.
Είναι εξαιρετικά επικίνδυνη η βιασύνη που δείχνουν η ελληνική κυβέρνηση και πολλοί Έλληνες «προοδευτικοί» πολιτικοί να λυθεί το θέμα με τα Σκόπια. Πολύ περισσότερο όταν κανείς τους δεν ενδιαφέρεται για το αν θα ξηλωθεί η εθνική αφήγηση του ελληνικού έθνους-κράτους που είναι και ο βασικότερος συνεκτικός δεσμός ανάμεσα στα άτομα που κατοικούν σε αυτό.
.
Άποψη
του Δρ. Στέφανου Κορδώση
Το «Μακεδονικό» και το θέμα των μνημονίων (ή της Ελλάδας της κρίσης) είναι για τους περισσότερους Έλληνες (πολιτικών συμπεριλαμβανομένων) ασύνδετα ζητήματα. Εξαίρεση σε αυτό αποτελούν πολύ λίγοι φωτισμένοι άνθρωποι στην Ελλάδα. Στο κείμενο αυτό, με εργαλεία την κλασική γεωπολιτική θεωρία, τη θεωρία Διεθνών Σχέσεων (ρεαλιστικό παράδειγμα, στο οποίο το έθνος-κράτος θεωρείται ο μοναδικός και κυριότερος δρων στις διεθνείς σχέσεις) και την ιστορία, ελέγχουμε την υπόθεση εργασίας ότι το «μακεδονικό ζήτημα» συνδέεται με τα μνημόνια και την μόνιμη κρίση που επέφεραν στην Ελλάδα και το αξιολογούμε στα πλαίσια της ιστορίας, της ευρασιατικής πολιτικής των ΗΠΑ και της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής. Σκοπός είναι προστεθεί άλλο ένα επιχείρημα στη φαρέτρα αυτών που είναι ενάντια στην απόδοση του ονόματος «Μακεδονία» και του εθνικού «Μακεδόνας» (σε οποιαδήποτε μορφή), διατηρώντας πάντα κατά νου το βασικό επιχείρημα ότι εξαρχής μια εθνική αφήγηση που ξηλώνει τα ιερά μιας άλλης είναι μια εχθρική κίνηση.
Η κλασσική γεωπολιτική θεώρηση (και η Ελλάδα): το υπόβαθρο της υπόθεσης εργασίας
- Όσο διαχρονική και επίμονη είναι η προσπάθεια της Ρωσίας να εξέλθει στις θερμές θάλασσες (Αιγαίο και Ανατολική Μεσόγειο) άλλο τόσο διαχρονική και επίμονη είναι η προσπάθεια της Γερμανίας να κάνει το ίδιο. Είναι προφανές ότι ο Βαλκανικός χώρος (η νότια απόληξη του οποίου είναι η Ελλάδα) ενδείκνυται, ειδικά, για τη Γερμανία, καθώς τόσο η Ιταλία όσο και η Γαλλία/Ισπανία είναι πολύ μεγάλες για να τις διαχειριστεί, ενώ βρίσκονται μακριά από τις περιοχές της ευρύτερης Μέσης Ανατολής, όπου και τα ενεργειακά κοιτάσματα. Συνεπώς, είναι προς το συμφέρον της Γερμανίας ο περεταίρω κατακερματισμός του, ούτως ή άλλως, πλουραλιστικού Βαλκανικού κόσμου. Είναι γνωστό ότι στην κλασσική γεωπολιτική θεωρία, αυτές οι δυνάμεις που προσπαθούν να βρουν διέξοδο στη θάλασσα που βρέχει την Ευρασία στα νότια ονομάζονται «ηπειρωτική δύναμη».
- Σε αυτές τις προσπάθειες αντιστέκεται εκείνη η δύναμη η οποία έχει τον έλεγχο των γραμμών που διασχίζουν τη Μεσόγειο από Γιβραλτάρ προς Σουέζ, ένα μέρος των οποίων κατευθύνονται προς τη Μαύρη Θάλασσα. Αυτό γιατί οι γραμμές αυτές αποτελούν από τις πιο ευαίσθητες στο ευρασιατικό δίκτυο των θαλάσσιων μεταφορών που διασυνδέουν τη ναυτική δύναμη με τα υπόλοιπα σημεία του πλανήτη. Η δύναμη αυτή έχει ως κεντρικό ζήτημα στην πολιτική την αποφυγή της απώλειας του ελέγχου αυτών των γραμμών. Στην κλασσική γεωπολιτική θεωρία αυτές οι δυνάμεις ονομάζονται «ναυτική δύναμη»
Η Ελλάδα βρίσκεται εν μέσω αυτών των γεωπολιτικών συμπληγάδων. Από τη μια η ηπειρωτική δύναμη και από την άλλη η ναυτική. Αυτό, παραδόξως, αντανακλάται στην ίδια τη γεωγραφική δομή της Ελλάδας μετά τον Β΄ ΠΠ (ένα μεγάλο μέρος της χώρας, μαζί και η Πελοπόννησος, είναι νησιά διαφόρων μεγεθών).
Είναι δεδομένο ιστορικά ότι οποιαδήποτε παραχώρηση εκ μέρους της Ελλάδας προς την ηπειρωτική δύναμη (είτε αυτή είναι η Γερμανία είτε η Ρωσία) θα σημάνει αντίστοιχη πίεση για εξισορρόπηση προς την Ελλάδα από την θαλάσσια δύναμη. Τυχόν αδυναμία του ελληνικού κράτους να αποκρούσει την είσοδο της ηπειρωτικής δύναμης στον θαλάσσιο χώρο (Αιγαίο, Στενά, Ανατολική Μεσόγειος) θα απαντηθεί από τη θαλάσσια δύναμη. Στην ύστατη των περιπτώσεων, αν η επιρροή της ηπειρωτικής δύναμης στην ηπειρωτική Ελλάδα είναι μη αναστρέψιμη, η θαλάσσια δύναμη, έμμεσα ή άμεσα, θα ήταν αναμενόμενο να αποσπάσει το νησιωτικό χώρο από τον έλεγχο της Ελλάδας και μαζί με αυτόν να κρατήσει τον έλεγχο των ναυτικών γραμμών.
Σύγχρονες Ευρω-Ατλαντικές σχέσεις, Ρωσία και αμερικανική ευρασιατική πολιτική
Η ευρασιατική διάσταση ανάλυσης είναι ακόμη πιο σημαντική και δεν της έχει δοθεί ο απαραίτητος χώρος στα ελληνικά μέσα ενημέρωσης (πλην ελαχίστων εξαιρέσεων). Αυτή συνίσταται στο γεγονός ότι η Γερμανία (όπως και όλοι μας) αντιλαμβάνεται ότι η ευρασιατική στρατηγική οπτική της Αμερικής επιχειρεί μια στροφή με την άνοδο του προέδρου Trump, κάτι που επηρεάζει τον τις ευρω-ατλαντικές σχέσεις στον πυρήνα τους. Ποια ήταν η μέχρι τώρα Αμερικανική ευρασιατική πολιτική;
Η μέχρι τώρα ευρασιατική πολιτική της Δύσης
Μέχρι πολύ πρόσφατα, ένα μεγάλο μέρος του αμερικανικού πολιτικού κατεστημένου που βρισκόταν στην εξουσία (και στα δυο κόμματα) θεωρούσε (πράγμα που επαληθευόταν στην πράξη από το 1990) ότι:
- με οχήματα το ΝΑΤΟ και την ΕΕ μπορούσε να κρατά σε ειρήνη την Ευρώπη (τρέφοντας τον γερμανικό/ευρωπαϊκό βιομηχανικό μινώταυρο με χώρες του πρώην ανατολικού μπλοκ – προσφάτως δε, και του ευρωπαϊκού νότου) και ταυτόχρονα να επεκτείνει την επιρροή της προς στην καρδιά της Ευρασίας. Η αμερικανική πολιτική, καλώς ή κακώς, ταυτιζόταν με τα δύο αυτά συλλογικά όργανα στη δυτική Ευρασία. Τόσο η κρίση στην Ουκρανία, όσο και η προηγούμενη στη Γεωργία (2008) είναι απόρροιες αυτής της πολιτικής. Θα μπορούσε να πει κανείς ότι τόσο ο πόλεμος στη Γεωργία όσο και αυτός στην Ουκρανία είναι αποτελέσματα της ίδιας πολιτικής της επέκτασης της Δύσης προς την Κεντρική Ευρασία, που ξεκίνησε με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του ΄90.
- Tα δύο αυτά εργαλεία της εξωτερικής πολιτικής των ΗΠΑ στη δυτική Ευρασία δεν ήταν ανταγωνιστικά ως προς το πολιτικό Ισλάμ, το οποίο μπορούσε να λειτουργήσει ως η αρχική δύναμη διείσδυσης σε περιοχές της Κεντρικής Ευρασίας (Καυκάσου, Κεντρικής Ασίας, Βόλγα και Xinjiang) και της θραύσης του εκεί μετασοβιετικού status quo.[i] Η «Αραβική Άνοιξη», στην οποία τελικά συμμετείχε μεγάλος αριθμός ισλαμιστών από τις χώρες της Κεντρικής Ασίας, τις ομόσπονδες μουσουλμανικές δημοκρατίες του Βόλγα και του Xinjiang, θα μπορούσε, πιθανώς, να εξαχθεί στις περιοχές αυτές, στον Καύκασο και την Κεντρική Ασία (ως «Μουσουλμανική» και «Τουρκική» (σημ. Turkic) Άνοιξη [sic]). Η ρευστοποίηση που θα επέφερε, θα έτρεφε σε μεγάλο βαθμό την μετά την Ουκρανία επέκταση ΝΑΤΟ και ΕΕ προς την Ανατολή. Στόχος τελικός αυτής της στρατηγικής ήταν η άσκηση πιέσεων τόσο στη Ρωσία όσο και στη Κίνα βαθιά μέσα στον 21ο αιώνα αλλά και βαθιά στην Ευρασία. Ο πόλεμος στην Τσετσενία που ξεκίνησε το 1994 και κράτησε, μέσα από διαδοχικές φάσεις, παραπάνω από 12 χρόνια και η στάση της Δύσης στην «Αραβική Άνοιξη» στη Μέση Ανατολή είναι διαφορετικές εκφάνσεις της ίδιας πολιτικής της Δύσης που ξεκίνησε με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας στις αρχές της δεκαετίας του ΄90.
Η στρατηγική αυτή, πλέον, έχει βαλτώσει εδώ και μερικά χρόνια και μάλιστα, πλέον, φαίνεται να μην εξυπηρετεί καν τους μακροχρόνιους στόχους των ΗΠΑ στην υπόλοιπη Ευρασία, αλλά και στον πλανήτη. Η άνοδος του Trump, θεωρούμε, είναι αποτέλεσμα και της συνειδητοποίησης του γεγονότος αυτού, από μερίδα της αμερικανικής πολιτικής ελίτ. Αυτό γιατί η πολιτική αυτή:
- εξουδετερώθηκε στη Γεωργία το 2008 με την επέμβαση του Πούτιν, την απόσχιση των δύο επαρχιών της χώρας και την απομάκρυνση της φιλοαμερικανικής ελίτ από την κυβέρνηση. Ταυτόχρονα ένα μεγάλο μέρος του νότιου Καυκάσου τέθηκε άμεσα και έμμεσα υπό ρωσική επιρροή, αποδυναμώνοντας την ίδια την θέση της Τουρκίας απέναντι στη Μόσχα και εξουδετερώνοντας τα σχέδια μεταφοράς ενεργειακών πόρων από την Κεντρική Ασία. Ο πόλεμος στη Γεωργία είναι σε μεγάλο βαθμό ευθύνη του τουρκικού πολιτικού κατεστημένου, αλλά και του ΝΑΤΟ, καθώς είναι αυτά που το 2006 ξεκίνησαν διαδικασίες για μια διευρυμένη συνεργασία και σε στρατιωτικό επίπεδο, μεταξύ Άγκυρας και Τιφλίδας.[ii] Η στήριξη της Γεωργίας του Σαακασβίλι από την Τουρκία στον πόλεμο-φιάσκο με τη Ρωσία και η κατάληξή του (σε μεγάλο βαθμό επανάφερε τη Ρωσία στον Καύκασο) εξέθεσαν την αμερικανική και, κυρίως, τη νατοϊκή διοίκηση, αποδυνάμωσαν τη θέση της Τουρκίας και κατέδειξαν στην πράξη τα όρια του ΝΑΤΟ και της αμερικανικής επιρροής στην Κεντρική Ασία και στη Μαύρη Θάλασσα[iii] υπό νατοϊκό κάλυμμα.
- τελμάτωσε στην Ουκρανία. Η ανατολική επέκταση ΝΑΤΟ και ΕΕ στην Ουκρανία έληξε με την απώλεια της Κριμαίας (και, ανεπίσημα, σχεδόν του μισού ανατολικού υπολοίπου της χώρας) και τον συνεπαγόμενο πρακτικό έλεγχο της βόρειας εξόδου των στενών από τους Ρώσους καθώς και του μεγαλύτερου μέρους της Μαύρης Θάλασσας. Αυτό με τη σειρά του μεγάλωσε ακόμη περισσότερο την επίδραση στην Τουρκία των αποφάσεων που λαμβάνονται στη Μόσχα. Ο ουκρανικός εμφύλιος και η ρητορική που τον συνόδευσε αποτελεί σε μεγάλο βαθμό τη συνέχεια της ίδιας πολιτικής που ξεκίνησε με τη διάλυση της Γιουγκοσλαβίας. Σε σχέση με τη Γεωργία, οι αναλογίες είναι ίδιες, μόνο που εδώ (όπως άλλωστε και στη Γιουγκοσλαβία) είναι η Γερμανία (μαζί με ευρωπαϊκούς θεσμούς) που ξεκίνησε τη διαδικασία που οδήγησε στον εμφύλιο, πιέζοντας για την ένταξη της Ουκρανίας σε ευρωπαϊκούς θεσμούς με ωμές παρεμβάσεις στο εσωτερικό της χώρας και επιφέροντας τη ρωσική αντίδραση. Ο εμφύλιος της Ουκρανίας, έτσι, δείχνει τα όρια της ευρωπαϊκής επέκτασης στην Ευρασία καθώς και της αμερικανικής επιρροής σε αυτή υπό ευρωπαϊκό κάλυμμα.
- έχασε τον έλεγχο με το πολιτικό Ισλάμ, ενώ η επέμβαση της Ρωσίας φαίνεται ότι εξουδετέρωσε (προς το παρόν) αυτήν την προσπάθεια. Έτσι, αποδυναμώθηκε ακόμη περισσότερο η τουρκική θέση, αυτή τη φορά στα νότια σύνορά της, στην καρδιά της Μέσης Ανατολής, ενώ η δολοφονία του Αμερικανού πρέσβη, Κρίστοφερ Στίβενς, στη Λιβύη έδειξε ότι το πολιτικό Ισλάμ, ήταν στην πράξη ανεξέλεγκτο. Επίσης, το πισωγύρισμα που έγινε στην Αίγυπτο και το γεγονός ότι ένα μεγάλο μέρος του τουρκικού έθνους αντιστέκεται στο πολιτικό Ισλάμ δείχνει ότι ούτε οι ισλαμικές κοινωνίες το θεωρούν κάτι θεμιτό. Αυτό ασφαλώς θα ισχύει και τις δημοκρατίες της Κεντρικής Ευρασίας, ο εξισλαμισμός των οποίων δεν έχει το βάθος της Μέσης Ανατολής και οι οποίες είχαν εκτεθεί για πολλά χρόνια στην κοσμικότητα της ΕΣΣΔ. Ρωγμές προκλήθηκαν επίσης και στο εσωτερικό των ΗΠΑ και των άλλων χωρών της Δύσης, ενώ παραδοσιακοί σύμμαχοι της Δύσης στη Μέση Ανατολή (όπως το Ισραήλ) καθώς και φιλικά προσκείμενες χώρες (Ιορδανία) μάλλον δυσφορούσαν. Με άλλα λόγια, κατέδειξε τα όρια της συνεργασίας ανάμεσα στο πολιτικό Ισλάμ και την Δύση.
Πέραν, όμως, από τα παραπάνω επιμέρους θέματα, το σημαντικότερο είναι ότι η πολιτική αυτή έθεσε σε κίνδυνο τον βασικότερο ευρασιατικό στόχο της Αμερικής, ο οποίος δεν ταυτίζεται με τους στρατηγικούς στόχους των υπολοίπων χωρών της Δύσης, ούτε φυσικά της Τουρκίας: την αποφυγή της δημιουργίας αντί-συσπείρωσης που θα αμφισβητούσε την αμερικανική πλανητική ηγεμονία. Τόσο η Κίνα και, ιδιαίτερα, η Ρωσία κινούνται καθαρά προς αυτήν την κατεύθυνση, αφού η επιθετική πολιτική της Δύσης εξανάγκασαν τη Ρωσία σε παραχωρήσεις προς την Κίνα, τις οποίες η Ρωσία δεν έχει περιθώριο να μην κάνει. Είναι μάλιστα πολύ λογικό να περιμένει κάποιος ότι η συνέχεια της ίδιας πολιτικής από πλευράς Δύσης θα εξαναγκάσει τη Ρωσία σε ακόμη περισσότερες παραχωρήσεις προς την Κίνα.[iv]
Φαίνεται ότι οι Ρώσοι κέρδισαν ταυτόχρονα δύο πολέμους (τρεις, αν λάβουμε υπόψη την Ισλαμική Άνοιξη στην Αίγυπτο και Συρία, όπου δοκιμάστηκε το Ισλάμ ως εργαλείο θραύσης του status quo και ο οποίος περισσότερο επηρεάζει την Τουρκία και το ΝΑΤΟ), οι οποίοι είχαν διαφορετικές αφετηρίες αλλά κοινό σημείο σύγκλισης τον Καύκασο και την Κεντρική Ευρασία. Αυτό, σε συνδυασμό με την αποφασιστικότητά τους να έρθουν σε συνεννόηση με την Κίνα (κάνοντας παραχωρήσεις προφανώς στο θέατρο της Άπω Ανατολής και Κεντρικής Ασίας) δημιουργεί κατά τη γνώμη μας νέες δυναμικές στις σχέσεις τους με τις ΗΠΑ που ίσως να ανατρέψει πλευρές της ευρασιατικής πολιτικής, όπως την ξέραμε έως σήμερα.
Τα 2 εργαλεία της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής στη δυτική Ευρασία (ΕΕ, ΝΑΤΟ) και εκείνο που θα μπορούσε να ρευστοποιήσει την κατάσταση στην Κεντρική Ευρασία (πολιτικό Ισλάμ) εν δυνάμει προς όφελός της, συνεπώς, φαίνεται όχι μόνο να έχουν χάσει τη δυναμική τους αλλά να αποτελούν και μειονεκτήματα για την αμερικανική διοίκηση. Καθώς, όμως, η πλανητική πολιτική συνεχίζεται, με την ιλιγγιώδη άνοδο της Κίνας σε σύντομο διάστημα, η πλανητική ηγεμονία των ΗΠΑ φαίνεται να αμφισβητείται (ή πρόκειται να αμφισβητηθεί σύντομα, ακόμη και στη θάλασσα) σε διάφορα σημεία του βόρειου ημισφαιρίου, το οποίο είναι απαραίτητο για όποιον έχει αξιώσεις πλανητικής ηγεμονίας.[v] Και μιας και ένα μεγάλο μέρος αυτού καλύπτεται από την έκταση της Ρωσίας, η οποία εκτείνεται από τον Ατλαντικό έως τον Ειρηνικό, αναπόφευκτα, η χώρα αυτή βρίσκεται στο επίκεντρο της αμερικανικής και κινεζικής ευρασιατικής πολιτικής (ουσιαστικά έχουμε επάνοδο της γνωστής τριγωνικής διπλωματίας του Χ. Κίσιγνκερ, η οποία είχε εξαφανιστεί την εποχή του μονοπολισμού, αλλά αυτή τη φορά έχουν αντιστραφεί οι κορυφές).
Η εξουδετέρωση των προσπαθειών να δημιουργηθούν τετελεσμένα στην ανατολική Ευρώπη/δυτική Ασία από τις αιχμές του δόρατος, ΕΕ και ΝΑΤΟ και η αποτελμάτωση του πολιτικού Ισλάμ στις ερήμους της Αιγύπτου και της Συρίας δεν αφήνουν μεγάλα περιθώρια αισιοδοξίας για τη δημιουργία μοχλών πίεσης προς Ρωσία (και μακροπρόθεσμα προς Κίνα) βαθιά στον 21ο αιώνα. Η δεδομένη, κατά τη γνώμη μας, θέληση των ΗΠΑ να αποτρέψουν την άνοδο μιας αντι-συσπείρωσης ευρασιατικών διαστάσεων, μας οδηγεί στο συμπέρασμα ότι οι ΗΠΑ πιθανώς να ακολουθήσουν μια εναλλακτική λύση, που είχαν αφήσει πίσω, στο 1989-90, εισερχόμενοι πλέον σε μια σχέση δοῦναι καὶ λαβεῖν με τους Ρώσους…
End of Cold War reloaded?
Το τι μπορεί να θέλουν οι Ρώσοι σε μια τέτοια διαπραγμάτευση, μας το λένε οι ίδιοι οι Αμερικανοί, τώρα που συζητάνε αυτήν την περίφημη στρατηγική «στροφή» στην Ουάσιγκτον, δημόσια (και εν μέσω των έντονων αντιπαραθέσεων που συνοδεύουν μια τέτοια στροφή): οι Ρώσοι προφανώς θα έχουν στο μυαλό τους ό,τι υποσχέθηκαν οι Αμερικανοί προφορικά αλλά και γραπτά στον Γκορμπατσόφ το ΄90 (και τα οποία αναίρεσαν στην πορεία των διαπραγματεύσεων για τη λήξη του Ψυχρού Πολέμου).[vi] Δηλαδή:
Α. Μη επέκταση του ΝΑΤΟ στις χώρες του Ανατολικού Μπλοκ και φυσικά της ΕΣΣΔ (“not an inch” ήταν η φράση του υπουργού εξωτερικών Baker[vii])
Β. Συμπερίληψη της Ρωσίας στην αρχιτεκτονική ασφαλείας της Ευρώπης και
Γ. Ενοποίηση της Γερμανίας εντός του ΝΑΤΟ (ώστε να μην αποκτήσει ποτέ δυνατότητα πυρηνικής αποτροπής[viii]), εφόσον αυτό γινόταν ταυτόχρονα με το ως άνω Β΄.
Τίποτε από αυτά, βέβαια, δεν ισχύει σήμερα (με εξαίρεση τη δυνατότητα πυρηνικής αποτροπής). Ωστόσο, με δεδομένη την αποτυχία των τριών πυλώνων της αμερικανικής εξωτερικής πολιτικής και ελλείψει άλλων (προφανών στον γράφοντα) εναλλακτικών για τις ΗΠΑ, θα είχε ενδιαφέρον να δούμε, σαν υπόθεση εργασίας, τι θα σήμαινε για τις ευρο-ατλαντικές σχέσεις μια πορεία προς την αποκατάσταση των παραπάνω σημείων, με βάση τα σημερινά, πάντα, δεδομένα στο έδαφος:
- Ότι τόσο το ΝΑΤΟ όσο και η ΕΕ (κυρίως η δεύτερη) θα πάγωναν στο σημείο που βρίσκονται σήμερα (αν όχι σε κάποιο άλλο προηγούμενο σημείο), διατηρώντας πάντα τη Γερμανία εντός των διεθνών δεσμεύσεών της. Αυτό σημαίνει ότι ο ευρωπαϊκός (που είναι κυρίως γάλλο-γερμανικός) βιομηχανικός μινώταυρος θα έβρισκε ένα ταβάνι (τουλάχιστον στην ανατολική Ευρώπη/δυτική Ασία), πάνω από το οποίο δεν θα μπορούσε να προχωρήσει για να ικανοποιήσει τη δίψα του για νέες οικονομίες και αγορές, ερχόμενος αντιμέτωπος με τις εσωτερικές αντιφάσεις του. Συμμετοχή της Ρωσίας στην ευρωπαϊκή ασφάλεια σημαίνει ότι μεγάλο μέρος των αρμοδιοτήτων του ΝΑΤΟ θα μεταφερόταν σε άλλο συλλογικό όργανο ασφαλείας (πιθανώς το PfP ή άλλα) ή ότι οι κεντρικές αποφάσεις θα λαμβάνονταν σε άλλο επίπεδο.
- Ότι η συμφωνία για ρωσική συμμετοχή στην ασφάλεια της Ευρώπης ως απαραίτητη προϋπόθεση της ενοποίησης της Γερμανίας αγγίζει τον πυρήνα της σύγχρονης Γερμανικής ύπαρξης και απειλεί να ανατρέψει κάποια από τα μεγάλα κέρδη της ενοποίησης από το ΄89 και έπειτα για τους Γερμανούς (αναφερόμαστε στους βιομήχανους και όχι στον λαό). Ουσιαστικά, στο βάθος ξεπροβάλλει το φάντασμα της ήττας της Γερμανίας στο Β΄Π.Π. και αγγίζονται ζητήματα που αφορούν τον πυρήνα του κράτους της.
Μια υπόθεση εργασίας για τη Γερμανία: Μνημόνιο, «Μακεδονικό» και γερμανική εξωτερική πολιτική
Αν δεχτούμε την παραπάνω υπόθεση ότι οι ΗΠΑ κάνουν στροφή, τότε μπορούμε να κατανοήσουμε τι σημαίνει για τη Γερμανία συμπερίληψη της Ρωσίας σε έναν συλλογικό θεσμό ευρωπαϊκής ασφάλειας: ασφαλώς σημαίνει απώλεια του ηγετικού της ρόλου στην Ευρώπη και γεωπολιτική υποβάθμιση, με ότι αυτό μπορεί να επιφέρει για το μέλλον της. Κανένα σοβαρό κράτος που σέβεται τον εαυτό του δεν θα δεχόταν κάτι τέτοιο… και η Γερμανία δεν έχει δώσει την εντύπωση γελοίου ποτέ στην ιστορία της…
Συνεπώς, σε μια τέτοια περίπτωση, περισσότερο από ποτέ θα ήταν απαραίτητο στη Γερμανία να συντηρήσει την ευρωπαϊκή ιδέα και την επέκταση της ΕΕ και του ΝΑΤΟ. Αυτό γιατί οι διαδικασίες αυτές θα λειτουργούσαν ως σφήνες και διασπαστικά στις όποιες τάσεις για συνεννόηση μεταξύ ΗΠΑ και Ρωσίας. Ο καλύτερος τρόπος για να το πετύχαινε αυτό θα ήταν η ένταξη στους κόλπους της, της τελευταίας χώρας στα Βαλκάνια, στην οποία η Ρωσία έχει κάποια επιρροή, της Σερβίας.[ix] Είναι σε αυτό το σημείο που υπεισέρχεται η εμμονή της Γερμανίας για λύση στο Σκοπιανό και η πίεση προς την Ελλάδα, γιατί ο καλύτερος τρόπος να πετύχει την ένταξη της Σερβίας είναι να ολοκληρώσει τον αποκλεισμό της, βάζοντας Αλβανία και Σκόπια στην ΕΕ και στο ΝΑΤΟ (με το «Μακεδονία» να έχει αναγνωριστεί από την Ελλάδα ως μέρος της εθνικής ταυτότητας του κράτους των Σκοπίων, αφού ακόμη και το «Σλαβομακεδόνας» θα άφηνε περιθώρια σε μια πανσλαβική πολιτική από πλευράς του ανταγωνιστή της ενώ το «Παίονας» ή «Κεντρο-Βαλκάνιος» θα απέκλειε κάποια μελλοντική έξοδο στο Βόρειο Αιγαίο). Είναι προφανές ότι μετά από αυτό θα ακολουθούσε και η Σερβία κι έτσι το τελευταίο απομεινάρι ρωσικής επιρροής στα Βαλκάνια θα εξέλειπε.[x] Σε επίπεδο ρωσο-ατλαντικών σχέσεων είναι πρόδηλο ότι η Ρωσία θα αντιδρούσε, ερχόμενη σε διπλωματική (τουλάχιστον[xi]) σύγκρουση και με την ΕΕ και με το ΝΑΤΟ, στρέφοντάς τους την πλάτη και διαλύοντας τις όποιες αχνές προοπτικές για συνεργασία διαφαίνονται λόγω της ανόδου της Κίνας. Συνεπώς, η Γερμανία θα απέφευγε την γεωπολιτική υποβάθμιση σε επίπεδο ευρω-ατλαντικών σχέσεων, μένοντας στο παιχνίδι της διανομής των φυσικών πόρων της Ανατολικής Μεσογείου και Μέσης Ανατολής.
Πράγματι αν το δούμε από την άποψη του χρόνου, η προσπάθεια επίλυσης του ζητήματος με τα Σκόπια εντάσσεται στη νέα «στρατηγική για τα δυτικά Βαλκάνια» της Κομισιόν, η οποία τέθηκε σε ισχύ μετά την επιβεβαίωση στις 9 Μαρτίου του 2017 της Ευρωπαϊκής προοπτικής των δυτικών Βαλκανίων, που είχε μείνει ανενεργή από το 2009. Αυτή η «επιβεβαίωση» έλαβε χώρα περίπου 1½ μήνα μετά την ανάληψη της προεδρίας των ΗΠΑ από τον D. Trump.[xii] Η συζήτηση για την είσοδο των Δ. Βαλκανίων και Σερβίας, ανάγεται στο τέλος του Ψυχρού Πολέμου και πάγια αντανακλά την αναδίπλωση των Δυτικών από τις υποσχέσεις τους στον Γκορμπατσώφ, κάτι που φαίνεται στις πρόσφατες δηλώσεις του αρμόδιου επιτρόπου για τη διεύρυνση.[xiii] Συνεπώς, η συζήτηση αυτή επηρεάζει άμεσα την καρδιά των στρατηγικών σχέσεων ΗΠΑ-Ρωσίας.
Η συμμετοχή της Ελλάδας σε αυτό το ευρωπαϊκό νέο πρόγραμμα διεύρυνσης (που θα επιφέρει κι μια νέα διεύρυνση του ΝΑΤΟ) είναι ένα στρατηγικό λάθος από πλευράς της, τουλάχιστον σε αυτήν την περίοδο. Αυτό γιατί εκείνος που θα ωφελούταν περισσότερο από αυτό, θα ήταν βέβαια η Κίνα (η οποία, ας σημειώσουμε, είναι και βασικός πελάτης της γερμανικής βιομηχανίας), η οποία προβάλει ως ο στρατηγικός αντίπαλος της Αμερικής στο μέλλον. Η πίεση στη Σερβία, μετά από την ολοκλήρωση της περικύκλωσής της από την ΕΕ αυτομάτως θα οδηγούσε στην πλήρη σύνταξη της Ρωσίας με την Κίνα (καθώς, εμφανώς για τους Ρώσους, θα έχει χαθεί η όποια ελπίδα εξισορρόπησης της Κίνας με τη βοήθεια της Δύσης). Για τις ΗΠΑ, το μοναδικό «κέρδος» θα ήταν η επιστροφή στην περίοδο πριν την τριγωνική διπλωματία του Νίξον, όπου Ρωσία και Κίνα αποτελούσαν το ενιαίο σοβιετικό μπλοκ. Αυτή τη φορά η διαφορά θα ήταν ότι η Κίνα θα έπαιζε το ρόλο του μεγάλου αδερφού. Ο μεγάλος κερδισμένος στην Ευρώπη θα ήταν η Γερμανία, η οποία θα έκανε μια μεγάλη εξυπηρέτηση στον επόμενο ευρασιατικό ηγεμόνα…
Συνεπώς, οι ΗΠΑ μάλλον έχουν ως στρατηγικό συμφέρον αυτή τη στιγμή να μην συμπεριληφθούν τα δυτικά Βαλκάνια ούτε στο ΝΑΤΟ ούτε στην ΕΕ (για να μην πούμε ότι κάποιοι αμφισβητούν όλο το οικοδόμημα που χτίστηκε μετά το ΄90[xiv]).
Συμπέρασμα
Όλα αυτά είναι μια υπόθεση εργασίας που στηρίζεται σε μια παρατήρηση: ότι η Αμερική κάνει στροφή στις σχέσεις της με τη Ρωσία, λόγω της αποτυχίας των τριών βασικών της εργαλείων στην ευρασιατική της πολιτική (ΕΕ, ΝΑΤΟ και Ισλάμ) και της ταχείας ανόδου της Κίνας και σε μια υπόθεση για το τί θα σήμαινε για τη Γερμανία μια τέτοια στροφή.
Φυσικά, βάσει μίας μόνο υπόθεσης για τη Γερμανία (για την οποία, όμως, κατά τη γνώμη μου, υπάρχουν ισχυρές ενδείξεις ότι ισχύει[xv]), κανένας στην Ελλάδα δεν μπορεί να αρνηθεί την επίλυση του ζητήματος με τα Σκόπια, ειδικά αν αυτή συνοδεύεται και από οράματα ειρήνης για τη βαλκανική ενδοχώρα, την εξισορρόπηση της Τουρκίας, την μεταρρύθμιση, ίσως, της Ευρώπης, εγγυήσεις ασφαλείας, την μείωση του ελληνικού χρέους και φυσικά τη μη χρήση του ονόματος «Μακεδονία» και των παραγώγων του ως οποιοδήποτε προσδιορισμού κράτους, συστατικής εθνότητας κλπ. κλπ. Άλλωστε οι Ρώσο-ατλαντικές σχέσεις είναι μάλλον δευτερεύουσες για την ελληνική εξωτερική πολιτική που είναι υποχρεωμένη να εστιάσει σε πιο τοπικό επίπεδο. Αυτό ισχύει ειδικότερα γιατί κανένας (ούτε οι ίδιοι οι Αμερικανοί) δεν γνωρίζει που θα σταματήσει η στροφή (κι ο αγώνας που διεξάγεται στην Ουάσιγκτον είναι «αιματηρός», όπως δείχνουν τα γεγονότα γύρω από την προεδρία Trump).
Αν ισχύει, όμως, η παραπάνω υπόθεση, αυτό σημαίνει ότι η «Ελλάδα της κρίσης» χρησιμοποιείται από τη Γερμανία για μια υπόθεση που αφορά ζωτικό στρατηγικό συμφέρον, ευρασιατικών (αν όχι πλανητικών) διαστάσεων, της Αμερικής με την οποία η χώρα μας έχει στενές στρατηγικές σχέσεις από το Β΄ΠΠ. Ακόμη περισσότερο, σε αυτήν την εξαιρετικά πιθανή περίπτωση, η στρατηγική της Γερμανίας (στην οποία η «Ελλάδα της κρίσης» δεν είναι παρά ένα όργανο) ευνοούνται μακροπρόθεσμα τα στρατηγικά σχέδια της Κίνας. Με άλλα λόγια, η ελληνική εξωτερική πολιτική λειτουργεί ενάντια στον ζωτικότερο σύμμαχό της…
Με δεδομένο λοιπόν ότι, η στροφή στην αμερικανική εξωτερική πολιτική δεν είναι μια υπόθεση εργασίας, αλλά λαμβάνει χώρα μπροστά στα μάτια μας[xvi] και ότι κάθε φορά που, κατά τη νεότερη ιστορία, μία εκ των ηπειρωτικών δυνάμεων έβαζε βαθιά το χέρι της στην Ελληνική επικράτεια (και τώρα βρισκόμαστε σε μια τέτοια περίοδο, με τη Γερμανία να έχει απλώσει τα συμφέροντά της έως την Κρήτη) η θαλάσσια δύναμη το εξισορροπούσε, αργά ή γρήγορα (όλοι οι εθνικοί διχασμοί έχουν εκεί τη ρίζα τους), θεωρώ ότι τα παραπάνω είναι άλλος ένας λόγος για τον οποίο είναι εξαιρετικά επικίνδυνη η βιασύνη που δείχνουν η ελληνική κυβέρνηση και πολλοί Έλληνες «προοδευτικοί» πολιτικοί να λυθεί το θέμα με τα Σκόπια. Πολύ περισσότερο όταν κανείς τους δεν ενδιαφέρεται για το αν θα ξηλωθεί η εθνική αφήγηση του ελληνικού έθνους-κράτους που είναι και ο βασικότερος συνεκτικός δεσμός ανάμεσα στα άτομα που κατοικούν σε αυτό.
Στέφανος Κορδώσης
Διδάκτορας Ιστορίας, ΜΑ στις Διεθνείς Σχέσεις και Στρατηγικές Σπουδές (stkordosis@yahoo.gr).
