Συνεχίζοντας με δεδομένο το ότι, οι οικονομίες χαμηλού εισοδήματος διαθέτουν πάντοτε λιγότερα πάγια περιουσιακά στοιχεία (βιομηχανίες, έργα υποδομής κλπ.), καθώς επίσης λιγότερο εκπαιδευμένο ανθρώπινο δυναμικό, επιτυγχάνονται μεγαλύτερες κεφαλαιακές αποδόσεις ανά εργαζόμενο. Αυτό σημαίνει πως μπορούν και πρέπει να αναπτύσσονται με ισχυρότερο ρυθμό, συγκριτικά με τις ανεπτυγμένες οικονομίες – προσελκύοντας ως εκ τούτου περισσότερα κεφάλαια.
Η πρόοδος τώρα των αναπτυσσομένων και αναδυομένων χωρών είχε προκαλέσει την απαισιοδοξία της Δύσης – αφού το συνολικό ΑΕΠ τους πλέον υπερβαίνει αυτό των βιομηχανικών κρατών, κάτι που θεωρούταν αδιανόητο πριν από μερικές δεκαετίες.
Εκτός αυτού, τα εκατοντάδες εκατομμύρια φθηνού εργατικού δυναμικού, τα οποία προστέθηκαν στο καπιταλιστικό σύστημα, μετά το άνοιγμα των οικονομιών της Κίνας, της Ινδίας και της Α. Ευρώπης, πίεσε σημαντικά τα εισοδήματα των δυτικών εργαζομένων – με μοναδική εξαίρεση το άρτια εξειδικευμένο προσωπικό των βιομηχανικών κρατών.
Εν τούτοις, οι χώρες των BRICS δυσκολεύονται πλέον να διατηρήσουν το ρυθμό της προόδου τους – ενώ, με βάση την εμπειρία, από ένα ύψος κατά κεφαλήν εισοδήματος 15.000 $ έως 20.000 $ και μετά, η ανάπτυξη επιβραδύνεται. Εδώ αναφέρεται κανείς στην παγίδα της μεσαίας τάξης, στην οποία έχει βυθιστεί επίσης η Ελλάδα, όπως και η Αργεντινή (άρθρο), ενώ την ξεπέρασαν μόνο ορισμένες χώρες της Ασίας – όπως η Ν. Κορέα, η Ταιβάν και η Σιγκαπούρη.
Επί πλέον στα παραπάνω προβλήματα, με τα οποία είναι αντιμέτωπες οι αναπτυσσόμενες χώρες, υπάρχουν πολλά άλλα – ιδιαίτερα στο θέμα της λειτουργικότητας των Θεσμών τους, καθώς επίσης στην κακή πολιτική ηγεσία τους. Φυσικά διαπιστώνονται και επί μέρους δυσκολίες σε κάθε μία – όπως η ύφεση, στην οποία έχει βυθιστεί η Βραζιλία, σε συνδυασμό με τις απώλειες της από τις χαμηλές τιμές του πετρελαίου, καθώς επίσης με το τεράστιο σκάνδαλο διαφθοράς στην κρατική ενεργειακή εταιρεία της (Petrobras).
Η Ρωσία πλήττεται επίσης από τις τιμές του πετρελαίου, σε συνδυασμό με τις κυρώσεις της Δύσης – ενώ είναι αντιμέτωπη με ένα δραματικό δημογραφικό πρόβλημα, λόγω του οποίου συρρικνώνεται ραγδαία ο πληθυσμός της. Το προσδόκιμο ζωής στη χώρα είναι εξαιρετικά χαμηλό, ενώ η μετανάστευση του εξειδικευμένου εργατικού δυναμικού της κλιμακώνεται – με πολύ δυσμενή επακόλουθα για την οικονομία της.
Τις καλύτερες προοπτικές, σε βραχυπρόθεσμο τουλάχιστον χρονικό διάστημα, φαίνεται να έχει η Ινδία – η οποία, υπό την ηγεσία του διοικητή της κεντρικής της τράπεζας, έχει καταφέρει να τιθασεύσει τον πληθωρισμό που μέχρι πρόσφατα συνιστούσε τη μεγαλύτερη απειλή για την οικονομία της.
Οι προβλέψεις για το ρυθμό ανάπτυξης της τοποθετούνται στο 7,5% το 2015 – αν και ο προϋπολογισμός της παραμένει ελλειμματικός, ο πληθυσμός της εξαθλιωμένος, ενώ οι μεταρρυθμίσεις που ανήγγειλε ο πρωθυπουργός της εφαρμόζονται με πολύ αργό ρυθμό.
.
Η Κίνα και η Νότια Αφρική
Η Κίνα από την πλευρά της προσπαθεί να αναπροσανατολίσει την οικονομία της, μετατρεπόμενη από μία χώρα με ισχυρό εξαγωγικό προσανατολισμό, σε μία κοινωνία που θα βασίζεται στην εσωτερική κατανάλωση – ένα εξαιρετικά δύσκολο εγχείρημα, το οποίο έχει στόχο τη δημιουργία μίας μεγαλύτερης μεσαίας τάξης, η οποία θα μπορεί να καταναλώνει τα προϊόντα της εγχώριας βιομηχανίας.
Με τον τρόπο αυτό σχεδιάζει να μην της προκαλέσει το πλεονάζον παραγωγικό της δυναμικό, λόγω της παγκόσμιας ύφεσης, ανεργία – οπότε να μην υπάρξουν εσωτερικές αναταραχές και εξεγέρσεις στο εσωτερικό της.
Με δεδομένο δε το χαμηλό ποσοστό της εσωτερικής της κατανάλωσης ως προς το ΑΕΠ (40% έναντι 60-70% στις βιομηχανικές χώρες), οι προοπτικές είναι πολύ θετικές – αν και το ρίσκο δεν είναι καθόλου μικρό, ειδικά λόγω των διαφόρων υπερβολών (φούσκα ακινήτων, τραπεζικές και χρηματιστηριακές φούσκες) στην οικονομία της.
Όπως η Ιαπωνία στο παρελθόν, έτσι και η Κίνα είναι σήμερα αντιμέτωπη με τον τιμολογιακό ανταγωνισμό των χωρών φθηνότερου εργατικού δυναμικού – για παράδειγμα, με το Βιετνάμ. Την ίδια στιγμή η πολιτική διαφθορά είναι εξαιρετικά υψηλή – αν και γίνεται μεγάλη προσπάθεια καταπολέμησης της.
Ολοκληρώνοντας, τα προβλήματα της Ν. Αφρικής είναι η απώλεια της εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση, η επιδημική σχεδόν διαφθορά, οι κακές δημόσιες υποδομές, καθώς επίσης οι αυστηροί περιοριστικοί κανονισμοί στους τομείς της αγοράς εργασίας και των ξένων επενδύσεων. Επιδιώκεται βέβαια η εφαρμογή μεταρρυθμίσεων στην οικονομία της, οι οποίες όμως θα αργήσουν να επιτευχθούν – προκαλώντας της δυσκολίες.
.
Συμπέρασμα
Οι χώρες των BRICS είναι εκτεθειμένες στις δυνάμεις της αγοράς, όπως όλες οι υπόλοιπες – έχοντας όμως υπερβολικά δάνεια σε δολάρια, οπότε εξαρτώνται σε πολύ μεγάλο βαθμό από την πολιτική της κεντρικής αμερικανικής τράπεζας, καθώς επίσης από τη νομισματική καταιγίδα που πλήττει σήμερα τον πλανήτη (άρθρο).
Εν τούτοις, παρά το ότι έχουν υιοθετήσει το καπιταλιστικό σύστημα, οι κυβερνήσεις τους επιβάλλουν οι ίδιες τις σημαντικότερες οικονομικές αποφάσεις – ενάντια στις απαιτήσεις του συστήματος της ελεύθερης αγοράς. Έτσι αυξάνουν εκθετικά τα ρίσκα τους, χωρίς να παίρνουν τα κατάλληλα μέτρα αντιμετώπισης τους.
Ο αποφασιστικός παράγοντας τώρα για τη μακροπρόθεσμη επιτυχία τους ή μη δεν είναι άλλος, από το να δημιουργήσουν Θεσμούς, οι οποίοι να μπορούν να λειτουργούν σωστά – ενισχύοντας τις δυνάμεις του ανταγωνισμού, παράλληλα με τις μικρότερες παρεμβάσεις της πολιτικής στη λειτουργία της ελεύθερης αγοράς.
Το ίδιο ισχύει δυστυχώς και για την Ελλάδα, η οποία θα πρέπει επίσης να επιτύχει τον ίδιο στόχο – διαφορετικά θα καταρρεύσει αργά ή γρήγορα, ανεξάρτητα από τη χρηματοδοτική βοήθεια ή μη των εταίρων της. Ελπίζω και εύχομαι βέβαια να τα καταφέρει, επισημαίνοντας πως δεν πρέπει να περιμένει βοήθεια από κράτη που δεν χαρακτηρίζονται από μικρότερα προβλήματα, όπως η Ρωσία.
