Η κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου
Συνεχίζοντας, η πρόσφατη κατάρρευση των τιμών του πετρελαίου δεν μοιάζει μόνο τιμολογιακά με αυτήν του 1986, αφού υπάρχουν πολλοί άλλοι παραλληλισμοί – όπως, για παράδειγμα, η άρνηση της Σαουδικής Αραβίας να σταθεροποιήσει τις τιμές.
Ειδικότερα, το 1986 η πτώση των τιμών οφειλόταν στην είσοδο νέων χωρών παραγωγής (Νορβηγία, πετρέλαιο Βόρειας θαλάσσης), καθώς επίσης στη μείωση της ζήτησης, με αποτέλεσμα να υπάρξει υπερπαραγωγή – όπου η Σαουδική Αραβία μείωσε εν πρώτοις την παραγωγή της για να σταθεροποιήσει τις τιμές, ενώ στη συνέχεια σταμάτησε να το κάνει.
Το 2014/15 ήταν επίσης η Σαουδική Αραβία, η οποία προκάλεσε τη ραγδαία πτώση – ενώ η υπερπαραγωγή οφειλόταν στην αύξηση της εξόρυξης πετρελαίου εκ μέρους των Η.Π.Α., με τη νέα μέθοδο (σχιστόλιθος), η οποία συνιστά μία μεγάλη απειλή για τις χώρες του OPEC. Με δεδομένο τώρα το ότι, η Σαουδική Αραβία είναι σε πολύ καλύτερη θέση, από ότι το 1986, αποφάσισε να ακολουθήσει μία πιο επιθετική στρατηγική – παράγοντας το πρώτο εξάμηνο του 2015 τόσο πετρέλαιο, όσο στο ζενίθ του 1980.
Επιστρέφοντας στο 1986, η παγκόσμια οικονομία ακολούθησε μία έντονα ανοδική πορεία έως το 1990 – μετά την ύφεση που προηγήθηκε, με αφετηρία το 1980. Η διαδικασία της ανάπτυξης διήρκεσε ουσιαστικά έως το 2008, με κυκλικά διαλείμματα ύφεσης το 1993 και το 2002 – ενώ, μετά τη χρηματοπιστωτική κρίση του 2008, η ανάπτυξη επανήλθε, αλλά σε μη υγιείς βάσεις.
Το σημαντικότερο όμως είναι μία σειρά δομικών αλλαγών στην παγκόσμια οικονομία – όπου το ειδικό βάρος (ποσοστό επί του ΑΕΠ) των χωρών που είναι εξειδικευμένες στην παραγωγή ενέργειας και πρώτων υλών έχει αυξηθεί, μετά την εκρηκτική άνοδο του 2000. Εάν λοιπόν συνεχιστεί η πτώση των τιμών, τα κράτη αυτά θα αντιμετωπίσουν πολύ μεγάλα προβλήματα – οπότε και η παγκόσμια οικονομία ως σύνολο, αφού συμμετέχουν με υψηλότερα ποσοστά στο παγκόσμιο ΑΕΠ.
Σημαντικές είναι επίσης οι δομικές αλλαγές στον ίδιο τον ενεργειακό κλάδο – επειδή η εξάρτηση των χωρών του ΟΟΣΑ από την ενέργεια είναι πολύ μικρότερη, συγκριτικά με τριάντα χρόνια πριν. Ως εκ τούτου, η πτώση των τιμών στα ίδια επίπεδα με τότε, δεν προκαλεί ανάλογη ανάπτυξη, αλλά πολύ μικρότερη – ειδικά στις Η.Π.Α., όπου οι καταναλωτές επωφελούνται πολύ λιγότερο, σε σχέση με το παρελθόν.
Τέλος, σημαντικό είναι επίσης το μακροοικονομικό περιβάλλον, όπου η δεκαετία του 1980 χαρακτηριζόταν από έναν πολύ υψηλό πληθωρισμό – με αποτέλεσμα η πτώση των τιμών του πετρελαίου το 1985/86 να επιταχύνει τη διαδικασία της μείωσης του πληθωρισμού, επιτρέποντας στις κεντρικές τράπεζες τότε να μειώσουν δραστικά τα βασικά επιτόκια, προσθέτοντας «μονεταριστικά ερεθίσματα» στις προσπάθειες ανάπτυξης.
Αντίθετα όμως με τότε, οι μεγαλύτερες περιοχές του πλανήτη σήμερα, όπως οι Η.Π.Α., η ΕΕ και η Ιαπωνία, έχουν από καιρό τώρα υιοθετήσει σχεδόν μηδενικά επιτόκια – ενώ η ατμομηχανή της παγκόσμιας ανάπτυξης, η Κίνα, έχει αρχίσει να υποχωρεί, αντιμετωπίζοντας ταυτόχρονα μία τριπλή φούσκα στην οικονομία της (ακίνητα, χρηματιστήριο, τράπεζες).
.
Η εξάρτηση των ενεργειακών προϊόντων μεταξύ τους
Συνεχίζοντας, αυτό που δεν συνειδητοποιούν οι περισσότεροι είναι ο βαθμός εξάρτησης των διαφόρων διεθνών ενεργειακών προϊόντων από τις τιμές του πετρελαίου – όπως της βενζίνης, του φυσικού αερίου κοκ. (γράφημα).
.
.
Περαιτέρω, η νέα μέθοδος εξόρυξης φυσικού αερίου οδήγησε τις τιμές στις Η.Π.Α. στο ναδίρ, όπως φαίνεται από την πράσινη καμπύλη στο γράφημα – ενώ την ίδια στιγμή το αμερικανικό πετρέλαιο (μπλε) έγραφε ιστορικά υψηλά επίπεδα.
Εδώ οφείλει να γνωρίζει κανείς πως το φυσικό αέριο χρησιμοποιείται στις Η.Π.Α. για θέρμανση, καθώς επίσης για την παραγωγή ηλεκτρισμού – οπότε, η μείωση των τιμών του στήριξε την αύξηση της κατανάλωσης των αμερικανών Πολιτών ήδη από το 2009. Επομένως, η πτώση των τιμών του πετρελαίου, όσον αφορά τη βενζίνη και το πετρέλαιο θέρμανσης, θα έχει περιορισμένα αποτελέσματα στην κατανάλωση – οπότε η επίδραση της στο ρυθμό ανάπτυξης θα είναι πολύ μικρότερη, συγκριτικά με το 1986.
Αντίθετα, η τιμή του φυσικού αερίου καθορίζεται παραδοσιακά διαφορετικά στην Ευρώπη – συνδεόμενη με έναν σταθερό μαθηματικό τύπο, με τις τιμές του πετρελαίου Brent των περασμένων μηνών. Το ίδιο συμβαίνει με το φυσικό αέριο που εισάγεται από τη Ρωσία – ενώ, με αφετηρία το 2009, συμφωνήθηκε ένα επί πλέον ποσοστό μείωσης (discount). Αυτή είναι η αιτία που οι τιμές του ρωσικού φυσικού αερίου δεν ακολούθησαν την άνοδο των τιμών του πετρελαίου των ετών 2011 – 2014.
Στην Ασία τώρα, όπου οι κύριοι καταναλωτές είναι η Κίνα και η Ιαπωνία, λόγω των περιορισμένων δυνατοτήτων μεταφοράς οι τιμές του φυσικού αερίου δεν συμπεριλαμβάνουν ένα ποσοστό μείωσης – αλλά, αντίθετα, είναι ποσοστιαία αυξημένες, σχετικά με αυτές του Brent.
.
Συμπέρασμα
Σε γενικές γραμμές, η εικόνα στον πλανήτη είναι μικτή, ενώ είναι πολύ δύσκολη η διαφοροποίηση (diversification) των διαφόρων χωρών εισαγωγής ενέργειας, σε μακροπρόθεσμο επίπεδο – έτσι ώστε να απολαμβάνουν καλύτερα τα οφέλη των εκάστοτε φθηνότερων τιμών των ενεργειακών προϊόντων.
Από την άλλη πλευρά, η πτώση των τιμών του πετρελαίου θα βυθίσει στην ύφεση όλα εκείνα τα κράτη που εξειδικεύονται στις εξαγωγές ενέργειας – όπως την Αυστραλία, τον Καναδά, τη Νορβηγία, τις χώρες του αραβικού κόλπου, τη Ρωσία, τη Βενεζουέλα κοκ.
Τα έσοδα τους θα μειωθούν κατά το ήμισυ, με καθυστέρηση μερικών τριμήνων, οπότε θα περιορίσουν αναγκαστικά τις εισαγωγές καταναλωτικών προϊόντων – γεγονός που θα προκαλέσει μεγάλα προβλήματα στις μεγάλες εξαγωγικές χώρες, όπως η Κίνα, η Γερμανία, η Ιαπωνία, οι Η.Π.Α. και η Ν. Κορέα.
Συμπεραίνεται επομένως πως το «ενεργειακό σοκ» θα προκαλέσει μία παγκόσμια ύφεση, την οποία δεν θα μπορέσουν να καταπολεμήσουν οι κεντρικές τράπεζες, έχοντας καταναλώσει όλα τους τα όπλα, ενώ μερικές περιοχές (ΕΕ, Ιαπωνία) αντί για πληθωρισμό αντιμετωπίζουν αποπληθωριστικές πιέσεις – γεγονός που, σε συνδυασμό με την τεράστια αύξηση των χρεών στον πλανήτη, θα πυροδοτήσει την καταιγίδα των καταιγίδων: ένα παγκόσμιο κραχ τεραστίων διαστάσεων, το αργότερο εντός του 2016.
