την περίπτωση να στείλετε ένα ερωτηματολόγιο που να ρωτάει τους καλεσμένους εάν τρώνε ή δεν τρώνε GMO και να εξασφαλίσετε ανάλογου αριθμού ειδικά γεύματα.
Αλλά όχι. Απλώς επιλέγετε να είναι τα πάντα non- GMO, με την προϋπόθεση ότι η διαφορά τιμής δεν είναι αποτρεπτική. Και πράγματι, η διαφορά τιμής φαίνεται να είναι αρκετά μικρή ώστε να μην παίζει ρόλο, καθώς το κόστος νωπών τροφίμων στις ΗΠΑ, καθορίζεται σε μεγάλο βαθμό, έως και το ογδόντα ή ενενήντα τοις εκατό, κυρίως από το κόστος διανομής και αποθήκευσης και όχι από το κόστος στο χωράφι. Και καθώς τα βιολογικά τρόφιμα (και αυτά που φέρουν άλλες σημάνσεις όπως «Φυσικό») έχουν μεγαλύτερη ζήτηση, λόγω του κανόνα της μειονότητας, το κόστος διανομής μειώνεται και έτσι η επικράτηση του κανόνα της μειονότητας επιταχύνεται.
Οι μεγάλες αγροτικές εταιρείες (Big Agricultural firms ή με τα αρχικά Big Ag) δεν συνειδητοποίησαν ότι αυτό ισοδυναμεί με το να μπαίνεις σε ένα παιχνίδι στο οποίο δεν φτάνει να κερδίσεις περισσότερους πόντους από τον αντίπαλο, αλλά να κερδίσεις το ενενήντα επτά τοις εκατό των συνολικών πόντων για να είσαι ασφαλής. Είναι περίεργο, για άλλη μια φορά, να βλέπεις τις μεγάλες αγροδιατροφικές εταιρίες (Big Ag) που έχουν ξοδέψει εκατοντάδες εκατομμύρια δολάρια σε έρευνα και σε εκστρατείες δυσφήμησης, με εκατοντάδες επιστήμονες που θεωρούν τον εαυτό τους πιο έξυπνο από τον υπόλοιπο πληθυσμό και να τους διαφεύγει ένα τόσο βασικό σημείο σχετικά με τις ασύμμετρες επιλογές.
Ένα άλλο παράδειγμα είναι αυτό: μην νομίσετε ότι η εξάπλωση των αυτοκινήτων με αυτόματα κιβώτια ταχυτήτων οφείλεται απαραίτητα στο ότι οι περισσότεροι οδηγοί προτιμούν τα αυτόματα. Μπορεί απλά να οφείλεται στο γεγονός ότι όσοι μπορούν να οδηγήσουν αυτοκίνητα με χειροκίνητα κιβώτια μπορούν πάντα να οδηγήσουν και αυτόματα, αλλά το αντίστροφο δεν ισχύει πάντα ([Σημ. 1 ΝΝΤ] Ευχαριστίες Amir-Reza Amini).
Η αναλυτική μέθοδος που χρησιμοποιούμε εδώ για να δείξουμε την εφαρμογή του κανόνα της μειονότητας προκύπτει από την Θεωρία των Ομάδων και ειδικότερα τη Μετάθεση Ομάδας (Renormalization Group) μια χρήσιμη έννοια της Μαθηματικής Φυσικής που μας επιτρέπει να παρακολουθήσουμε πώς τα φαινόμενα εξαπλώνονται προς τα πάνω ή κάτω. Ας το εξετάσουμε στη συνέχεια – χωρίς τα μαθηματικά.
Μετάθεση Ομάδας (Renormalization Group)
Το Σχήμα 2 με τα τέσσερα κουτιά περιγράφει το φαινόμενο που ονομάζεται «τμηματικά επαναλαμβανόμενη ομοιότητα» (fractal self-similarity). Κάθε κουτί περιέχει τέσσερα μικρότερα κουτιά. Κάθε ένα από τα αυτά περιέχει επίσης τέσσερα κουτιά, και ούτω και καθ’εξής όπως πάμε προς τα πάνω ή προς τα κάτω μέχρι ενός συγκεκριμένο σημείου. Τα κουτιά έχουν δύο χρώματα που αντιπροσωπεύουν δυο ομάδες στην κοινωνία: κίτρινο για την πλειοψηφία και ροζ για τη μειοψηφία.
Ας υποθέσουμε ότι η μικρότερη κοινωνική συσσωμάτωση περιέχει τέσσερα άτομα, πχ μια τετραμελή οικογένεια. Ένα από τα μέλη της, πχ η κόρη, ανήκει στην αδιάλλακτη μειονότητα και τρώει μόνο μη γενετικά τροποποιημένα τρόφιμα (non-GMO) (στα οποία περιλαμβάνονται και τα βιολογικά). Για να ξεχωρίζουμε λοιπόν το μέλος αυτό χρωματίζουμε ροζ το κουτί που το αντιπροσωπεύει ενώ τα άλλα (που αντιστοιχούν σε μέλη που τρώνε και GMO) είναι κίτρινα. Η πεισματάρα κόρη καταφέρνει να επιβάλει την άποψή της στα υπόλοιπα τρία μέλη της οικογένειας οπότε χρωματίζονται όλα τα κουτιά της ομάδας ροζ, έχουμε δηλαδή μια «μετάθεση της ομάδας» (renormalization). Τώρα, στο επόμενο στάδιο, έχουμε την οικογένεια να πηγαίνει σε ένα πάρτι μπάρμπεκιου στο οποίο συμμετέχουν τρεις άλλες οικογένειες. Καθώς είναι γνωστό ότι οι επισκέπτες τρώνε μόνο non-GMO, θα μαγειρέψουν μόνο βιολογικά προϊόντα ώστε να φάνε όλοι και έτσι αυξάνεται η ζήτηση για το non-GMO. Το τοπικό μανάβικο τώρα χωρίς να ξέρει το λόγο, συνειδητοποιεί ότι η γειτονιά αγοράζει περισσότερο non-GMO τρόφιμα οπότε για να μην έχει δυο διαφορετικές παραγγελίες, παραγγέλνει όλα τα προϊόντα ως non-GMO. Με την σειρά του ο τοπικός χονδρέμπορος πρέπει τώρα να αγοράσει περισσότερα non-GMO και η ιστορία συνεχίζει με διαδοχικές μεταθέσεις.
(Μτφ: δηλαδή ο χονδρέμπορος ίσως ξεκινήσει να προμηθεύει όλη την περιοχή μόνο με non-GMO αφού βλέπει ότι έχει αυξηθεί η ζήτηση για να κάνει την ζωή του πιο εύκολη, εν συνεχεία οι χονδρέμποροι σε μια πόλη προμηθεύουν μόνο GMO και ούτω καθ’εξής με περαιτέρω μεταθέσεις μέχρι τα non–GMO να επικρατήσουν σε ολόκληρες πόλεις, νομούς ίσως και κράτη.
Παρεμπιπτόντως δεν έχουμε καν ασχοληθεί για το πως μπορεί να μεγεθυνθεί το αποτύπωμα μιας προτίμηση της μειονότητας σε περιπτώσεις ακτιβισμού που στοχοποιεί προμηθευτές για την προμήθεια προϊόντων που έχουν πχ παραχθεί με καταναγκαστική εργασία ή από εταιρίες που δεν υιοθετούν συγκεκριμένες δικαιωματιστικές αντιλήψεις, η συμπεριφέρονται με συγκεκριμένο τρόπο στα ζώα ή το ρυπαίνει το περιβάλλον ή κάποιο υψηλόβαθμο στέλεχος έκανε το λάθος να γράψει ένα αστείο στα Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης που δεν τους άρεσε. Έτσι προκειμένου να μη χάσουν πωλήσεις και βλάψουν τη δημόσια εικόνα τους μπροστά σε μια ευέλικτη πλειοψηφία που δεν έχει καταλάβει το τι γίνεται καλά-καλά αλλά με βάση αλτρουιστικά αντανακλαστικά ίσως και να πάρει αυθόρμητα το μέρος των εμφανιζόμενων ως αναξιοπαθούντων και του εμφανιζόμενου ως Δαβίδ στην μονομαχία δηλ. των ακτιβιστών, κάποιες εταιρίες μπορεί να υποχωρήσουν στην μειονότητας αυτή.
Έτσι η απαθής ή ευέλικτη πλειοψηφία που συνεχίζει να τρώει ένα συγκεκριμένο προϊόν ή να φοράει κάποιο ρούχο έχει εμμέσως «συμμορφωθεί» με μια άποψη που δεν έχει αντιληφθεί ή ενημερωθεί σε βάθος και ίσως και να μην συμφωνεί και μαζί της. Ενώ οι εταιρίες πλέον έχουν προχωρήσει στο επόμενο στάδιο, διαμορφώνοντας την πολιτική ατζέντα και ποια πρέπει να είναι η στάση της κοινής γνώμης έναντι κάποιων πρακτικών. Έτσι μπορεί να μποϋκοτάρουν από μόνες της κάποιους παραγωγούς όπως κάνει π.χ η Amazon ή η Apple (από το app store) ή η Google από τις διαφημίσεις).)
Συμπωματικά, μια μέρα πριν από το μπάρμπεκιου της Βοστώνης, ενώ χάζευα στη Νέα Υόρκη πέρασα από το γραφείο ενός φίλου με σκοπό να τον αποσπάσω από την δουλειά του. Για να’μαι ειλικρινής η πρόθεση ήταν να εμπλακούμε σε μια δραστηριότητα που όταν ξεπεράσει κάποια όρια, προκαλεί έλλειψη πνευματικής διαύγειας, αστεία στάση του σώματος και απώλεια ελέγχου στις εκφράσεις του προσώπου (Μτφ: εννοεί προφανώς να πάνε για ποτά). Τύχαινε τότε να επισκέπτεται την πόλη ο Γάλλος φυσικός Serge Galam και επέλεξε και αυτός το γραφείο του φίλου μου για να χασομερήσει. Ο Galam ήταν ο πρώτος που εφάρμοσε τις τεχνικές μετάθεσης στην κοινωνιολογία και τις πολιτικές επιστήμες. Το όνομά του μου ήταν γνωστό καθώς έχει γράψει το βασικό βιβλίο στο θέμα, το οποίο εκείνο τον καιρό βρισκόταν για μήνες σε ένα κλειστό κουτί της Amazon στο υπόγειό μου. Με εισήγαγε στην έρευνά του και μου έδειξε ένα υπολογιστικό μοντέλο επιλογών το οποίο αποδείκνυε ότι αρκεί μια μειονότητα να ξεπεράσει ένα συγκεκριμένο ποσοστό για να επικρατήσουν οι επιλογές της και στο σύνολο.
Η ίδια ψευδαίσθηση επικρατεί σε πολιτικές συζητήσεις μεταξύ πολιτικών «επιστημόνων»: νομίζετε ότι επειδή κάποιο ακροδεξιό ή ακροαριστερό κόμμα έχει την υποστήριξη, ας πούμε, του δέκα τοις εκατό του πληθυσμού πως ο υποψήφιος του θα λάβει το 10% των ψήφων; Όχι. Αυτοί οι αρχικοί ψηφοφόροι είναι απλά οι «αδιάλλακτοι» που θα ψηφίζουν το κόμμα τους ότι και να γίνει. Όμως ορισμένοι από τους «ευέλικτους» ψηφοφόρους μπορεί επίσης να ψηφίσουν υπέρ αυτού του ακραίου κόμματος, κατά τον ίδιο τρόπο που όσοι δεν ακολουθούν διατροφή κοσερ μπορούν να φάνε κοσερ. Είναι αυτοί οι άνθρωποι που πρέπει να προσέχει κανείς καθώς έτσι μπορεί να διογκώσουν τον αριθμό των ψήφων του ακραίου κόμματος. Τα μοντέλα του Galam κατέληξαν σε μια σειρά από μη-αναμενόμενα αποτελέσματα για την πολιτική επιστήμη – και οι προβλέψεις του αποδείχθηκαν πολύ πιο κοντά στην πραγματικότητα από ότι πιστεύει η αφελής πλειοψηφία.
(Μτφ: Έτσι μπορεί να πιθανολογήσει κάποιος γιατί εμφανίζονται τόσες πολλές δημοσκοπήσεις τελευταία ως μέρος της καθημερινής πολιτικής επικαιρότητας, εκτός βέβαια από πριν τις εκλογές, και που πολύ συχνά τελευταία βγαίνουν λανθασμένες. Τόσο δύσκολο είναι να γίνει μια στατιστική ανάλυση, ακόμα και στην περίπτωση που με την ιδεολογική τρομοκρατία των κραταιών συστημικών ΜΜΕ κάποιοι διστάζουν να δηλώσουν ανοιχτά τι πιστεύουν; Το χαρακτηριστικό των δημοσκοπήσεων αυτών είναι ότι συχνά δίνουν να προηγείται το κόμμα και ο ηγέτης που προωθεί το σύστημα. Η συνεχής επανάληψη που δείχνει το πρώτο ή το προτιμητέο κόμμα να χαίρει της αποδοχής της πλειοψηφίας αποβλέπει σε αυτήν ακριβώς την ευέλικτη πλειοψηφία στην κοινωνία που μπορεί να παρασυρθεί από «λαϊκιστές», «ακραίους» ή οτιδήποτε αφορισμό σκεφτούν οι δυσανεκτικοί συστημικοί για όποιον δεν συμφωνεί μαζί τους και που δεν πρέπει να επικρατήσει φυσικά.
Βλέπετε σε χώρες με ελλειμματική δημοκρατική λειτουργία ή συγκεντρωτικό τρόπο διοίκησης που ελέγχεται από λίγους παράγοντες στην πολιτική και την οικονομία, οι εκλογές απλά αποσυμπιέζουν κοινωνικές καταστάσεις επιβεβαιώνοντας το status quo μεταξύ συγκεκριμένων εναλλασσόμενων κομμάτων. Ακόμα και η αντίδραση πρέπει να διοχετευθεί μέσα από αυτό το status quo. Βλέπετε είναι πολύ πιο εύκολο να ανακρούσει πρύμναν ένα κόμμα που εξέφρασε αυτή την κοινωνική δυσαρέσκεια, κοινώς να κάνει κωλοτούμπα η ελεγχόμενη ηγεσία του από το να εκλεχθούν μη ελεγχόμενα κόμματα και να χρειαστεί να αλλάξουν κάπως οι συσχετισμοί μέσω επαναληπτικών εκλογών, οικουμενικών κυβερνήσεων τεχνοκρατών, διασπάσεων, αποστασιών και δημιουργία νέων κομμάτων. Σε αυτή την περίπτωση είναι πιο δύσκολο να πειστεί η κοινή γνώμη ότι αυτό γίνεται για το καλό της. Ενώ στην περίπτωση της κωλοτούμπας του κόμματος που ψήφισε μια σχετική πλειοψηφία θεωρείται και ότι το έχει νομιμοποιήσει πολιτικά, κατά την επικρατούσα αντίληψη, και έχει συνένοχή καθ’ολοκληρία σε ότι κάνει.
Όπως παρουσιάζεται λοιπόν στις δημοσκοπήσεις ότι το προτιμητέο κόμμα χαίρει της εκτίμησης της πλειοψηφίας επιβεβαιώνει στους πολλούς την ορθότητα της επιλογής τους (herd mentality ή ψυχολογία κοπαδιού). Αυτό αποτελεί μια ψυχολογική πλάνη αυτό-επιβεβαίωσης. Δεν έχετε ακούσει την φράση «εγώ είμαι με το 40% όπως όλος ο κόσμος, δεν είμαι ακραίος ή ψεκασμένος του 5%…» για να αναφερθούμε στους αφελείς οπαδούς και όχι σε κάποιους άλλους όχι τόσο αφελείς που θεωρούν ότι είναι έξυπνοι γιατί έτσι βολεύει να πιστεύουν που θα πούνε «εγώ πηγαίνω με όποιον κερδίζει γιατί κοιτάω τι θα βγάλω…».
Στις προεδρικές εκλογές των ΗΠΑ του 2020 για παράδειγμα αναφέρονταν σε δημοσκοπήσεις ότι ο Μπάιντεν προηγούνταν ακόμα και με 17 πόντους διαφορά ακόμα και λίγο πριν τις εκλογές, κάτι που διαψεύστηκε παταγωδώς στην πραγματικότητα. Τις δημοσκοπήσεις αυτές πολλοί που αμφισβητούσαν την εγκυρότητα τους τις αποκαλούσαν και δημοσκοπήσεις αποθάρρυνσης (Suppression Polls). Αυτό επειδή σκοπός τους θεωρείται ότι είναι να αποθαρρύνουν κάποιους από το να ψηφίσουν αφού το αποτέλεσμα θεωρείται διαμορφωμένο ώστε τίποτα να μη μπορεί να το αλλάξει ενώ δημιουργεί σε άλλους την αμφιβολία για την επιλογή τους αν δεν συμπλέει με το «ρεύμα» και την ενισχύει σε αυτούς που «προηγούνται». Παρεμπιπτόντως έχει ενδιαφέρον να ακούει κανείς μετά τις δικαιολογίες για την λάθος εκτίμηση και το πόσο κάποιος μπορεί να αυτογελοιοποιείται. Συνήθως σε επιχειρήσεις (γιατί φανταζόμαστε οι εταιρίες δημοσκοπήσεων είναι εταιρίες με αντικείμενο την πρόβλεψη) όταν κάποιος πέφτει έξω χάνει και την δουλειά του, εκτός αν το να πέφτει έξω, πολύ έξω, είναι η δουλειά του…
Από την άλλη οι δυσανεκτικές μειονότητες των πιστών οπαδών ενός κόμματος δεν θα αλλάξουν μυαλά ούτως ή άλλως. Η συζήτηση μαζί τους ωφελεί μόνο στο να επηρεαστούν τρίτοι ακροατές για αυτό πολλές φορές τα συστημικά-πλειοψηφικά κόμματα δεν διακινδυνεύουν να εμπλακούν σε μια συζήτηση από την οποία μπορούν να χάσουν σε εντυπώσεις και ψήφους, ειδικά δεν αν έχουν πληρώσει πανάκριβα τον τηλεοπτικό χρόνο και δεν θέλουν να τον μοιραστούν με κάποιον άλλον δωρεάν. Οι μικρές δυσανεκτικές αντιλήψεις πρέπει να βρούνε έκφραση μέσα από κόμματα που θα παραμείνουν κατά το δυνατό εκτός βουλής και κάλυψης ΜΜΕ (ίσως και μέσα από ελεγχόμενες ηγεσίες ως controlled opposition που να σαμποτάρει μεν την ανάπτυξή τους αλλά παράλληλα όχι τόσο ώστε να στερεί ψήφους από άλλους). Αν δεν γίνει αυτό και μπούνε στην βουλή, θα πρέπει να περιοριστούν σε πολύ μικρά ποσοστά, σίγουρα πολύ κάτω από το 10% ώστε να μην μπορούν να προσελκύσουν εύκολα συμπαθούντες από την ευέλικτη πλειοψηφία και φυσικά να μην προβάλλονται από τα ΜΜΕ. Όσο έχουν μικρά ποσοστά δεν θα παρέχεται στην ευέλικτη πλειοψηφία η σιγουριά της αυτό-επιβεβαίωσης μέσα από την ταύτιση με τις επιλογές ενός μεγάλου αριθμού ψηφοφόρων. Καθετί διαφορετικό, χωρίς να μπούμε σε ανούσιες πιθανολογήσεις περί το ποιόν του κάθε ψηφοφόρου, κάτι που δεν έχει σημασία σε μια δημοκρατία εξάλλου, απαιτεί ειδική πληροφόρηση και διάθεση να υπομείνει την αμφισβήτηση ίσως και επιθετικότητα των πολλών (για να μην πούμε κίνδυνο να χάσει δουλειά η προαγωγή σε μια χώρα που βασιλεύει το ρουσφέτι ή η τρομοκρατία). Αυτό τουλάχιστον όταν η «αντισυστημική» προτίμηση εκφράζεται φανερά. Όμως μπορεί να υπάρχει αυτό-αμφισβήτηση και σε κατ’ίδίαν σκέψεις όταν βλέπει κάποιος ότι έρχεται συστηματικά σε αντίθεση με το επικρατούν αφήγημα στην κοινωνία και τα (ελεγχόμενα σε ομοβροντία) συστημικά ΜΜΕ.
Το βέτο
Το φαινόμενο που είδαμε με την μετάθεση ομάδας είναι το αποτέλεσμα του «βέτο» ενός ατόμου σε μια ομάδα κάτι που μπορεί να επηρεάσει τις επιλογές. Ο Rory Sutherland υποστήριξε ότι αυτό εξηγεί γιατί επιτυγχάνουν ορισμένες αλυσίδες γρήγορου φαγητού (fast food), όπως η McDonald’s. Αυτό γίνεται όχι επειδή προσφέρουν ένα εξαιρετικό προϊόν, αλλά επειδή δεν προκαλούν αντιρρήσεις (βέτο) από καμιά συγκεκριμένη κοινωνικοοικονομική ομάδα – ούτε καν από μικρό αριθμό ατόμων σε κάποια συγκεκριμένη κοινωνικοοικονομική ομάδα. Για να το θέσω με τεχνικούς όρους, είναι η καλύτερη κακή επιλογή (Μτφ. ή το «μη χείρον βέλτιστο»). Μια επιλογή που έχει χαμηλό μέσο όρο (μ) και χαμηλή διακύμανση (σ) (Μτφ: εννοεί ότι ισχύει το μη χείρον βέλτιστο για πολύ μεγάλο αριθμό ατόμων με μικρές παραλλαγές).
Όταν υπάρχουν λίγες επιλογές φαγητού σε μια περιοχή, το McDonald’s φαίνεται να είναι μια ασφαλής επιλογή. Είναι επίσης μια ασφαλής επιλογή σε ύποπτα μέρη με πολλούς διερχόμενους αλλά λίγους τακτικούς πελάτες που η απόκλιση της ποιότητας του φαγητού μεταξύ του τι θα περιμέναμε να φάμε και το τι υπάρχει τελικά μπορεί να αποδειχθεί σημαντική. Αυτά τα γράφω στον κεντρικό σιδηροδρομικό σταθμό του Μιλάνου που όσο ενοχλητικό μπορεί να είναι για έναν επισκέπτη που έρχεται από μακριά, το McDonald’s είναι ένα από τα λίγα εστιατόρια εκεί. Είναι σοκαριστικό όμως να βλέπεις ακόμα και Ιταλούς να το επιλέγουν προσπαθώντας να αποφύγουν ένα ενδεχομένως επικίνδυνο γεύμα σε κάποιο εστιατόριο που δεν ξέρουν.
Το ίδιο συμβαίνει με την πίτσα: είναι ένα κοινά αποδεκτό φαγητό και εκτός από δεξιώσεις πολυτελείας κανείς δεν θα κατηγορηθεί αν την παραγγείλει.
Ο Rory μου έγραψε επίσης για την ασυμμετρία μεταξύ μπύρας-κρασιού σε σχέση με τις επιλογές ποτών στα πάρτι: «Μόλις υπάρχουν πάνω από δέκα τοις εκατό γυναίκες σε ένα πάρτι, δεν μπορείτε να σερβίρετε μόνο μπύρα. Από την άλλη και οι περισσότεροι άντρες πίνουν κρασί. Επομένως, χρειάζεστε μόνο ένα είδος ποτηριών (κρασιού) που χρησιμοποιείται και για τα δύο. Είναι το ίδιο με τις μεταγγίσεις αίματος που υπάρχει μια ομάδα αίματος που μπορεί να μεταγγιστεί σε όλους.
Αυτή η στρατηγική της καλύτερης χειρότερης λύσης μπορεί να είχε εφαρμοστεί και από τους Χαζάρους στην επιλογή τους μεταξύ Ισλάμ, Ιουδαϊσμού και Χριστιανισμού. Ο θρύλος λέει ότι τρεις υψηλόβαθμες θρησκευτικές αντιπροσωπείες (επίσκοποι, ραβίνοι και σεΐχηδες) ήρθαν για να τους προτείνουν ποια θρησκεία θα ασπαστούν. Ρώτησαν τότε τους Χριστιανούς εάν ήταν αναγκασμένοι να επιλέξουν ανάμεσα στον Ιουδαϊσμό και το Ισλάμ, ποιο θα διάλεγαν; Τον Ιουδαϊσμό, απάντησαν αυτοί. Στη συνέχεια ρώτησαν τους Μουσουλμάνους ποιο από τα δύο θα διάλεγαν, Χριστιανισμό ή Ιουδαϊσμό; Τον Ιουδαϊσμό, είπαν οι Μουσουλμάνοι. Κι έτσι κατέληξαν στον Ιουδαϊσμό και η φυλή τον ασπάστηκε. (Μτφ: λέγεται ότι έτσι οι Χαζάροι, λαός στην σημερινή Ουκρανία που βρίσκονταν μεταξύ αντίπαλων Μουσουλμανικών και Χριστιανικών δυνάμεων διατήρησαν μια ουδετερότητα και διαφορετικότητα).
Lingua Franca (Παγκόσμια Γλώσσα)
Εάν μια συνάντηση λαμβάνει χώρα στη Γερμανία, σε μια αίθουσα συνεδριάσεων Τευτονικής αρχιτεκτονικής, μιας εταιρείας που έχει σημαντικές δραστηριότητες διεθνώς ή στην Ευρώπη και κάποιος στην αίθουσα δεν μιλά Γερμανικά, ολόκληρη η συνάντηση θα διεξαχθεί στα… Αγγλικά, το είδος των χοντροκομμένων αγγλικών που χρησιμοποιούνται στις επιχειρήσεις σε όλο τον κόσμο. Αυτό μπορεί να είναι εξίσου προσβλητικό για τους Τεύτονες προγόνους των Γερμανών αλλά και για την αγγλική γλώσσα ([2]( Ευχαριστίες Arnie Schwarzvogel). Οφείλεται στον κανόνα ασυμμετρίας ότι όσοι δεν έχουν ως μητρική γλώσσα τα αγγλικά συνήθως ξέρουν αγγλικά (αν και κακά), αλλά το αντίστροφο (αγγλόφωνοι που να γνωρίζουν άλλες γλώσσες) είναι λιγότερο πιθανό.
Τα Γαλλικά υποτίθεται ότι είναι η γλώσσα της διπλωματίας καθώς τα χρησιμοποιούσαν στο παρελθόν δημόσιοι υπάλληλοι με αριστοκρατική καταγωγή – ενώ οι πιο παρακατιανοί συμπατριώτες τους που ασχολούνταν με το εμπόριο χρησιμοποιούσαν τα Αγγλικά. Στον ανταγωνισμό μεταξύ των δύο γλωσσών, τα Αγγλικά κέρδισαν καθώς το εμπόριο κυριάρχησε στη σύγχρονη ζωή. Η νίκη δεν είχε τίποτα να κάνει με το κύρος της Γαλλίας ή τις προσπάθειες των δημοσίων υπαλλήλων της για να προωθήσουν την λίγο ή πολύ όμορφη λατινική και με λογική ορθογραφία γλώσσα τους σε σχέση με την μπερδεμένης ορθογραφίας γλώσσα των κρεατοπιτοφάγων γειτόνων τους στην απέναντι όχθη του Στενού της Μάγχης (Μτφ: δηλ. τους Άγγλους).
Μπορούμε λοιπόν να πάρουμε μια εικόνα για το πώς η επικράτηση μιας παγκόσμιας γλώσσας (Lingua Franca) μπορεί να προέλθει μέσα από τους κανόνες της μειονότητας – και αυτό είναι ένα σημείο που δεν είναι εμφανές στους γλωσσολόγους. Τα Αραμαϊκά είναι μια σημιτική γλώσσα που διαδέχθηκε τα Καναατικά (δηλαδή, Φοινικικά-Εβραϊκά) στο Λεβάντε και μοιάζουν με τα Αραβικά. Ήταν η γλώσσα που μιλούσε ο Ιησούς Χριστός. Ο λόγος για τον οποίο κυριάρχησαν στο Λεβάντε και στην Αίγυπτο δεν οφειλόταν στο ότι οι Σημίτες είχαν κάποια μεγάλη ισχύ ή στο ότι είχαν ενδιαφέρουσες μύτες. Ήταν οι Πέρσες – που μιλούν μια ινδοευρωπαϊκή γλώσσα – εκείνοι που διέδωσαν τα Αραμαϊκά, ως τη γλώσσα της Ασσυρίας, της Συρίας και της Βαβυλώνας.
Οι Πέρσες δίδαξαν στους Αιγύπτιους μια γλώσσα που δεν ήταν δική τους. Απλά, όταν οι Πέρσες εισέβαλαν στη Βαβυλώνα, βρήκαν μια διοίκηση με γραμματείς που χρησιμοποιούσαν μόνο τα Αραμαϊκά και δεν γνώριζαν Περσικά, οπότε τα Αραμαϊκά έγιναν η κρατική γλώσσα. Εάν ο γραμματέας σου καταλαβαίνει μόνο Αραμαϊκά, τότε θα πρέπει να του υπαγορεύεις στα Αραμαϊκά. Αυτό οδήγησε στην περίεργη χρήση των Αραμαϊκών στη Μογγολία, ενώ στοιχεία τους διατηρήθηκαν επίσης στο αλφάβητο της Συρίας (τα Συριακά είναι η Ανατολική διάλεκτος των Αραμαϊκών). Και αιώνες αργότερα, η ιστορία θα επαναλαμβανόταν διαφορετικά, με τους Άραβες να χρησιμοποιούν τα Ελληνικά αρχικά στην διοίκηση τους τον έβδομο και τον όγδοο αιώνα. Διότι κατά την Ελληνιστική εποχή, τα Ελληνικά αντικατέστησαν τα Αραμαϊκά ως η Lingua Franca στο Λεβάντε, και οι γραμματείς της Δαμασκού διατηρούσαν τα αρχεία τους στα Ελληνικά. Αλλά δεν ήταν οι Έλληνες που διέδωσαν τα Ελληνικά στη Μεσόγειο ή ο Μέγας Αλέξανδρος αλλά οι Ρωμαίοι που επιτάχυναν τη διάδοση των Ελληνικών, καθώς την χρησιμοποιούσαν στη διοίκησή τους σε όλη την Ανατολική Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία
(Μτφ: δηλαδή το κατοπινό Βυζάντιο. Αξίζει να σημειωθεί η σημαντική Ελληνο-Ορθόδοξη κοινότητα του Λεβάντε (Συρία, Λίβανο) μέρος της οποίας είναι και ο Ταλεμπ. Είναι Ορθόδοξοι που ακολουθούν Ελληνικό τυπικό. Πολλοί από αυτούς τους χριστιανούς θεωρούν τους εαυτούς Ελληνικής καταγωγής όπως και μελετητές (πηγή) ή αυτοπροσδιορίζονται ως Ρωμιοί (όπως στην Τουρκία οι Έλληνες, δηλαδή απόγονοι των Βυζαντινών και της Ανατολικής Ρωμαϊκής Αυτοκρατορίας που ενδεχομένως να περιλαμβάνει και άλλες εθνότητες) ενώ η αντίθετη τάση είναι αυτή της «αραβοποίησης».
Ένας Γαλλοκαναδός φίλος από το Μόντρεαλ, ο Jean-Louis Rheault, θρηνώντας την απώλεια της χρήσης της γλώσσας των Γαλλοκαναδών, εκτός από κάποιες εντελώς επαρχιακές περιοχές, είπε: «Στον Καναδά, όταν λέμε ότι κάποιος είναι δίγλωσσος, εννοούμε αγγλόφωνος γιατί όταν λέμε «γαλλόφωνος» είναι δίγλωσσος ούτως ή άλλως» (Μτφ: εννοεί δηλαδή ότι όποιος είναι γαλλόφωνος πρέπει να ξέρει και αγγλικά για να συνεννοηθεί γενικά στον Καναδά).
Αποκέντρωση και πάλι (Brexit)
Ας δούμε ένα άλλο χαρακτηριστικό της αποκέντρωσης, και ένα που οι «διανοούμενοι» που αντιτίθενται στην έξοδο της Βρετανίας από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Brexit) δεν καταλαβαίνουν. Εάν κάποιος χρειάζεται, ένα ελάχιστο ποσοστό, ας πούμε τρία τοις εκατό, σε ένα κοινωνικό σύνολο για να τεθεί σε ισχύ ο νόμος της μειονότητας και κατά μέσο όρο η επίμονη μειονότητα αντιπροσωπεύει τρία τοις εκατό, με διακυμάνσεις γύρω από τον μέσο όρο, τότε ορισμένα κράτη θα υπόκεινται στον κανόνα, ενώ άλλα όχι και συνεπώς θα υπάρχουν εμπόδια στην εξάπλωση. Εάν από την άλλη πλευρά συγχωνεύσουμε όλα τα κράτη σε ένα τότε ο κανόνας της μειονότητας θα εφαρμοστεί στο ενιαίο σύνολο και η μειοψηφία θα επικρατήσει παντού. Αυτός είναι ο λόγος που οι Η.Π.Α. λειτουργούν τόσο καλά, όπως επαναλαμβάνω σε όλους όσους μιλάω, είμαστε μια ομοσπονδία (Federation) όχι ένα (ενιαίο) Κράτος (Republic)
Σημείωση Μτφ
Μτφ 1: δηλαδή η κάθε πολιτεία έχει διοικητική ελευθερία σε πολλά θέματα (υγεία, παιδεία, αστυνομία κ.α) ενώ η κεντρική διοίκηση να ασχολείται με τα νομισματικά, εξωτερικές σχέσεις και την εθνική ασφάλεια) Για παράδειγμα κατά την πανδημία άλλες πολιτείες εφάρμοσαν μάσκα και lockdown και άλλες όχι χωρίς η ομόσπονδη κυβέρνηση να το επιβάλλει παρά να εκδίδει οδηγίες. Εκτός από την παροιμιώδη διάσπαση των εξουσιών υπάρχουν και ειδικές ρυθμίσεις υπέρ την αντιπροσώπευσης μικρών πολιτειών όπως στην Γερουσία και στην εκλογή του Προέδρου μέσω εκλεκτόρων). Για να χρησιμοποιήσουμε τη ορολογία του Antifragile (βιβλίο του Τάλεμπ), η αποκέντρωση αποκλίνει με τις διακυμάνσεις. (Μτφ: δηλαδή όταν υπάρχει αποκέντρωση οι διακυμάνσεις οδηγούν σε απόκλιση από ένα κοινό όρο και δεν υπάρχει εξομοίωση).
Μτφ 2: Για παράδειγμα αυτή τη στιγμή με το μεταναστευτικό και την εισροή στην ανεκτική Ευρώπη μεταναστών από διακριτά διαφορετικούς πολιτισμούς που είναι δυσανεκτικοί στις Ευρωπαϊκές αξίες (έστω και κάποιοι εξ αυτών), προτείνεται η διασπορά τους σε μικρά ποσοστά σε όλες τις χώρες της και ανά την επικράτεια των χωρών (κάτι που οι χώρες της Ανατολικής Ευρώπης αρνούνται συνολικά και επί της αρχής κάτι που αποτελεί θέμα μεγάλων αντιπαραθέσεων). Ενδεχομένως κάποιοι υποστηρίζουν ότι αυτό θα οδηγήσει τους ξένους ή δυσανεκτικούς πληθυσμούς να εξομοιωθούν ή τους ντόπιους να προσαρμοστούν και να μετριαστούν οι αντιδράσεις…
Κάτι ανάλογο κάνει η Δανία με τον περιορισμό μη-Δυτικών το πολύ στο 30% σε μια περιοχή. https://www.dw.com/en/why-denmark-is-clamping-down-on-non-western-residents/a-56960799 Η δικαιολογία είναι για να μην δημιουργηθούν γκέτο. Τα γκέτο έχουν βλέπετε συνδεθεί με την εγκληματικότητα ή τον περιορισμό αλλά αυτό δεν είναι δεδομένο. Στα γκέτο δεν υπάρχουν σίγουρα περιορισμοί στην μετακίνηση προς τα έξω όπως είχαν επιβάλλει οι ναζί (η κίνηση δε προς τα έσω εξαρτάται από την κρίση του καθένα…). Από την άλλη ως γκέτο θα μπορούσε κάποιος να αποκαλέσει περιοχές που ζούνε μόνο κάποιες συγκεκριμένες εθνότητες για παράδειγμα στις ΗΠΑ οι Τσαινατάουν (των Κινέζων) οι GreekTown των Ελλήνων, η Little Italy των Ιταλών καθώς και άλλων εθνικών και φυλετικών μειονοτήτων. Εκεί νοιώθεις σαν να είσαι κυριολεκτικά σε άλλη χώρα. Δεν είναι όμως υποχρεωτικά ανασφαλής. Μάλιστα πολλές είναι και τουριστικά αξιοθέατα. Φυσικά δεν προωθούν την εξομοίωση αλλά αυτή συμβαίνει μέσω άλλων διαδικασιών και αν όχι τότε υπάρχει κάποιο άλλο πρόβλημα.
Ενδεχομένως κάποιος δικαιωματιστής να απέδιδε την λογική της διασποράς των μεταναστών ως το 30% στην βάση τις διαφορετικότητας όπως πχ στις επιχειρήσεις στις ΗΠΑ που πρέπει να αντιπροσωπεύονται όλες οι φυλετικές μειονότητες σε μια εταιρία και ένα διοικητικό συμβούλιο. Παραδόξως ενώ εκ πρώτης όψεως ίσως να ακούγεται μεροληπτικό (για να μην πούμε κάτι άλλο) να υπάρχει ειδική μεταχείριση ή ποσόστωση για μια φυλετική ομάδα δεν έχει απασχολήσει τους δικαιωματιστές της μετανάστευσης. Με αυτή την ρύθμιση της Δανίας θα μπορούν να γεμίσουν όλες οι περιοχές της ως το 30% με ξένους μετανάστες (αντί κάποιες περιοχές στο 100%) χωρίς να υπάρξει κάποια ανησυχία αφού θα θεωρούνται ότι διασπείρονται, δηλαδή τελικά 30% σε όλη την χώρα. Ίσως αυτό είναι το σχέδιο από το οποίο να μην είμαστε μακριά σε πολλές χώρες της Ευρώπης λαμβάνοντας υπόψη τις εισροές και τα δημογραφικά δεδομένα. Και όπως θα δούμε και παρακάτω με τους μεικτούς γάμους αυτό επιταχύνεται. Πολλά think tanks προωθούν αυτήν την μετανάστευση από χώρες εκτός Ευρώπης αν και είναι αμφίβολο αν στην εποχή της αυτοματοποίησης χρειάζονται περισσότερα «χέρια» https://www.dw.com/en/study-germany-needs-260000-immigrants-a-year-to-meet-labor-demand/a-47470731.
Η ίδια λογική διασποράς μεταναστών έχει γίνει και στην Ελλάδα τελευταία από την κυβέρνηση Μητσοτάκη για αποσυμφόρηση των νησιών, όπως λέγεται, τροφοδοτώντας 60 hotspot ανά την επικράτεια (νέα και παλιά) https://www.newsbeast.gr/politiki/arthro/6343467/mitarakis-stochos-mas-na-kleisoyn-60-domes-tis-ipeirotikis-elladas-mechri-telos-toy-etoys με την δικαιολογία ότι δεν θα ξεπεράσουν το 1% του τοπικού πληθυσμού αν και σε πολλές περιπτώσεις ίσως είναι περισσότερο όπως σε κάποια νησιά, κάτι εντελώς απαράδεκτο και επικίνδυνο https://www.news247.gr/politiki/i-posostosi-apantisi-stis-antidraseis-gia-ti-metegkatastasi-prosfygon.7527656.html. Ενώ ο Μητσοτάκης έχει δηλώσει περήφανος που οι μετανάστες μπολιάζουν την Ελλάδα που μετατρέπεται σε πολυπολιτισμική κοινωνία…. https://primeminister.gr/2019/10/04/22300 Έτσι αύριο αν αρχίσει ένα συγκεκριμένο ποσοστό να ζητά χαλαλ ή να μην ανέχεται ούτε την παρουσία χοιρινού σε εστιατόρια πολλοί ίσως να αλλάξουν μενού (όπως είδαμε στην περίπτωση της Μετάθεσης Ομάδας στην θεωρία και στην πραγματικότητα στην Δανία στο μενού των σχολείων https://www.grubstreet.com/2016/01/denmarks-pork-meatball-war.html. Αυτό βέβαια είναι το πιο απλό των αιτημάτων (παρεμπιπτόντως όχι και τόσο απλά καθώς έχει και οικονομικές προεκτάσεις αφού πχ οι Δανοί έχουν μεγάλη παραγωγή χοιρινού).
Υπάρχει όμως κάτι περισσότερο από ποια κουλτούρα επιβιώσει κάτι που θα πάρει χρόνια ούτως ή άλλως. Η ενδεχόμενη αστάθεια μέχρι τότε εξυπηρετεί την κεντρική εξουσία, πχ στην ΕΕ: αν υπάρχει το ίδιο ποσοστό αδιάλλακτης μειονότητας σε όλες τις χώρες τότε ίσως θα πρέπει να εισαχθούν συγκεκριμένοι κανονισμοί από τις Βρυξέλλες για να είναι καθολικά αποδεκτές (όπως πχ η χρήση ή όχι μπούρκας) και άλλων πρακτικών και ένας συγκεντρωτικός μηχανισμός επιβολής (το λεγόμενο Κράτος Δικαίου που τελικά σημαίνει διοίκηση με τον νόμο που θέτουν κάποιοι συνήθως μέσα από μη αντιπροσωπευτικές διαδικασίες (Rule by Law αντί Rule of Law) καθώς το αντίθετο θα ήταν λαϊκισμός…). Στο βιβλίο «COVID-19: THE GREAT RESET», οι Klaus Schwab (ιδρυτής του Οικονομικού Φόρουμ Νταβός), Thierry Malleret αφήνουν να εννοηθεί ότι δημοκρατία και εθνικό κράτος δεν είναι ουσιαστικά δυνατό να συνυπάρξουν στην σημερινή εποχή (ή κάτι τέτοιο) στην βάση του τριλλήματος του Dani Rodrik). Εξάλλου οι διεθνείς επιτροπές κρατούν για το εαυτό τους όλη την σοφία. Αυτές οι «ειδικές συνθήκες» δικαιολογούν, παραβίαση προηγούμενων ελευθεριών, παραβίαση προσωπικών δεδομένων (κάτι που παρεμπιπτόντως προβλέπεται από τον Νόμο 4624/2019). Αυτό προκειμένου να προληφθούν προστριβές, εγκληματικότητα κλπ. Είδατε για παράδειγμα την αντίδραση για την οργάνωση μπάρμπεκιου με χοιρινά σουβλάκια κοντά σε hotspot.
Οι κοινωνίες δεν μπορούν αυτορυθμιστούν πλέον με βάση προϋπάρχουσες άγραφες πρακτικές. Θα πρέπει να δημιουργήσουν νέες κάτι που παίρνει πόνο και κόπο… αν γίνει ποτέ (όπως μαρτυράν και τα επεισόδια στην Κωνσταντινούπολη το 1955). Ως τότε τα κριτήρια θα τα θέτει μια κεντρική εξουσία με την συνδρομή «αντικειμενικών» ειδικών, ΜΚΟ, επιτροπών εφαρμόζοντας τον νόμο της μειονότητας κάτι που θα έχει ως αποτέλεσμα να καταπιέζεται η πλειοψηφία, να διχάζεται και να αμφισβητεί την ίδια της την παράδοση, κρίση και τελικά ταυτότητα (όπως είπε ο Οργουελ: «Ο πιο αποτελεσματικός τρόπος για να καταστρέψεις ένα λαό είναι να αρνηθείς και να καταστρέψεις τον τρόπο που αντιλαμβάνονται την ιστορία τους», ενώ κάτι ανάλογο έχουν πει ο Κούντερα, ο Σολζενίτσιν και άλλοι)
Αυτό θα είναι τελικά το διακύβευμα της πολιτικής ένωσης της «Ευρώπης» που ούτως ή άλλως ήταν πάντα προβληματική δίνοντας εξουσίες σε μη εκλεγμένα σώματα (Eurogroup) και γραφειοκράτες (επιτρόπους) και ισχύ σε μεγάλα κράτη μέσω του περιορισμένων εξουσιών κοινοβούλιο. Μια πολιτική ένωση που έγινε χωρίς την οικονομική ένωση κάτι που είναι βασικό προαπαιτούμενο! Βέβαια η οικονομική ένωση ίσως να μένει ως μια προοπτική για το μέλλον όπως και η σύγκλιση για χώρες όπως η Ελλάδα που στην πορεία εισέπραξε μια χρεοκοπία και απόκλιση για τα επόμενα 30 ή 40 χρόνια τουλάχιστον! Αλλά βλέπετε το καλό με τις προοπτικές του μέλλοντος είναι ότι πάντα η προοπτική προβλέπεται να πραγματοποιηθεί…. στο μέλλον, ακόμα και αν καθυστερήσει για μία ή δυο γενιές ή για πάντα.. καθώς το μέλλον δεν έρχεται ποτέ. Στην πορεία οι ευρωπαϊστές νέοι που προσβλέπανε σε αυτό το μέλλον θα γίνονται ευρωσκεπτικιστές μεσήλικες γιατί ίσως δεν μπορεί να περιμένουν, ως ανόητοι και αποτυχημένοι «λαϊκιστές» που είναι όπως θα πει η δυσανεκτική μειονότητα των Ευρωπαϊστών. Ειδικά οι συμπαθείς γραφειοκράτες που διακρίνονται για την καλλιέργεια που προσφέρει η γευσιγνωσία υψηλής μαγειρικής στους γυάλινους πύργους της Φλάνδρας και της Αλσατίας και οι παρατρεχάμενοι-golden boys των ολιγαρχών με τα ακριβά αυτοκίνητα λίζινγκ που νέμονται τα ΕΣΠΑ της ΕΕ για συχνά άχρηστα έργα.
