Οι Η.Π.Α.
Περαιτέρω, σύντομα θα αποδειχθεί πως οι κεντρικές τράπεζες είναι μεν σε θέση να αντιμετωπίζουν αποτελεσματικά μία κρίση ρευστότητας, αλλά αδυνατούν να κάνουν οτιδήποτε, όταν πρόκειται για μία κρίση φερεγγυότητας – όπως αυτή που είναι εκτεθειμένος ο πλανήτης, συμπεριλαμβανομένων των Η.Π.Α.
Ειδικότερα, η αγορά ομολόγων διαθέτει μία ιδιαίτερη ευαισθησία, με την έννοια πως η απειλή χρεοκοπίας μίας επιχείρησης ή ενός κράτους συνοδεύεται από μία απότομη αύξηση των επιτοκίων δανεισμού της – όπως παρατηρείται ήδη στην αμερικανική αγορά ομολόγων υψηλού επιτοκίου (Junk Bonds), η οποία ευρίσκεται σε κατάσταση συναγερμού.
Στο γράφημα που ακολουθεί, οι τέσσερις στήλες στην αριστερή πλευρά καταγράφουν τις μέσες αποδόσεις των ομολόγων υψηλού ρίσκου αμερικανικών εταιρειών – όπου στα τέλη Ιουλίου του 2014 ήταν στο 5% (γαλάζια στήλη), στα τέλη του 2014 στο 6% (ανοιχτή κίτρινη στήλη), τέλος του 2015 στο 8% (μπλε) και σήμερα στο 10% (κίτρινη). Οι επόμενες τετραπλές στήλες αφορούν τους εκάστοτε κλάδους, στις ίδιες χρονικές περιόδους – με χειρότερο τον κλάδο της ενέργειας, στον οποίο πολλές επιχειρήσεις χρηματοδοτούνται με Junk Bonds, όπου το επιτόκιο από 5% έφτασε στο 19%!
.
.
Συνεχίζοντας, τα επιτόκια χρηματοδότησης του ενεργειακού κλάδου των Η.Π.Α. είναι τόσο υψηλά, όσο στις πλέον εξτρεμιστικές περιόδους της κρίσης του 2008 – ενώ δεν είναι τα μοναδικά, αφού στον τομέα της βασικής βιομηχανίας έχουν φτάσει ήδη στο 14%, ενώ στις μεταφορές πλησιάζουν στο 10%.
Ειδικά όσον αφορά την ενέργεια, συμπεραίνει κανείς πως είτε θα ακολουθήσουν μία ή περισσότερες χρεοκοπίες, είτε πρόκειται για μία ιστορικά μοναδική, μεγάλη ευκαιρία αγοράς των συγκεκριμένων ομολόγων – αν και οι περισσότεροι τάσσονται υπέρ του πρώτου συμπεράσματος, εάν οι τιμές της ενέργειας παραμείνουν σε χαμηλά επίπεδα, το οποίο θα προκαλούσε μία μεγάλη τραπεζική κρίση στη χώρα.
Ο χρόνος φυσικά θα δείξει τι είναι σωστό και τι όχι – ενώ τεκμηριώνεται πως οι χαμηλές τιμές του πετρελαίου δεν δημιουργούν προβλήματα μόνο στις αναπτυσσόμενες οικονομίες, μεταξύ των οποίων στη Ρωσία.
.
Η Ρωσία
Έχοντας αναφερθεί αρκετές φορές στα τεράστια προβλήματα που αντιμετωπίζει η Κίνα, όπως επίσης η Βραζιλία, η Ιαπωνία, η Αυστραλία, ο Καναδάς κοκ., είναι ίσως σκόπιμο να τονίσουμε τις δέκα βασικές πληγές της Ρωσίας – αφού δεν έχουν μόνο σημασία από την οικονομική τους πλευρά αλλά, επίσης, από τη γεωπολιτική.
Κυρίως επειδή η πιθανότητα να προσπαθήσει να λύσει τα προβλήματα της στρατιωτικά, πυροδοτώντας μία μεγάλη σύγκρουση στη Μέση Ανατολή, με αφορμή την Τουρκία, είναι πολύ μεγάλη – αφού ένα τέτοιο ενδεχόμενο θα εκτόξευε στα ύψη τις τιμές της ενέργειας, με πολύ θετικά αποτελέσματα για την οικονομία της. Οι πληγές αυτές είναι επιγραμματικά οι εξής:
(1) Το ρούβλι: Το Νοέμβριο του 2014 η κεντρική τράπεζα της Ρωσίας άφησε ελεύθερη τη διακύμανση της ισοτιμίας του, επειδή δεν ήθελε να καταναλώσει τα συναλλαγματικά της αποθέματα για τη στήριξη του. Έκτοτε η τιμή του ρουβλίου είναι σε άμεση συνάρτηση με την αντίστοιχη του πετρελαίου – με δυσμενή επακόλουθα για τους Πολίτες της, αλλά με κάποια θετικά για την οικονομία ως σύνολο (ανάλυση).
(2) Η ανάπτυξη: Η οικονομία της χώρας συρρικνώνεται διαρκώς από το πρώτο τρίμηνο του 2015 – όπου ολόκληρο το έτος επιβραδύνθηκε κατά -3,8%. Για το 2016 προβλέπεται μία υποχώρηση της τάξης του 2-4% (Morgan Stanley) – ενώ η αγοραστική δύναμη των κατοίκων της μειώθηκε κατά -10%, η κατανάλωση κατέρρευσε, οπότε οι χρεοκοπίες κλιμακώθηκαν (+33%).
(3) Οι προσδοκίες: Ο συγκεκριμένος δείκτης (ΡΜΙ) για τη ρωσική βιομηχανία έπεσε κάτω από τα επίπεδα του 50% – οπότε προβλέπεται μεγάλη επιδείνωση.
(4) Οι εξαγωγές ενέργειας: Η οικονομία της χώρας είναι σε μεγάλο βαθμό εξαρτημένη από τις εξαγωγές – όπου τα έσοδα της έως το Νοέμβρη του 2015 έφτασαν στο χαμηλότερο επίπεδο των τελευταίων έξι ετών (83 δις $). Το γεγονός αυτό οφείλεται αποκλειστικά στις τιμές, αφού σε ποσότητες έχει εξάγει περίπου τα ίδια, όπως το 2014 – όπου όμως τα έσοδα της ήταν τα διπλάσια (158 δις $).
(5) Το χρηματιστήριο: Από τις αρχές του 2015 η πτώση του σε δολάρια (MSCI) είναι περίπου -20%, ενώ από τα υψηλά του Μάιου σχεδόν -40%. Σε ρούβλια βέβαια οι απώλειες ήταν μικρότερες.
(6) Τα ομόλογα του δημοσίου: Τα δεκαετή σε δολάρια αποδίδουν αρκετά (5,5%), αν και είναι χαμηλότερα από τα υψηλά του 2015 (6,3%). Οι αποδόσεις σε ρούβλια φτάνουν στο 11%, ενώ είναι σταθερές για πολλούς μήνες. Όμως, με πληθωρισμό της τάξης του 10%, ο οποίος δεν θα συγκρατηθεί στο μέλλον εάν συνεχιστεί η πτώση των τιμών της ενέργειας, είναι ζημιογόνα για τους κατόχους τους – οπότε κάποια στιγμή θα αυξηθούν, δημιουργώντας προβλήματα στη χώρα.
(7) Το πιστωτικό ρίσκο: Τα σταθερά επιτόκια των ομολόγων υποδηλώνουν πως το ρίσκο χρεοκοπίας της Ρωσίας είναι αμελητέο. Βέβαια, τα CDS έχουν τριπλασιαστεί σε σχέση με το 2011 – από τις 140 μβ. στις 400 περίπου, έχοντας φτάσει τον Ιανουάριο του 2015 στις 595 μβ. Η σημερινή τους τιμή υποδηλώνει μία πιθανότητα χρεοκοπίας ίση με το 12% – μικρότερη από αυτήν της Βραζιλίας.
(8) Ο προϋπολογισμός: Το έλλειμμα της χώρας διαμορφώθηκε στα 50 δις $ το Νοέμβρη του 2015 – όσο περίπου κατά τη χρηματοπιστωτική κρίση (2009). Επομένως, το δημόσιο είναι αναγκασμένο να μειώσει τις δαπάνες του, έχοντας ήδη ανακοινώσει τον περιορισμό τους κατά 10% – ενώ προγραμματίζεται η πώληση μεριδίων ορισμένων κρατικών επιχειρήσεων, μεταξύ των οποίων της Rosneft και της Sberbank.
Εάν δεν μειωθούν οι δαπάνες, τότε με την τιμή του πετρελαίου στα 30 $ το έλλειμμα θα διαμορφωθεί στο 7,5% του ΑΕΠ – ενώ στα 40$ στο 5% (Morgan Stanley). Φυσικά η μείωση των δαπανών, όπως επίσης η αύξηση των βασικών επιτοκίων, επιδεινώνει την ύφεση.
(9) Τα συναλλαγματικά αποθέματα: Επειδή το δημόσιο χρέος της Ρωσίας είναι μόλις στο 18% του ΑΕΠ, ενώ οι νομισματικές ρεζέρβες της παρέμειναν σταθερές στα 370 δις $ μετά την απελευθέρωση της διακύμανσης του ρουβλίου, δεν φαίνεται να έχει πρόβλημα. Εν τούτοις, τα χρέη αρκετών επιχειρήσεων της σε δολάρια είναι μεγάλα, ενώ το εξωτερικό χρέος της δεν είναι χαμηλό – αν και έχει μειωθεί στα 521 δις $, από 732 δις $ το 2014. Επομένως, ίσως αντιμετωπίσει κάποια στενότητα.
(10) Η ποσότητα χρήματος: Αν και έχει διπλασιαστεί από την κεντρική της τράπεζα, δεν φαίνεται να αποτελεί μεγάλο πρόβλημα, επειδή ανάλογα έχουν ενεργήσει όλες οι υπόλοιπες στον πλανήτη. Εν τούτοις, μπορεί να υποδαυλίσει τον πληθωρισμό, με δυσμενή επακόλουθα για τους Πολίτες της.
.
Επίλογος
Σε γενικές γραμμές, καμία περιοχή του πλανήτη δεν έχει σταθεροποιηθεί μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008 – οπότε οι συναλλαγματικές και λοιπές παγκόσμιες οικονομικές αναταράξεις, θα είναι το βασικό χαρακτηριστικό της επόμενης χρονικής περιόδου.
Σωστά δε λέγεται πως η πτώση των χρηματιστηρίων, όταν ξεκινήσει, θα υπερβεί το 50%, ενώ η οικονομία θα έχει τα χαρακτηριστικά της Μεγάλης Ύφεσης – χωρίς βέβαια να γνωρίζει κανείς πότε ακριβώς θα συμβούν τα παραπάνω, ποιά θα είναι η ημερομηνία δηλαδή.
Αυτό που όμως γνωρίζουμε είναι πως τα κρατικά ομόλογα έχουν ξεπεράσει τα 100 τρις $ από 80 τρις $ το 2008, πως τα παράγωγα που χρησιμοποιούν ως ασφάλεια τα ομόλογα είναι πάνω από 555 τρις $, πως τα εταιρικά ομόλογα έχουν διπλασιαστεί σε σχέση με το 2008 (από τα 3,5 τρις $ στα 7 τρις $), πως η Fed είναι περισσότερο μοχλευμένη από την Lehman Brothers όταν χρεοκόπησε (στο 78:1 έναντι 30:1 της Lehman – η ΕΚΤ στο 26:1), πως οι Η.Π.Α. δεν είναι πλέον βέβαιες για την πολιτική των επιτοκίων κοκ.
